«میانکاله» یکی از مناطق ارزشمند ایران به لحاظ زیست‌محیطی محسوب‌ و به عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره شناخته می‌شود که دارای تنوع گیاهی و جانوری کم‌نظیری است اما طی دو دهه اخیر با مشکلات و چالش‌هایی دست و پنجه نرم کرده؛ یک روز سایه سنگین پتروشیمی را بالای سر خود می‌بیند و روز دیگر ترس از ساخت و ساز برای گردشگری، تن سبز آن را می‌لرزاند.
به گزارش ایسنا میانکاله، ذخیره‌گاه زیست‌کره است که به عنوان پناهگاه حیات وحش شناخته می‌شود و به لحاظ زیست‌محیطی و ملی اهمیت بالایی دارد. میانکاله در ۱۰ کیلومتری بهشهر و در ۸ کیلومتری شهر کردکوی و ۵ کیلومتری بندر ترکمن قرار دارد و از انواع زیستگاه‌های مهم این ذخیره‌گاه زیست‌کره می‌توان به زیستگاه‌های ساحلی، زیستگاه‌های تالابی، تپه‌های شنی، شنزارهای وسیع با پوشش اندک، جنگل‌های انارستان، بوته‌زارهای وسیع تمشک، زیستگاه‌های جنگلی با پوشش درختچه‌های گز و زمین‌های کشاورزی و مراتع اشاره کرد.
تالاب میانکاله یک پناهگاه طبیعی برای پرندگان به ویژه پرندگان مهاجر است ‌پرندگانی همچون اردک سر سفید، اردک مرمری، اردک تاجدار، غاز ‌پیشانی سفید کوچک، قوی گنگ، فلامینگو، ‌پلیکان ‌پاخاکستری، ‌پلیکان سفید، لک‌لک سیاه، عقاب ماهیگیر و بحری. انواع آبزیان شامل ماهی سفید، ماهی کفال و تاس ماهیان در این منطقه زیست می‌کنند و ‌پستاندارانی از جمله فک دریای خزر، گربه جنگلی، گراز و سمور آبی از دیگر گونه‌های جانوری این منطقه به‌حساب می‌آیند. از گونه‌های شاخص و در حال انقراض این منطقه می‌توان از فک خزری، عقاب دریایی، عروس غاز، اردک مرمری، اردک بلوطی، دلیجه کوچک و ‌پلیکان ‌پاخاکستری نام برد.
اما متاسفانه در دهه‌های اخیر میانکاله علاوه بر زخم صیادان و شکارچیان، درگیر اتفاقات مختلفی بوده است؛ ازطرح گردشگری آشوراده گرفته تا پتروشیمی میانکاله.
یکی از طرح‌های زیست‌محیطی پر سروصدای دهه‌های اخیر «طرح گردشگری جزیره آشوراده» بوده است. این پروژه در سال ۹۳ آغاز شد ولی در دولت دوازدهم در سال ۹۷ برای اولین‌بار اجرای آن به عنوان یکی از مصوبات سفر رییس جمهوری وقت به استان گلستان با دستور مقام قضایی متوقف شد و بار دیگر در سال ۹۹ معاونت قضایی دادستان کل کشور دستور توقف این طرح را به دادستان گرگان ابلاغ کرد. فعالیت شرکت‌های پرورش ماهی در قفس در میانکاله، منشاء ریزگرد شدن و از بین رفتن محیط زندگی امن پرندگان برخی از انتقاداتی بود که درباره آن مطرح شد.
طرح گردشگری آشوراده تا سال گذشته مسکوت بود و در نهایت با قید شرط و شروطی طرح مذکور مهرماه سال گذشته موفق به کسب مجوز ارزیابی زیست‌محیطی سازمان محیط زیست شد البته سازمان محیط زیست دوباره این موضوع را بررسی کرد و بر اساس آن «شب‌مانی» و«تفرج متمرکز» از این پروژه حذف و کاربری‌های تفرجی قابل انجام در این منطقه منطبق با مفاد مندرج در طرح مدیریت پناهگاه حیات وحش میانکاله برنامه‌ریزی شد.
حر منصوری - دیده‌بان میانکاله - تنها راهکار اجرای طرح گردشگری آشوراده و کاهش آسیب‌ها به این منطقه را «اکوتوریسم» می‌دادند و می‌گوید: اکوتوریسم اقدامی نرم‌افزاری است چراکه در این شیوه گردشگری بدون ساخت و ساز انجام می‌شود و به نوعی یک سفر مسئولانه به مناطق حفاظت شده است که باعث افزایش و بهبود شاخص‌های زیست محیطی و اقتصادی مردم بومی می‌شود. هر نوع دستکاری و رد پای اکولوژیک در مناطق حفاظت شده خود به خود محکوم است و نباید این اتفاق به هر بهانه‌ای حتی گردشگری رخ دهد.
در نهایت طرح طبیعت‌گردی آشوراده دوم مرداد سال جاری به تصویب رسید که به گفته حسن اکبری ـ معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست ـ این طرح منطبق با معیارها و اصول محیط‌زیست است.
