گروه حوادث - باز هم حریق در یک مرکز درمانی و مرور تلخ انفجار در کلینیک سینا اطهر؛ این بار عکس و فیلم‌های حریق در بیمارستان گاندی لرز به جان‌ها انداخت؛ اما خدا رحم کرد و گاندی، پلاسکو نشد و جانی نگرفت و کسی هم آسیبی ندید؛ اما سوال اینجاست؛ آیا برای بیمارستانی که پنج بار اخطار آتش‌نشانی گرفته، هزینه ایمن‌سازی به‌صرفه‌تر بود یا هزینه برای بازسازی و جبران این خسارت بزرگ؟ به گزارش ایسنا، غروب پنجشنبه پنجم بهمن ماه؛ بیمارستان گاندی آتش گرفت و جلال ملکی – سخنگوی آتش‌نشانی در همان لحظات اولیه و در میانه عملیات اطفاء حریق اعلام کرد که «این بیمارستان تاکنون ۵ مرتبه اخطار ناایمن بودن گرفته و آخرین اخطار مربوط به آبان ماه امسال است؛ اما متاسفانه به این اخطارها توجهی نشده بود.»؛ حالا هم مسئولان این بیمارستان خصوصی در دل یکی از مناطق مرفه پایتخت، به جای پاسخ دادن به چرایی بی‌توجهی به اخطارها و عدم انجام اقدامی عملی در جهت ایمن‌سازی، با صدایی بغض آلود به رسانه‌ می‌آیند و عنوان می‌کنند که به نیابت از ۷۰۰ نفر پرسنل و کادر درمان، از دولت و قوه قضاییه خواستار تشکیل جلسه بحرانی هستند و کمکی مشابه پلاسکو را خواستار می‌شوند.
درصد فرسودگی ترمیم یافته در بیمارستان‌های کشور
نکته اینجاست که در 20 دی ماه سال جاری نیز مهندس امیر ساکی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره وضعیت فرسودگی بیمارستان‌ها در کشور، گفت: در دهه ۸۰ در کشور ارزیابی لرزه‌ای بیمارستان‌های کشور در دستور کار قرار گرفت و نتایج این ارزیابی نشان داد که حدود ۷۰ درصد ساختمان‌های درمانی یا همان بیمارستان، در کشور فرسوده‌اند. این میزان در تهران به دلیل قدمت بیمارستان‌ها بیش از ۸۰ درصد بوده است. نتایج همچنین نشان داد بیش از ۹۰ درصد بیمارستان‌های فرسوده امکان مقاوم‌سازی نداشته و به عبارتی مقاوم‌سازی آن‌ها توجیه‌پذیر نیست و بنابراین این بیمارستان‌ها باید جایگزین شوند.
وی افزود: باتوجه به اینکه سیاست نهضت بیمارستان‌سازی در کشور از سال‌های گذشته و به‌ویژه در ۱۵ سال اخیر با ساخت بیش از ۴۰ هزار تخت بیمارستانی که بعضی از این بیمارستان‌ها جایگزین بیمارستان‌های فرسوده قبلی بوده‌اند، آغاز شده؛ درصد فرسودگی ترمیم یافته در حوزه بیمارستانی به حدود ۴۰ درصد رسیده است. با این وجود وزارت بهداشت برنامه جایگزین کردن ۵۰ هزار تخت فرسوده فعلی را در یک برنامه میان مدت در دستور کار قرار داده است که این برنامه بیش از ۱۵۰ هزار میلیارد تومان برای دولت هزینه دارد که باید توسط سازمان برنامه و بودجه و همچنین مجلس شورای اسلامی مورد حمایت جدی قرار گیرد.
