کارشناسان مسائل بین‌الملل و دیپلمات‌ها معتقدند عضویت جمهوری اسلامی ایران در گروه «بریکس» دستاوردهای بزرگی برای تهران خواهد داشت و فرصت‌های دوجانبه‌ای برای ایران و بریکس فراهم خواهد کرد.
جمهوری اسلامی ایران و کشورهای آرژانتین، اتیوپی، امارات عربی متحده، عربستان سعودی و مصر در گروه بریکس مورد توجه بسیاری از کارشناسان و دیپلمات‌ها قرار گرفت و این امر تلاشی از سوی کشورهای اصلی این گروه برای مقابله با نظام تک قطبی جهانی و اقدامی در راستای برقراری نظم جهانی «چندقطبی» تلقی شد.
در حال حاضر گروه بریکس از پنج کشور اقتصاد بزرگ در حال توسعه شامل روسیه، برزیل، هند، چین و آفریقای جنوبی تشکیل شده و به گروه «قدرت‌های اقتصادی نوظهور» معروف است و قرار است از ژانویه ۲۰۲۴ اعضای جدید به آن بپیوندند.
در همین رابطه رضا زبیب سفیر ایران در اسپانیا معتقد است: «پذیرش عضویت جمهوری اسلامی ایران در ‎بریکس موفقیتی ارزشمند است که بار دیگر نشان داد دیپلماسی، با بردباری نتیجه می‌دهد. سخنرانی سال گذشته ریاست محترم جمهوری در اجلاس بریکس پلاس، گامی بلند در تحقق این دستاورد بود. در ‎جهان پساغرب، کشورهای مستقل با دیپلماسی چابک، فرصت‌های ارزنده‌ای خواهند داشت.»
سید رسول موسوی دیپلمات ارشد ایران هم نوشت: «با اضافه‌شدن ایران، عربستان، امارات، مصر، اتیوپی و آرژانتین به ‎بریکس تحولات مختلفی را در عرصه روابط بین‌الملل شاهد خواهیم بود. تحولات مفهومی، یکی از آن‌هاست. مفهوم منطقه دیگر مفهومی جغرافیایی نیست بلکه مفهومی راهبردی و کارکردی است. “منطقه بریکس” نمونه اعلای این نوع جدید منطقه‌ است».
پیش از این، «امیرعلی ابوالفتح» کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با ایسنا درباره سیاست خارجی دولت سیزدهم و عضویت در سازمان‌های بین‌المللی گفت: «عضویت در پیمان شانگهای و زمینه‌سازی عضویت در بریکس اقدامی بسیار قابل توجه و مهم در پیشبرد سیاست خارجی کشور است».
«رودرا گائوراو» سفیر هند در تهران  گفت: «برای دهلی‌نو، جمهوری اسلامی ایران یک دوست ویژه است و از تعاملات ایران با بریکس که در حال انجام است، حمایت می‌کنیم و نسبت به این قضیه ذهن بازی داریم».
«حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز پیش از پیوستن ایران به بریکس گفته بود: «شراکت بین ایران و بریکس، در برخی حوزه‌ها عملا آغاز شده که در این ارتباط می‌توان به موضوع حمل و نقل اشاره کرد. در این حوزه، کریدور شمال-جنوب که هند را از طریق ایران به روسیه متصل می‌کند، عملا بخشی از یک پروژه حمل‌ونقل در قالب بریکس است. همکاری‌های ایران و چین برای اتصال چین به خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند، عملا چین و هند را به هم وصل می‌کند و از طریق حمل‌ونقل ترکیبی می‌تواند چین را به آفریقای جنوبی و برزیل متصل کند».
«کاظم جلالی» سفیر ایران در روسیه هم اخیراً در مصاحبه با شبکه «ایزوستیا» روسیه، درباره علت تمایل ایران برای پیوستن به بریکس گفت: «دوره جهان تک‌قطبی در حال پایان است و ما به سمت شکل‌گیری یک جهان چندقطبی حرکت می‌کنیم. سخت است بتوان کشوری پیدا کرد که بیشتر از ایران با جهان تک قطبی جنگیده باشد. ما در این مبارزه هزینه‌های هنگفتی متحمل شده‌ایم وگرنه ۴۰ سال تحریم نبودیم. شکل‌گیری جهان آینده و اینکه چه قطب‌هایی در آن ظاهر می‌شوند بسیار برای ایران مهم است. ما تقویت سازمان‌هایی مانند بریکس و مشارکت خود در آن‌ها را مهم تلقی می‌کنیم. بریکس حجم عظیمی از تولید ناخالص داخلی و تجارت با کشورهای دیگر دارد. ایران هم اقتصاد عظیمی دارد و مشارکت ما در این انجمن می‌تواند نوعی هم‌افزایی ایجاد کند. بنابراین ما می‌توانیم مکمل یکدیگر باشیم».