پتروشیمی میانکاله
یکی از پروژه‌های مخربی که سر و صدای زیادی به پا کرد، ساخت کارخانه پتروشیمی در منطقه میانکاله بود. برای نخستین بار در اسفند ۱۴۰۰ بود که پروژه پتروشیمی میانکاله خبرساز شد. ۲۰ اسفند کلنگ احداث کارخانه پتروشیمی در بهشهر استان مازندران و در نزدیکی میانکاله به زمین خورد که با انتقادات و پیگیری‌های سازمان حفاظت محیط زیست برای توقف آن مواجه شد و و سرانجام در ۲۳ فروردین ماه سال ۱۴۰۱ با حکم دادستانی اجرای عملیات احداث این کارخانه متوقف و ادامه فعالیت آن به صدور مجوز این سازمان منوط شد.
یکی از ابهامات مربوط به این پروژه زمین تصرف شده آن است. به گفته حنیف گلزار - فعال محیط زیست - حدود ۹۲ هکتار برای احداث مجتمع پتروشیمی واقعا عدد بزرگی است. در کنار نقشه این مجتمع یک بخشی وجود دارد که در آن کل مساحت در نظر گرفته شده شامل تاسیسات، انبار و غیره ۵۵ هکتار برای تولید سالانه ۴۰۰ هزار تن پروفیلن است بنابراین ۳۵ هکتار از ۹۲ هکتار بلا استفاده است.
پس از گذشت بیش از یک سال از ماجرا، اول تیرماه سال جاری انتشار خبر و تصاویر فنس‌کشی پیرامون پروژه بار دیگر نام پتروشیمی میانکاله را بر سر زبان‌ها انداخت. همان روز ایرج حشمتی - معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست- تاکید کرد: پروژه پتروشیمی میانکاله فاقد مجوز ارزیابی زیست محیطی از سازمان حفاظت محیط زیست است و بر اساس آخرین مکاتبات دستگاه قضا، زمین مورد نظر هم می‌بایست مسترد شود.
۴ تیرماه دادستانی کل کشور نیز به این موضوع واکنش نشان داد و سرانجام روز یکشنبه (۶ تیر ماه) خبر رسید که بنابه گفته عطاالله کاویان - مدیر کل محیط زیست استان مازندران - نامه دستور توقف عملیات اجرایی به مسئولان پتروشیمی میانکاله ابلاغ شده است.
شکار غیرمجاز پرندگان مهاجر
علاوه بر تیشه ساخت و سازها که مدت‌هاست طبیعت بکر میانکاله را تهدید می‌کند،‌ برخی از افراد هم در آزار میانکاله نقش دارند. چندین سال است در فصل ورود پرندگان مهاجر به میانکاله، شکارچیان به طمع شکار این پرندگان زیبا دست به اسلحه می‌برند که یکی از گسترده‌ترین این حملات اوایل دی‌ماه سال جاری سال ۱۴۰۰ رخ داد و۵۰ شکارچی نقابدار وارد میانکاله شدند. بهمن ماه همان سال هم آنان چنین قصدی داشتند ولی قبل از رسیدن شکارچیان به مقصد، محیط بانان وارد عمل شدند و تا توانستند پرندگان را از تیررس شکارچیان فراری دادند.
سال ۱۴۰۱ نیز حدود ۱۰۰ تن از شکارچیان غیرمجاز به میانکاله حمله کردند و برخی از محیط بانان در مقابله با آنان هدف گلوله‌های ساچمه‌ای قرار گرفتند. این حمله در واکنش به ممنوعیت شکار پرندگان در این منطقه صورت گرفت.
دیده‌بان میانکاله به تبعات شکار غیرقانونی و عدم صدور مجوز شکار اشاره می‌کند و می‌گوید: این اتفاق نه تنها باعث تجمع فعالیت شکارچیان دریک مکان می‌شود بلکه تنش و درگیری‌های خونین و تهدیدات جانی بین شکارچی و محیط زیست را موجب می‌شود که در نهایت داغدار شدن خانواده‌ها را در پی دارد.
به گفته او بعضا دیده شده دستگیری شکارچی، تصرف پرنده شکار شده، تفنگ، قایق و ابزار او باعث تقویت حس انتقام‌جویی او و آسیب به مناطق حفاظت شده و آتش زدن پناهگاه می‌شود. این لجبازی‌ها دو بازنده دارد که هم شکارچی و هم محیط زیست است. بدین جهت به نظر می‌رسد رویه مناسبی نباشد. با صدور مجوز شکار این مشکل حل خواهد شد و تعامل محیط زیست با شکارچیان به کنترل مسائل منجر می‌شود.
به گزارش ایسنا با وجود اینکه میانکاله منطقه بسیار ارزشمند و کم‌نظیری در جهان است ولی هر چند وقت یک بار دست‌اندازی به آن خبرساز می‌شود. اگر چه سازمان محیط زیست در مقابل ساخت پتروشیمی میانکاله ایستاد و رییس سازمان محیط زیست گفت که چنین پروژه‌ای دیگر وجود خارجی ندارد ولی چه تضمینی وجود دارد که در آینده سودای دست‌اندازی به میانکاله برای ساخت یک صنعت آلاینده دیگر به تخریب آن منجر نشود، از سوی دیگر نظارت بر نحوه اجرای طرح طبیعت‌گردی آشوراده چگونه است تا مانع تخریب این اکوسیستم ارزشمند شود، آیا برای حفاظت از مناطق بکری مانند میانکاله نیاز به نظارت‌های بیشتر و یا قوانین سختگیرانه‌تر نیست؟