گروه سیاسی- «شی جین پینگ» یک ماه و نیم پس از انتخاب به عنوان رئیس‌جمهور چین برای سومین بار متوالی، عازم عربستان سعودی شد تا یکی از مهم‌ترین سفر‌های حیات سیاسی خود را تجربه کند. سفری که البته با حاشیه‌ها و شگفتانه‌هایی نیز همراه بوده است. بیانیه های صادر شده در این سفر باعث شده تا ایران به عنوان متحد استراتژیک چین مورد هجمه قرار گیرد که این امر طی سال‌های اخیر کم سابقه بوده است.
بیاینه مشترک چین و عربستان بعد از پایان دیدار «شی جین پینگ» رئیس جمهوری چین و «سلمان بن عبدالعزیز» این سفر را به شکل ویژه‌ای برای ایران حائز اهمیت کرد. در بخشی از این بیانیه، سران دو کشور، ضمن درخواست از ایران برای همکاری با آژانس انرژی اتمی و محترم شمردن رژیم عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای؛ خواهان عدم دخالت ایران در امور داخلی کشور‌های همسایه شدند.
صدور این بیاینه مشترک در شرایطی است که طی چند سال اخیر، به ویژه بعد از روی کار آمدن دولت سیزدهم (شهریور ۱۴۰۰) سیاست نگاه به شرق و نزدیکی به پکن در دستور کار وزارت خارجه قرار گرفته است. اکنون بر خلاف تصورات سیاست‌گذاران ایرانی، چین بر دو خواسته یا موضع اساسی عربستان در قبال ایران مهر تایید گذاشته است.
اما روز گذشته نیز بیانیه دیگری صادر شد که آن هم در نوع خود عجیب و البته محل بحث بود. سران کشورهای حاشیه خلیج فارس و چین در بیانیه اجلاس پایانی مشترک خود خواستار حل مسالمت آمیز موضوع جزایر سه گانه بین ایران و امارات شدند.
این بیانیه بلافاصله پس از بیانیه دیگری صادر شد که در آن رهبران عربستان و چین از ایران خواسته بودند که از «مداخله در امور داخلی کشورها» خودداری کند.
محمد جمشیدی معاون سیاسی دفتر رییس‌ جمهور در این راستا گفت: همکاران چینی به یاد داشته باشند که وقتی سعودی و آمریکا از گروه های تروریستی داعش و القاعده در سوریه حمایت کردند و با تجاوز نظامی وحشیانه یمن را ویران کردند، این ایران بود که با تروریست ها جنگید تا ثبات و امنیت در منطقه مستقر شود و تروریسم به شرق و غرب تسری نیابد.
این تحولات در حالی رخ می‌دهد که به باور کارشناسان و ناظران موضع‌گیری چین نشان دهنده همراهی این کشور با دیپلماسی جهانی علیه ایران است. حمید ابوطالبی مشاور سیاسی رئیس جمهوری سابق در توئیتی به این مساله اشاره کرد و طی انتقادی به «سردرگمی استراتژیک در سیاست خارجی»، و «ناکارآمدی دیپلماتیک» در استراتژیک خواندنِ «روابط ایران و چین» از سوی تهران اشاره کرد.
روزنامه سات چاینا مورنیگ پست در تحلیلی به نقل از برخی کارشناسان در خصوص این تحولات نوشت: موضع چین در مورد برنامه هسته ای ایران استفاده صلح آمیز آن به عنوان منابع انرژی بوده و با اشاعه هسته ای مخالف است. اطمینان از استفاده صلح آمیز از برنامه هسته ای ایران یک اجماع بین المللی است و به اشاره به این مساله در بیانیه مشترک نمی توان ایرادی وارد کرد.
اما یک کارشناس دیگر در این راستا اظهار کرد که تمرکز چین بر توسعه روابط با شرکای آمریکایی مانند عربستان سعودی به ضرر ایران خواهد بود. چین تاکنون در توسعه روابط با همه طرف‌ها در سراسر منطقه پرشکاف خاورمیانه، از جمله عربستان سعودی، اسرائیل و ایران کاملاً موفق بوده است.
وی اظهار کرد: در حالی که ایران همچنان برای چین مهم بوده و برای رقابت با ایالات متحده به آن نیاز دارد تلاش‌ها و منابع خود را به طور فزاینده ای بر روابط خود با عربستان سعودی، امارات متحده عربی، هر دو متحد مهم ایالات متحده و سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس متمرکز می کند.
بیانیه غیر منصفانه چین زیر سایه ضعف دیپلماسی
یک عضو حزب موتلفه اسلامی بیانیه ضدایرانی چین و کشورهای عربی را غیردوستانه، غیرمنصفانه و خلاف انتظار برشمرد.
حمیدرضا ترقی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره بیانیه اخیر چین و کشورهای عربی علیه کشورمان، اظهار کرد: به نظر می رسد این اقدام ناشی از دیپلماسی ضعیف کشور در این مدت بوده که ارتباط با چین را در حد پیمان شانگهای و برخی مسائل کلان محدود کرده است. از سویی تاخیر زیادی در ارتباط با مساله قراداد درازمدت با چین داشته‌ایم و دولت قبل هم چین را خیلی اذیت کرد و خسارت زیادی به آنها به خصوص در زمنیه انرژی و نفت وارد کرد که نتیجه همه این اقدامات، تضعیف دیپلماسی در قبال چین بود.
وی ادامه داد: با این حال انتظار نمی رفت چین چنین بیانیه‌ای را امضاء کند، زیرا چین می‌داند که عربستان است که در مسائل اخیر در امور ایران یا در یمن دخالت دارد. از سویی امنیت خلیج فارس از سوی آمریکا و عربستان در معرض خطر است نه ایران. این بیانیه غیردوستانه، غیرمنصفانه و خلاف انتظار بود و امیدوارم چین آن را جبران کند.
این فعال سیاسی با اشاره به تاثیر حجم تعاملات تجاری چین با عربستان در صدور بیانیه ضدایرانی، تصریح کرد: چین نگران تامین انرژی خود است که از خلیج فارس تامین می‌کند. آنها قراردادهای خود را برای تامین انرژی از عربستان منعقد می‌کنند، به خصوص که عربستان بر خلاف ایران محدودیتی در استخراج نفت ندارد. بخش مهمی از انرژی چین از سوی عربستان تامین می‌شود و چین هم محدودیتی برای ارتباط تجاری با عربستان ندارد، در حالیکه ایران با مساله تحریم‌های آمریکا مواجه است.
ترقی در ادامه تاکید کرد: ایران باید در مسیر جاده ابریشم روابط اقتصادی و تجاری خود را با چین در زمینه‌های غیر انرژی هم توسعه داده و نقش خود را در کریدور شمال- جنوب گسترش دهد تا میزان تبادلات تجاری با چین افزایش یابد. اگر قراداد تجاری 25 ساله با چین اجرا شود، تاثیر مهمی بر روابط سیاسی چین با ایران خواهد گذاشت.
این فعال سیاسی در پایان گفت: قطعا موضع‌گیری‌ اخیر سیاسی چین با مساله روابط تجاری این کشور گره خورده است. پکن اکنون با احتیاط نسبت به تهران برخورد می کند. در حال حاضر حجم روابط تجاری چین با کشورهای عربی خیلی بیشتر از ایران است اما اگر روابط تجاری ایران با چین گسترش یابد، این کشور در موضع‌گیری سیاسی نسبت به ایران هم تغییر مواضع خواهد داد.