«مهدی آقاجعفری» سفیر جمهوری اسلامی ایران در آفریقای جنوبی چندی پیش به ایسنا گفت: «سیاست خارجی دولت سیزدهم مبتنی بر دیپلماسی پویا، متوازن و تعامل هوشمند است. سفر رئیس‌جمهور به آفریقای جنوبی بسیار مهم است و فرصت ایده‌آلی به طور چندجانبه فراهم می‌کند و البته ملاقات‌های دوجانبه در حاشیه آن با سران سایر کشورها انجام خواهد گرفت».
رئیس‌جمهور در سفر روز پنجشنبه به آفریقای جنوبی، ضمن حضور و سخنرانی در نشست سران بریکس، با روسای‌جمهور چین، برزیل، سنگال، تانزانیا و نخست‌وزیران هند و بنگلادش نیز دیدار و گفت‌وگو کرد.
«فرشید باقریان» کارشناس مسائل بین‌الملل هم اظهار داشت: «بریکس یک سازمان تازه تاسیس نیست و از شرایط نظم نوین جهانی مطلع است. بزرگی این سازمان به اندازه کنش‌گران آن است که خود از بزرگ‌ترین کنش‌گران منطقه‌ای هستند. برخی از آن‌ها تولید ناخالص ملی بسیار زیادی داشته و در واقع یا بزرگ‌ترین تولیدکننده یا مصرف‌کننده هستند. باید بخش خصوصی آمادگی داشته باشد مسئولیت بزرگی را از دولت دریافت کند تا وارد این پیمان اقتصادی شویم؛ بهتر است شورایی با عنوان شورای بریکس در کشور از سوی بخش خصوصی به‌عنوان همکار و همراه دولت تشکیل شود و موانع و کمبودها را بررسی کند».
تشریح دستاوردهای عضویت در بریکس از زبان رئیس جمهوری
گفتنی است، رئیس جمهور کشورمان پس از سفر به آفریقای جنوبی و شرکت در پانزدهمین نشست سران “بریکس” در ژوهانسبورگ دستاوردهای این سفر را تشریح کرد .
سید ابراهیم رئیسی پیش از ظهر جمعه در بازگشت از سفر به آفریقای جنوبی که به منظور شرکت و سخنرانی در پانزدهمین نشست گروه «بریکس» انجام شده بود، آن را سفری مهم توصیف کرد و گفت: اهمیت این سفر از این جهت است که «بریکس» یکی از ائتلاف‌های مهم جهانی است که نقش موثری در توسعه و ارتقای همکاری‌های اقتصادی و تجاری در بخش قابل توجهی از جهان دارد.
رئیس جمهوری با اشاره به اینکه گروه بریکس در نقاط مختلف دنیا اعضای قابل توجهی دارد که سهم بزرگی از جمعیت، تولید ناخالص داخلی و وسعت سرزمینی دنیا را دارند، افزود: ائتلاف‌های جهانی نظیر بریکس و شانگهای، ائتلاف‌های نوظهوری هستند که کاملا مخالف یکجانبه‌گرایی بوده و با نگاه احترام به استقلال کشورها برای همگرایی و همکاری در جهت پیشرفت امور ملت‌ها تشکیل شده‌اند.
رئیسی اظهار کرد: موضوع ارتباط با بریکس از سال گذشته و با شرکت بنده در نشست مجازی این گروه به میزبانی چین آغاز و درخواست عضویت ایران در این گروه مطرح شد و پس از وزیر امور خارجه و دبیر شورای‌عالی امنیت ملی هم با شرکت در جلسات مرتبط موضوع را دنبال کردند و در نهایت هم پیگیری‌هایی که از طریق سران کشورها در این رابطه انجام شد.
رئیس جمهوری با بیان اینکه اهمیت ایران به لحاظ موقعیت ژئوپلتیک و کنشگری فعال در عرصه‌های مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی بر کسی پوشیده نیست، تصریح کرد: همه این مسائل موجب شد تا عضویت ایران در گروه بریکس مطرح و به اتفاق آرای اعضا تصویب شود. البته به طور طبیعی لازم است ساز و کارهای اجرایی برای بخش‌های مختلف گروه از جمله صندوق بریکس، نیز تمهید و فراهم شود که همکاران وزارت امور خارجه از همان ساعت اول تصویب عضویت ایران، اقدامات خود را در این زمینه آغاز کردند.