ساکی درباره آمار بیمارستان‌هایی که در کشور و به ویژه در تهران به عنوان یکی از قطب‌های درمانی مهم کشور که اخطار ایمنی از سوی آتش نشانی دارند و با اشاره به مشکلات ایمنی در این بیمارستان‌ها، گفته بود که: برای پاسخ دقیق به این موضوع باید باید از سازمان آتش نشانی سوال شود. البته باید توجه کرد که در برخی از بیمارستان‌ها به دلیل ساختار قدیمی امکان تامین ایمنی حریق با استانداردهای جدید مقدور نیست. از طرفی تامین ایمنی حریق بیمارستان‌ها که مورد تایید سازمان آتش نشانی قرار گیرد، برای بسیاری از بیمارستان‌ها به‌ویژه بیمارستان‌های دولتی هزینه‌بر بوده که سازمان برنامه و بودجه باید اقدام جدی در این زمینه انجام دهد. وزارت بهداشت بارها و بارها از سازمان برنامه و بودجه برای ایجاد ردیف اختصاصی تامین ایمنی در بیمارستان‌های موجود، به‌ویژه ایمنی حریق و بازسازی و نوسازی سیستم‌های تاسیساتی بیمارستانی که از نقاط آسیب‌رسان در این زمینه است، درخواست داشته و باید پیگیری شود.
تجربه‌هایی که عبرت نمی‌شوند
پلاسکو، متروپل و حالا بیمارستان گاندی و صدها ساختمان پر رفت و آمد دیگر که در لیست ساختمان‌های نا ایمن قرار دارند؛ هرچند که به اذعان خیلی‌ها خدا رحم کرد و تهران بار دیگر عزادار نشد؛ اما در میان تمام این ساختمان‌های ناایمن، این برای چندمین بار است یک مرکز درمانی که باید امن‌ترین مکان باشد و مدیریت بحران کند؛ خود دچار بحران می‌شود؛ انفجار سیلندر گاز در کلینیک سینا اطهر در تیرماه ۱۳۹۹ با ۱۹ کشته و ۱۴ مصدوم و دیگری هم آتش‌سوزی در بیمارستان حضرت رسول در تیرماه ۱۴۰۱ که همزمان با اطفا حریق، تخلیه بیماران هم صورت گرفت و خطر از بیخ گوش‌شان رد شد؛ تجربه‌های تلخ چند سال اخیر هستند که البته عبرت نشدند.
تلمبار هشدارهای بی‌اثر
در مجموع زبانه‌های آتش در گاندی و هراسی که به جان‌ها افتاد، باعث شد تا دوباره معضل ساختمان‌های ناایمن و تلمبار هشدارهای کاغذی و تقریبا بی‌اثر مجدد بر سر زبان‌ها افتد. اخطارهایی که به اذعان سوده نجفی - عضو هیات رئیسه شورای شهر تهران «جنبه تشریفاتی و اداری پیدا کرده و لازم است شهرداری نسبت به ثبت شکایت از ساختمان‌های ناایمن در قوه قضائیه اقدام کند.»
اکتفای آتش‌نشانی به اخطار؛ چرا؟
در این میان اما سوال دیگر آن است که چرا آتش‌نشانی و شهرداری تنها به شناسایی و اخطار اکتفا می‌کنند و با وجود اطلاع از اهمیت و درجه خطر چنین مراکز و ساختمان‌های پر رفت و آمد، اقدام عملی عاجل انجام نمی‌دهند؟ و تا کی باید شاهد چنین حوادثی باشیم؟ موضوعی که احمد صادقی _ عضو شورای شهر تهران درباره آن معتقد است که «شهرداری و سازمان آتش نشانی تنها می‌توانند اخطار دهند و یا ساختمان‌های ناایمن را شناسایی کنند و تعداد این ساختمان ها را بر شمرند، اما نمی‌توانند نام این ساختمان‌ها را اعلام عمومی و مستقیما برای پلمب این ساختمان ها اقدام کنند؛ چرا که ملاحظات امنیتی وجود دارد.»
صادقی می‌گوید که «ورود شهرداری برای پلمب این ساختمان‌ها در قانون دیده نشده و قانونگذار  مسیر پر پیچ و خمی را برای این منظور پیش بینی کرده که در نهایت ذینفع و مالکان باید نسبت به ایمنی ساختمان‌ها اقدام کنند.»
صادقی همچنین تاکید می‌کند: «در بررسی که تا آبان ماه از سوی سازمان مدیریت بحران صورت گرفته بود بیمارستان گاندی و شماری از مراکز درمانی دیگر جزو ساختمان‌های نا ایمن و با درجه خطر پذیری زیاد بوده اند و شهرداری به آنها اخطار داده است؛ اما نمی‌توان به دلیل ملاحظات اسامی را اعلام عمومی کرد، این ملاحظات تا به کی؟ اگر رشادت و سرعت عمل نیروهای غیور آتش نشان و اورژانس در تخلیه بیمارستان گاندی و انتقال بیماران نبود، تهران بار دیگر عزادار می شد.»
