سرمقاله
صندلی رئیس جمهوری چند؟
محمدعلی وکیلی
کلان تالاب «هورالعظیم» (به معنای تالاب بسیار بزرگ) یا «هورالرفیع» به معنای (تالاب رفیع) یا تالاب بزرگ رفیع، بزرگ‌ترین تالاب استان خوزستان و یکی از بزرگ‌ترین تالاب‌های ایران است که به نام هورالهویزه نیز شناخته می‌شود. این تالاب در مرز ایران و عراق واقع شده و حدود یک سوم این تالاب در ایران و دوسوم آن در کشور عراق قرار دارد. این تالاب از آب‌های اضافه رود کرخه، دویرچ و بخشی از آب‌های اضافه اروندرود تشکیل شده است. سراسر کلان تالاب با نی پوشیده شده است و مساحتش به حدود ۱۱۸۰۰۰ هکتار می‌رسد. منابع طبیعی هورالعظیم از زمان جنگ بین ایران و عراق با تهدید روبه‌رو بوده است. کمبود آب ناشی از احداث سد در مسیر رودخانه‌های منتهی به این تالاب آسیب‌های قابل توجهی به این زیستگاه وارد کرده است تا به آنجا که خشک شدن بخش‌های وسیعی از این زیستگاه عظیم در جنوب غرب ایران نقش مهمی در به راه افتادن توفان ریزگردی و گرد و خاک در منطقه داشته است. در سال‌های اخیر تلاش‌های بسیاری برای احیای این تالاب و همچنین مهار کانون‌های گرد و غبار حاصل از خشکی تالاب انجام شد. با این حال اما سیلی که فروردین ماه سال 98 در پی بارندگی‌های فراوان بهاری به راه افتاد، این تالاب را از خطر نابودی نجات داد.
به گزارش ایرنا، در گزارشی که از سوی علی سلطانپور مدیر آبنگاری و امور جزر و مدی این سازمان و فائزه سلامی کارشناس اداره امور جزر و مد و جریان‌سنجی سازمان نقشه‌برداری کشور ارائه شده، آمده است: هورالعظیم یکی از بزرگ‌ترین تالاب‌های ایران است. این تالاب در غرب استان خوزستان و مرز ایران و عراق واقع شده به طوری که حدود یک‌سوم این تالاب در ایران و دوسوم آن در کشور عراق است، این تالاب از دیدگاه منابع جانوری و گیاهی بسیار غنی بوده و نقش موثری در تعدیل هوای منطقه ایفا میکند. این تالاب در سال‌های اخیر به دلیل کاهش آب‌های ورودی با کم‌آبی روبه‌رو بوده به طوری که بخش بزرگی از آن خشک شده و تبعات زیست‌محیطی بسیاری را به وجود آورده که از این جمله می‌توان به از بین رفتن زیستگاه‌های گیاهی و جانوری و همچنین وقوع ریزگردها اشاره کرد. سیلاب فروردین ۹۸ اگرچه متاسفانه خسارات زیادی به کشور در استان خوزستان وارد کرده اما ورود آب به این تالاب موجب شد تا این زیستگاه با ارزش از مرگ تدریجی نجات یافته و حیات یابد. در زمان وقوع سیل، اخبار متعددی درخصوص جلوگیری از ورود آب به هورالعظیم منتشر شد که با توجه به حجم آب ورودی نمیتوانست صحیح باشد ولی وجود مسیرهای دسترسی و داکت‌های متعدد در داخل تالاب موجب می‌شد تا توزیع آب نتواند به سرعت و به صورت متوازن انجام شود. با این‌همه تصاویر موجود از این تالاب نشان می‌دهد که آب بخش زیادی از این تالاب را فرا گرفته است. در این مطالعه، تغییرات این تالاب در مقایسه با سال‌های گذشته از نظر گستردگی تالاب و تراز آن مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعات ماهواره‌ای با استفاده از تصاویر به روز ماهواره سنتینل و همچنین داده‌های ماهواره ارتفاع‌سنجی جیسون نشان می‌دهد که پهنه این تالاب به دنبال سیل اخیر به طور قابل ملاحظه‌ای و تراز آب نیز به شدت افزایش یافته است به طوری که ارتفاع آب از پاییز سال گذشته تاکنون به میزان سه و نیم متر اضافه شده است. همچنین مقایسه تراز آب فعلی این تالاب با زمان مشابه در سال گذشته (اردیبهشت ۹۷) نشان می‌دهد که ارتفاع آب به میزان دو متر و ۶۸ سانتی‌متر افزایش یافته است. بررسی داده‌های تراز آب این تالاب در ۳۰ سال گذشته نشان می‌دهد که چنین افزایشی در تراز آب این تالاب در دهه ۹۰ میلادی به‌وقوع پیوسته و بنابراین می‌توان گفت که شرایط فعلی این تالاب از نظر میزان آب موجود در آن، مشابه شرایط بیش از بیست سال پیش است.
مقایسه تصاویر اخیر ماهواره‌ای از این تالاب در مقایسه با تصاویر اردیبهشت سال گذشته همچنین نشان‌دهنده گسترش پهنه آبی این تالاب است. تصاویر سال گذشته از این تالاب نشان می‌دهد که بخش عراقی این تالاب در قسمتهای جنوبی کاملا خشک شده و در بخش شمالی نیز در حال خشک شدن است. با این همه، بخش ایرانی این تالاب با توجه به تغییر سیاست‌های کشور درخصوص تامین حق‌آبه این تالاب از سال ۱۳۹۳ شرایط بهتری یافته و آبگیری شده است. این تالاب در سال‌های گذشته به دلیل کمبود ورودی آب در مسیر نابودی قرار گرفته بود به طوری که بخش جنوبی آن کاملا خشک شده و تنها بخش شمالی آن باقی‌مانده بود که این موضوع نقش موثری در تشدید توفان‌های ریزگرد در منطقه خوزستان داشت. در سال‌های اخیر، با توجه به مسائل زیست محیطی، حوضچه‌های جنوبی این تالاب به شماره سه، چهار و پنج در بخش ایرانی مورد آبگیری قرار گرفت ولی ادامه روند خشک شدن این تالاب در بخش عراقی مشهود بود. بارش‌های ماه‌های گذشته موجب شد تا با ورود عمده آب به این تالاب، امکان آبگیری کامل این تالاب در بخش ایرانی و همچنین بخش عراقی فراهم شود به طوری که این تالاب با افزایش حجم آب به میزان قابل توجهی روبه‌رو شده است.
مشاهدات تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که پهنه آبی این تالاب هم‌اینک ۸۳۸/۲۶۵۳ کیلومتر مربع است که نسبت به زمان مشابه در سال گذشته به میزان ۴۷۶/۱۴۹۰ کیلومتر مربع افزایش یافته است. البته بیشتر گسترش سطحی آب مربوط به بخش عراقی هور است که در سال‌های قبل با خشکی زیاد و اثرات زیست‌محیطی نامطلوبی مواجه بود. گرچه با توجه به وجود دایک‌های متعدد در این تالاب نمی‌توان از تراز یکسان آب در مناطق مختلف این تالاب اطمینان حاصل کرد ولی با فرض یکسان بودن این تراز و با توجه به افزایش تراز به دست آمده به میزان بیش از ۶۸/۲ متر، می‌توان نتیجه گرفت که حجم آب این تالاب هم‌اینک نسبت به سال گذشته به میزان چهار میلیارد متر مکعب افزایش یافته است.
ارسال ديدگاه