 رئیسی با اشاره به اینکه بریکس عمدتا متمرکز بر همکاری‌های تجاری و اقتصادی است، خاطرنشان کرد: نظام سلطه به دنبال آن است که با سلطه‌گری اجازه ندهند اقتصاد کشورهای مستقل از جمله ایران در ارتباط با دیگر کشورهای مستقل در منطقه و دنیا رشد کند، اما ارتباطات اعضای بریکس حتما در این راستا که در این مجموعه کشورهای مستقل می‌خواهند ارتباطات تجاری و اقتصادی خود را با یکدیگر گسترش دهند مهم و به اقتصاد مقاومتی نیز کمک می‌کند.
رئیسی در ادامه همچنین ارتباط با ساختارهای موثر بین‌المللی را موجب تقویت قدرت سیاسی جمهوری اسلامی ایران عنوان کرد و افزود موضوع عضویت ما در گروه بریکس به صورت اتفاقی رخ نداده بلکه یک سیاست انتخابی از سوی دولت در جهت تامین منافع کشور و مردم بوده است.
رئیس جمهور در ادامه با بیان اینکه دولت مردمی هرگز سیاست خارجی کشور را زمینه‌ای برای منازعات و مشاجرات حزبی و جناحی تبدیل نخواهد کرد تاکید کرد: آنچه برای ما اهمیت و اولویت دارد تضمین و تامین منافع کشور و مردم است و امیدواریم بتوانیم از این رویداد قابل توجه نهایت بهره‌برداری را در این زمینه داشته باشیم.
رئیسی با اشاره به آغاز هفته دولت و اقدامات و فعالیت‌های صورت گرفته طی دو سال گذشته،با بیان اینکه سیاست دولت متوقف نکردن ظرفیتهای کشور به یک گزینه و دنبال کردن پرونده های متعدد و نیمه تمام بوده است ، تصریح کرد :  یکی از پرونده‌هایی که از ابتدای آغاز به کار دولت در دستور کار بوده موضوع رفع تحریم‌های ظالمانه از اقتصاد کشور بوده است و در کنار این مسئله موضوع ارتباط با همسایگان که سالها مغفول واقع شده و درحد روابط دیپلماتیک متوقف مانده بود پیگیری و در دستور کار قرار گرفت و بحمدالله ظرف دو سال گذشته، تلاشهای صورت گرفته در زمینه ارتباط گیری موثر با همسایگان، کشورهای اسلامی و کشورهای همسو آثار و دستاوردهای قابل توجهی برای کشور داشته است .
رئیس جمهوری عضویت در پیمانهای منطقه ای و فرا منطقه ای با هدف اتصال کشور به  زیرساختهای اقتصادی قدرتهای نوظهور را از دیگر اقدامات دولت طی دوسال گذشته برشمرد و افزود: همچنین در موضوع تجارت خارجی و سهم اندک کشور از بازارهای جهانی برغم برخورداری از ظرفیت‌های کم نظیر نیز اقدامات موثری صورت گرفت که رکورد رشد تجارت خارجی طی چهار سال گذشته شکسته شد و به ملت عزیز ایران عرض می‌کنم امروز فرزندان شما در دولت در انجام وظایف خود در راستای تحقق منافع ملت از هیچ اقدامی فروگذار نخواهند کرد.
رئیسی در ادامه توافق برای توسعه و تجهیز 5 پالایشگاه کشور آفریقای جنوبی با صدور تجهیزات فنی و مهندسی را از دیگر رهاوردهای این سفر با رایزنی وزرای دولت در حاشیه اجلاس سران بریکس برشمرد و گفت : فضایی که در این سفر و در سفر قبلی به قاره آفریقا مشاهده کردم افزایش و تقویت روحیه ضد استعماری در میان ملتها و مسئولان آفریقایی با رویکرد تضمین و تامین استقلال مردم آفریقا بود و این روحیه ما را هرچه بیشتر به آفریقا نزدیک و زمینه همکاری‌های تجاری و اقتصادی و همچنین تلاش‌های مشترک در مقابله با یک جانبه‌گرایی در جهان فراهم خواهد کرد.
مزیت‌های چندجانبه بریکس
به نظر می‌رسد گروه بریکس در کوتاه مدت به دنبال تغییر نرم در ساز و کارهای جهانی و در بلندمدت به دنبال ایجاد تغییرات جدی و جدید در نظم بین‌المللی است.