وی «از دستگاه‌های امنیتی و قضایی می‌خواهد که انتشار عمومی فهرست این ساختمان‌ها را در درجه اولویت کاری خود قرار دهند؛ چرا که جان شهروندان مهم است.»
و اما ماجرای فرسودگی بیمارستان‌ها
در این میان پیش از این مسئولان منابع فیزیکی وزارت بهداشت بارها نسبت به فرسودگی بیمارستان‌ها در کشور هشدار داده‌اند؛ به طوری که پیش از این به ایسنا اعلام شده بود که در دهه ۸۰ در کشور ارزیابی لرزه‌ای بیمارستان‌های کشور در دستور کار قرار گرفت و نتایج این ارزیابی نشان داد که حدود ۷۰ درصد ساختمان‌های درمانی یا همان بیمارستان، در کشور فرسوده‌اند. این میزان در تهران به دلیل قدمت بیمارستان‌ها بیش از ۸۰ درصد بوده است. نتایج همچنین نشان داد بیش از ۹۰ درصد بیمارستان‌های فرسوده امکان مقاوم‌سازی نداشته و به عبارتی مقاوم‌سازی آن‌ها توجیه‌پذیر نیست و بنابراین این بیمارستان‌ها باید جایگزین شوند. به اذعان مسوولان معاونت توسعه وزارت بهداشت، باتوجه به اینکه سیاست نهضت بیمارستان‌سازی در کشور از سال‌های گذشته و به‌ویژه در ۱۵ سال اخیر با ساخت بیش از ۴۰ هزار تخت بیمارستانی که بعضی از این بیمارستان‌ها جایگزین بیمارستان‌های فرسوده قبلی بوده‌اند، آغاز شده؛ درصد فرسودگی ترمیم یافته در حوزه بیمارستانی به حدود ۴۰ درصد رسیده است. با این وجود وزارت بهداشت برنامه جایگزین کردن ۵۰ هزار تخت فرسوده فعلی را در یک برنامه میان مدت در دستور کار قرار داده که البته این برنامه بیش از ۱۵۰ هزار میلیارد تومان برای دولت هزینه دارد که لازم است توسط سازمان برنامه و بودجه و همچنین مجلس شورای اسلامی مورد حمایت جدی قرار گیرد.
بیمارستان‌هایی که امکان تامین «ایمنی حریق» با استانداردهای جدید را ندارند
از طرف دیگر به اذعان وزارت بهداشتی‌ها، در برخی از بیمارستان‌ها به دلیل ساختار قدیمی امکان تامین ایمنی حریق با استانداردهای جدید مقدور نیست. از طرفی تامین ایمنی حریق بیمارستان‌ها که مورد تایید سازمان آتش نشانی قرار گیرد، برای بسیاری از بیمارستان‌ها به‌ویژه بیمارستان‌های دولتی هزینه‌بر بوده که مشخص است سازمان برنامه و بودجه باید اقدام جدی در این زمینه انجام دهد.
معاونت توسعه وزارت بهداشت همچنین پیش از این به ایسنا اعلام کرده بود که وزارت بهداشت بارها و بارها از سازمان برنامه و بودجه برای ایجاد ردیف اختصاصی تامین ایمنی در بیمارستان‌های موجود، به‌ویژه ایمنی حریق و بازسازی و نوسازی سیستم‌های تاسیساتی بیمارستانی که از نقاط آسیب‌رسان در این زمینه است، درخواست داشته است.
