بیشتر از دو دهه است درباره سامان‌دهی سرویس‌های بهداشتی حرف زده می‌شود و با وجود ایده‌ها و بودجه‌های قابل بحثی که درنظر گرفته شده، اما وضعیت همچنان تعریفی ندارد. وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که در این دوره بیشترین حساسیت را به موضوع سرویس‌های بهداشتی نشان داده، در مجموع ۸۷۴۸ سرویس بهداشتی در زیرمجموعه‌ خود شناسایی کرده که مشخص نیست در چه وضعیتی به سر می‌برند. از طرفی، این وزارتخانه با عنوان «امداد اولیه» مبلغ ۴۰ میلیارد تومان اعتبار به استان‌ها اختصاص داده تا اوضاع را کمی سامان ببخشند.
به گزارش ایسنا، اگرچه طرح موضوع و راه‌اندازی «نهضت سرویس بهداشتی» از سوی وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بارها حاشیه‌ساز شده، اما پر بیراه نیست که گفته شود سرویس بهداشتی از ابتدایی‌ترین و مهم‌ترین نیازها و زیرساخت‌ها محسوب می‌شود که بسیاری از مناطق، مسیرها و حتی مقاصد گردشگری از وجود آن بی‌بهره‌اند.
پروژه سامان‌دهی سرویس‌های بهداشتی تقریبا از دهه ۸۰ و از سوی سازمان وقت میراث فرهنگی و گردشگری مطرح شد. قرار بود یک‌هزار سرویس بهداشتی تا سال ۱۳۹۰ ساخته شود، اما آنچنان که بعدها همین سازمان آمار داد، بیشتر جانمایی‌ها اشتباه و سرویس‌های ساخته‌شده نیز غیرقابل استفاده بود. گزارش‌های موجود درباره وضعیت آن طرح، متناقض و ناقص است و مجری آن نیز در هر دوره تغییر کرده است.
در سال‌های بعد این پرونده آنچنان که در اظهارات مقامات سازمان وقت میراث فرهنگی و گردشگری نیز آمده، بیشتر حکم سَربار را داشته و رؤسای سازمان و یا وزارت میراث فرهنگی و گردشگری به دلیل آنکه این پروژه به حاشیه رانده شده و بدون اعتبار مانده بود، چندان مایل نبودند به آن وارد شوند.
در دوره حاضر اما وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با تولید و انتشار محتوا و فیلم‌هایی درباره وضعیت سرویس‌های بهداشتی سعی کرد توجه‌ها و حساسیت‌ها را به این سمت جلب کند، که البته بارها و بیشتر از سوی برخی منتقدان به وضعیت میراث فرهنگی کشور، نقد شده است. با این همه پرسش این است که نتیجه این حساسیت‌ها و تشکیل نهضت سامان‌دهی سرویس بهداشتی تا کنون چه نتیجه و دستاوردی داشته و چه تغییری در وضعیت ایجاد کرده است؟ برای مشخص شدن پاسخ، ایسنا با نادر زینالی ـ مدیرکل امور استان‌ها و تشکل‌های مردم‌نهاد در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ـ که گفته شده است مسئولیت پیگیری این موضوع را از سوی وزارتخانه متبوع در استان‌ها و به نوعی سراسر کشور به عهده دارد، گفت‌وگو کرد.
زینالی در گفت‌وگو با ایسنا درباره اقدامات این وزارتخانه در زمینه ساماندهی سرویس‌های بهداشتی، با توجه به حساسیت‌ها و پیگیری‌هایی که عزت‌الله ضرغامی - وزیر میراث فرهنگی و گردشگری - در این‌باره نشان داده است، توضیح داد: یکی از الزامات اولیۀ زیرساخت گردشگری هر کشوری، سرویس بهداشتی است، به‌ویژه در مسیر و در شهرهای زیارتی مثل قم، مشهد و شیراز، که مسأله طهارت هم مطرح است.
به تناسب اهمیت این موضوع، دولت‌های مختلف بنابر برنامه‌ریزی‌هایی که داشتند، کارهایی انجام دادند. در دولت سیزدهم با توجه به حساسیت‌ها، طرح ساماندهی سرویس بهداشتی کلید زده شد.
او اضافه کرد: انجام این مهم توسط این وزارتخانه و با کمک و همکاری سایر دستگاه‌های اجرایی از جمله وزارت راه و شهرسازی میسر شد. در ضمن این وزارتخانه نقش تنظیم‌گری بین دستگاه‌های همکار را داشته است.
مدیرکل امور استان‌ها و تشکل‌های مردم‌نهاد در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی افزود: در گذشته یکسری از زیرمجموعه‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همچون شرکت مادر تخصصی ایرانگردی و جهانگردی و شرکت توسعه گردشگری در این جریان نقش‌هایی داشتند و طرح یک‌هزار سرویس بهداشتی را پیگیری کردند و شرکت توسعه گردشگری نیز این پروژه را ادامه داد. اکنون هم ساماندهی و توسعه این زیرساخت در مسیرها و مقاصد گردشگری و پایگاه‌های میراث ثبت ملی و جهانی مورد تاکید مهندس ضرغامی قرار گرفت. هرآنچه در گذشته انجام شده بود نیز احصا شد.
