حسین یاوری*- نوروز یا روز نو توسط بخش میراث معنوی یونسکو توسط 12 کشور جهان از جمله جمهوری اسلامی ایران، قزاقستان، قرقیزستان، ترکیه، عراق، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان، افغانستان که مجموعا 12 کشور میشوند ،ثبت جهانی شده است. این روز، روز بسیار خاصی است. اولا که در این روز، روز و شب به خصوص در روز اول فروردین با هم کاملا برابراند یعنی روز و شب به نسبت مساوی تقسیم میشوند. بنابرهمین موضوع شاعری گفته است: «بامدادان که تفاوت نکند لیل و نهار/ خوش بود دامن صحرا و تماشای بهار» گرامیداشت نوروز به این صورت آغاز میشود که از حدود 10 اسفند یا 20 روز مانده به شروع سال نو به استقبال از نوروز میرویم. این استقبال با خانهتکانی و تمیز کردن ظروف، پردهها و وسایل داخل خانه یا دوختن لباسهای نو انجام میپذیرد. اگر تهیه لباس نو مقدور نباشد با شستن و تمیز کردن لباسهای قدیمیتر و تدارک برای هفتسین که هر کدام معنی و مفهوم برای خودش دارد، به پیشواز نوروز میرویم. تهیه گل لاله و گل سنبل به روزهای پایانی سال موکول میشود ولی بهتر این است که ما سبزه را خودمان سبز کنیم ولی اگر این امکان را نداشتیم باید حتما سبزه آمادهای را خریداری کنیم. به جز هفتسین بهتر است که مسلمانها قرآن را که سوره مبارکه نور را در آن جستو جو و پیدا کردهاند بر روی رحلی بر روی سفره هفتسین قرار دهند، طبعا زرتشتیان هم کتاب اوستا را قرار خواهند داد. بسیار مناسب است که شمعهای روشن، آینه و ساعت را هم بر سر سفرهها قرار دهیم. در تدارک سفره هفتسین نباید از وسایل و موادی که از سال قبل مانده یا کهنه هستند استفاده شود. حتما باید این مواد تازه تهیه شوند. بهتر است ظروف ویژه هفتسین همه متحدالشکل باشند. خوب است نارنجی هم در ظرفی قرار بگیرد و باعث طراوت سفره هفتسین شود. اسفند، مقداری برنج و نمک هم باید در سفره هفتسین وجود داشته باشد. بهتر این است که سفره هفتسین به رنگ سفید یا سبز و در صورت امکان از جنس ترمه باشد. ولی مهمتر از همه انقلابی است که باید در وجود انسان پدید بیاید. به این ترتیب که ما خوش اخلاق و خوش خلق شویم، بتوانیم از کسانی که باعث رنجش ما شدند گذشت کنیم. بعد از تحویل سال نو به کسانی که عزیزانشان را از دست دادند زنگ بزنیم و جای خالی آن عزیز از دست رفته را یادآور بشویم و صحت و تندرستی را برای بازماندگان آرزو کنیم. بسیار مناسب است به افراد کوچکتر عیدی داده شود، این عیدی حتما نباید اسکناس درشت یا سکه باشد، البته برای تبرک خوب است که سکهای هم وجود داشته باشد. شب سال نو یا دو سه روز قبل از سال نو باید به زیارت اهل قبور برویم و فاتحهای بخوانیم به خصوص برای افراد نزدیک. در شب سال نو مرسوم است که سبزیپلو و ماهی و کوکو خورده شود. در روز اول سال نو در تهران خورشت قرمهسبزی و آش رشته خورده میشود. مراقبت از گلها و سبزی و سبزه ضروری است و توجه داشته باشیم که ما با روی خوش از میهمانها استقبال کنیم. اصل مطلب روی خوش است و اگر از کسی ناراحتی داریم به استقبال او برویم، این نشانه گذشت و معرفت است. در آیین ایرانیان هر روز نوروز یک نام خاصی داشته و ایرانیان هر ماه را یک جشن داشتند خواندن قرآن کریم، به خصوص سوره مبارکه نور، خواندن کتابهایی مثل حافظ، نوروزنامه خیام یا آثار الباقیه ابوریحان بیرونی، خواندن کتابهایی راجع به ایران باستان و شرح حال بزرگان در ایامی که فراغت حاصل میشود ضروری است. منوچهری دامغانی، ابوریحان بیرونی، حضرت حافظ، سعدی و سنایی غزنوی و خیام راجع به نوروز اشعاری دارند و نکاتی گفتهاند که بسیار مناسب است که آنها را بخوانیم تا با آیین دیرپای نوروزی بیشتر آشنا شویم. در ادامه به روز سیزده یا همان روز طبیعت میرسیم. هیچ روز خدا نحس نیست و به قول حضرت مولانا «ایام میآیند و میگذرند، شما مبارکید که به ایام تبرک میبخشید». بنابراین این که بگوییم که سیزدهبهدر نحس است، این طور نیست. سیزدهبهدر و روز طبیعت عاملی است که ما از خانه بیرون برویم. در روز سیزدهم حتما شکوفهها در آمدند و درختان جوانه زدند و اعتدال طبیعت ایجاد شده است. به خاطر داشته باشیم که روز طبیعت یعنی آلوده نکردن آب، آتش ، خاک و هوا و ما نباید طبیعت را آلوده کنیم. در پایان این سرودهام را به همه خوانندگان تقدیم میکنم: اکنون که خنده بهار دل روزگار را از شادی میلرزاند و خون عشق و زندگی در رگهای طبیعت میجوشد بهار شکوفای مهر و محبت و صفا را برای تو و همه کسانی که دوستشان داری آرزو دارم. *استاد دانشگاه و پژوهشگر هنرهای سنتی