در اجلاس سال ۲۰۲۰ راهبرد همکاری اقتصادی اعضای گروه تا سال ۲۰۲۵  در سه بسته شامل بسته «تجارت، سرمایه گذاری، فاینانس»، بسته «اقتصاد دیجیتال» و بسته «توسعه پایدار» به تصویب اعضا رسید. در سال ۲۰۲۱ نیز موضوعاتی نظیر «به رسمیت شناختن سیستمهای چندجانبه تجاری و مالی در اقتصاد جهانی» و «رشد متوازن و توسعه همه جانبه و فراگیر» مطرح شد.
از جمله برنامه‌هایی که در قالب توسعه انسانی گروه بریکس هدفگذاری شده می‌توان به بخش سلامت، دسترسی به خدمات دیجیتال، تربیت کارگر ماهر برای صنایع پیشرفته، تسهیل رفت و آمد متخصصین دانشگاهی، نیروی کار و متخصصین سلامت درون کشورهای عضو، تضمین تجهیز کارگران به ابزار کار و مهارت به‌روز متناسب با انقلاب صنعتی چهارم و غیره اشاره کرد. ارتباط مردم با مردم به عنوان یک ضرورت مشترک برای همه اعضای بریکس مطرح شده است.
پیوستن ایران به ائتلاف بریکس به نظر می‌رسد بازی برد ـ برد برای هردو طرف محسوب می‌شود. در واقع پنج کشور قبلی بریکس با علم به اهمیت شش عضو جدید، آنها را در این گروه پذیرفته اند. هم ایران و هم کشورهای عضو این گروه می‌توانند از مزیت‌های اقتصادی، علمی، سیاسی و راهبردی ایران به عنوان قلب خاورمیانه برای تقویت بنیه اقتصادی و علمی خود استفاده کنند.
همچنین یکی از مهمترین کارکردهای ائتلاف بریکس در کوتاه مدت می تواند مقابله با تحریم‌هایی باشد که بعضا کشورهای غربی به سایر کشورها از جمله کشورهای در حال توسعه تحمیل می‌کنند. ایجاد یک ارز جدید توسط بریکس می‌تواند راه حلی مناسب برای کاستن از اثرات تحریم‌های آمریکا باشد.
علاوه بر این ایران ضمن اولویت دادن به منافع ملی خود می‌تواند از مزیتهای ژئواکونومیک و ژئوپلیتیک گروه بریکس استفاده کند. تقویت اتصال ایران به مسیرهای اقتصادی و تجاری مرتبط با کشورهای عضو می‌تواند ظرفیت بالقوه جغرافیای اقتصادی ایران را فعال کند.
نقش ممتاز راهبردی ایران مزیت بسیار مهمی در اجرای اهداف اقتصادی‌اش در چارچوب بریکس محسوب می‌شود. به طور مثال اگر ایران بتواند به عنوان پل ارتباطی هند و روسیه تبادلات اقتصادی خود با این دو کشور را افزایش دهد ممکن است هند را متقاعد کند تا از کنش ذیل نظام تحریمی آمریکا درخصوص مجوزهای اوفک خارج شود. مزیت راهبردی ایران به عنوان نقطه اتصال آسیا به اروپا در اجرای این هدف بسیار موثر خواهد بود.
در این زمینه اقداماتی طی سالهای اخیر صورت گرفته که توسعه بندر چابهار، توسعه سواحل مکران و رسیدن کالاها از بنادر روسیه به خلیج فارس از طریق ایران که مسیر سفر را از ۴۵ روز فعلی به ۱۰ روز کاهش می دهد از جمله کارهای در حال انجام است. در همین راستا اردیبهشت امسال توافقنامه احداث راه آهن رشت ـ آستارا بین ایران و روسیه منعقد شد.
به طور خلاصه می توان گفت بریکس ظرفیت مناسبی برای ایجاد ائتلاف ذیل موضوعات مختلف ایجاد کرده و مهم آن است که خواسته‌های  کلان اقتصادی جمهوری اسلامی ایران از فضای جهانی چه باشد. فاصله گرفتن از بازار سنتی، حمایت از تولیدکننده مبتنی بر قواعد زنجیره ارزش، ایجاد حسابداری اقماری، حرکت از حمایتهای تعرفه‌ای و گمرکی به سمت حمایتهای غیرتعرفه‌ای، سرمایه گذاری در راستای ایجاد ارزش افزوده، شکل گیری صنایع ایجاد ارزش افزوده، سازماندهی صنعتی جدید، تسهیل‌گری رویه‌های تجاری و افزایش اثرگذاری بر روابط بین‌المللی از جمله مزیتهای اتصال به گروه بریکس محسوب می‌شود.