به گفته زینالی، از مجموع ۸۷۴۸ سرویس بهداشتی موجود، تعداد ۱۳۵۲ سرویس بهداشتی توسط ادارات کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان‌ها، تعداد ۲۰۸ سرویس بهداشتی توسط شرکت مادر تخصصی ایرانگردی و جهانگردی، تعداد ۴۰۳ سرویس بهداشتی توسط شرکت توسعه گردشگری، تعداد ۱۲۶۸ سرویس بهداشتی بین‌راهی، تعداد ۴۷۵ سرویس بهداشتی در پایگاه‌های ثبت ملی و جهانی، تعداد ۳۶۷۹ سرویس بهداشتی در اماکن گردشگری، تعداد ۸۹۰ سرویس بهداشتی در مساجد و تعداد ۴۷۳ سرویس بهداشتی در بقاء متبرکه، در مسیر و مقاصد گردشگری، آماده ارائه خدمات به گردشگران هستند.
او در ادامه درباره وضعیت و کیفیت سرویس‌های بهداشتی‌ که در گذشته و در قالب پروژه‌ها و طرح‌های ارائه‌شده احداث شده‌اند، اظهار کرد: جانمایی برخی سرویس‌های بهداشتی به گونه‌ای بود که توجیه نداشت و زیرساخت اولیه مثل آب، برق و جاده برای آن تأمین نشده بود. البته در آن دوران که احداث سرویس‌های بهداشتی کلید زده شده بود، تفاهم‌نامه‌ای میان سازمان وقت میراث فرهنگی و گردشگری و دستگاه‌های مربوطه بسته شده بود که زیرساخت مورد نیاز سرویس‌های بهداشتی را تأمین کنند، برخی از آن دستگاه‌ها همکاری داشتند و در برخی نقاط هم این خدمات تأمین نشد.
مدیرکل امور استان‌ها و تشکل‌های مردم‌نهاد در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ادامه داد: ما مواردی را براساس بودجه ملی و استانی تعیین تکلیف کردیم، اما اطلاع دارید که بودجه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همه مأموریت‌ها و برنامه‌های ما را پوشش نمی‌دهد، با این حال ساماندهی سرویس‌های بهداشتی در اولویت قرار گرفت و حتی به دستور آقای ضرغامی برای آن ستادی تشکیل شد، ‌که مسئولیت آن را شخصا به عهده گرفتند و تمام گزارش‌ها، روزانه در اختیار ایشان قرار می‌گیرد.
زینالی سپس به برخی اقدامات انجام‌شده برای سامان‌دهی سرویس‌های بهداشتی اشاره کرد و افزود: آقای ضرغامی در راستای توجه و تاکیدی که بر بهبود وضعیت زیرساخت و خدمات بهداشتی دارند، دستور دادند به تناسب این طرح، ۴۰ میلیارد تومان اعتبار با توجه به محدودیت‌های بودجه‌ای که وزارتخانه دارد، با عنوان «امداد اولیه» به استان‌ها اختصاص داده شود. بر همین اساس، استان‌هایی که در مسیر زیارت و سفرهای نوروزی هستند، در اولویت ویژه قرار گرفتند. در بعضی از استان‌ها این اعتبار ابلاغ شده و درحال مصرف است.
او ادامه داد: برچسب شماره تلفن ۰۹۶۲۹ نیز در تمام مجتمع‌های بهداشتی نصب شده است تا مردم درباره وضعیت آن مجموعه از این طریق گزارش دهند تا اگر به رصد و یا پیگیری و رسیدگی نیاز داشته باشد، انجام شود. تمام مجموعه‌های بهداشتی در مسیرها و مقاصد گردشگری و پایگاه‌های میراث ثبت ملی و جهانی روزانه رصد می‌شوند و اگر مشکلی باشد مدیر استان مکلف به رفع آن است.
زینالی گفت: دستور ویژه دیگری که آقای ضرغامی در این باره داده نصب تابلوهای راهنمایی و اطلاع‌رسانی در مسیرها و مقاصد گردشگری است، مثلا باید در ۲۰۰ متر، ۱۵۰ متر و ۵۰ متری آن مجموعه، تابلو راهنمایی سرویس بهداشتی نصب شده باشد. این تابلوها با هماهنگی وزارت راه نصب می‌شود و تقریبا در ۶۰ درصد نقاط نصب ‌شده و تا نوروز ۹۰ درصد تابلوها نصب خواهد شد.
مدیرکل امور استان‌ها و تشکل‌های مردم‌نهاد در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اضافه کرد: علاوه‌بر این، قرار است تابلوهای معرفی جاذبه‌های گردشگری در تمام مسیرهای منتهی به شهرها و مقاصد گردشگری نصب ‌شود. این تابلوها را با توجه به استاندارد وزارت راه و شهرسازی به رنگ قهوه‌ای و آبی خواهید دید. در این تابلوها علاوه‌بر اطلاعات مجموعه خدمات و امکانات گردشگری، درباره محل استقرار سرویس‌های بهداشتی نیز اطلاعات داده شده است.
زبنالی همچنین به دستور دیگر ضرغامی درباره استفاده از ظرفیت و امکانات بهداشتی امامزاده‌ها و مساجد اشاره کرد و گفت: ما شماره تماس و نشانی تمام متولیان مساجد و امامزاده‌ها را در اختیار داریم تا اگر نیاز به همکاری بیشتر و یا ارائه خدمات بهتر باشد از طریق دستگاه مربوطه آن‌ها وارد عمل شویم. قرار بر این است امکانات این اماکن در طرح ساماندهی سرویس‌های بهداشتی استفاده شود. آقای ضرغامی دستور دادند سامانه‌ای طراحی شود تا اطلاعات سرویس‌های بهداشتی بارگذاری و تغییرات آن‌ها روزانه رصد شود. این سامانه در دسترس مردم نیز قرار می‌گیرد. ما هر روز روند کار و پیشرفت این طرح‌ها را از استان‌ها پیگیری می‌کنیم و نتیجه آن را هر صبح در اختیار وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار می‌دهیم و با مدیران استانی هم جلسه‌هایی داریم.