معاونت توسعه وزارت بهداشت همچنین تاکید دارد که «برنامه جامع برای بهبود وضعیت ایمنی بیمارستان‌ها با توجه به میزان فرسودگی بیمارستانی در کشور، جایگزینی است؛ چرا که مقاوم‌سازی بیمارستان‌ها به دلایلی چون هزینه‌های بالای مقاوم‌سازی نسبت به جایگزینی، عدم برخورداری ساختار معماری بیمارستان‌های قدیمی از مدل‌های استاندارد و... مقرون به صرفه نیست. در عین حال مقاوم‌سازی بیمارستان‌ها در حین فعالیت بیمارستان و ارائه خدمت به بیمار عملا مقدور نیست و از طرفی امکان تعطیل کردن بیمارستان هم وجود ندارد. بر این اساس جایگزینی گزینه مناسب برای تامین ایمنی بیمارستانی در کشور است که برای تحقق این برنامه، باید اعتبارات عمرانی حوزه سلامت حداقل سه برابر حالت فعلی شود و همچنین حداکثر استفاده از حضور خیرین و بخش خصوصی در تامین زیرساخت‌های حوزه سلامت انجام شود که نیازمند توجه ویژه شهرداری‌ها و مسئولین استان‌ها و شهرستان‌ها برای اتمام پروژه‌ها است.»
در این میان بیمارستان سوختگی شهید مطهری تهران یکی از بیمارستان‌هایی است که اخطارهای تلمبار شده دارد و جزو بیمارستان‌های پرمراجعه و البته پرخطر است؛ به طوری که دکتر مصطفی ده‌مرده‌ای _ رئیس این بیمارستان پیش از این به ایسنا گفته بود: «به لحاظ ایمنی زلزله و آتش‌نشانی اصلا وضعیت مناسبی ندارد؛ این بیمارستان نه چک لیست ایمنی دارد و نه چک لیست آتش‌سوزی و حتی مانند ساختمان پلاسکو بیش از ۱۰ بار هم اخطار تخلیه گرفته‌ایم؛ اما اگر ما الان اینجا را تخلیه کنیم به کجا برویم؟ » او همچنین گفته بود که «یک بیمارستان سوختگی در منطقه کن در حال ساخت است که قرار بود سال ۱۳۸۶ به ما تحویل دهند اما با اینکه کار ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است اما هنوز اتفاقی نیفتاده است. ما اینجا در محوطه خود بیمارستان هم امکان اضافه کردن فضای دیگری نداریم.»
چالش اصلی ایمن‌سازی بیمارستان‌ها
در مجموع به اذعان مسئولان وزارت بهداشت، معضلات و چالش‌های بسیاری برای ایمن‌سازی بیمارستان‌ها وجود دارد. بسیاری از شاخص‌های ایمن‌سازی صرفا با جایگزینی بیمارستان‌ها امکان تحقق دارند که این موضوع نیازمند اعتبارات لازم در حوزه عمرانی سلامت است. بنابراین چالش اصلی تامین اعتبار است.
در مجموع طی دو سال گذشته و در دولت سیزدهم بیش از ۱۶هزار تخت بیمارستانی جدید به مجموعه ناوگان تخت‌های بیمارستانی کشور اضافه شد و وزارت بهداشت بویژه تکمیل پروژه‌های نیمه تمام چندین ساله را در دستور کار قرار داده است که از جمله بزرگ‌ترین این پروژه‌ها می‌توان به کلان بیمارستان‌های حضرت مهدی(عج)، غدیر و کودکان حکیم در تهران اشاره کرد که با حضور رییس جمهوری افتتاح شده و به بهره‌برداری رسیده است.
ایجاد «فضای ایمن» در بیمارستان‌های جدید
همچنین مسوولان معاونت توسعه وزارت بهداشت درباره وضعیت ایمنی بیمارستان‌های جدید ساخت و امکان تخلیه فوری پرسنل و بیماران در بیمارستان‌ها در صورت بروز حوادث غیرمترقبه پیش از این به ایسنا اعلام کردند که «در بیمارستان‌های جدید با توجه به ضوابط جدید آتش‌نشانی، فضایی به نام فضای ایمن در طبقات بیمارستان‌ها تعبیه می‌شود تا در زمان بروز حادثه بیمارستان و پرسنل در آن مکان به طور موقت مستقر شوند؛ موضوعی که در ساختمان‌های قدیمی امکان ایجاد این فضا به دلایلی از جمله ساختار قدیمی و غیر استاندارد اماکن، وجود ندارد.»
هرچند که پیگیری ایسنا جهت مصاحبه با مسوولان بیمارستان گاندی درباره چرایی بی‌توجهی به اخطارها و عدم انجام اقدام عملی برای ایمن‌سازی بیمارستان، تا این لحظه نتیجه‌ای نداشته، اما در مجموع می‌توان گفت که چالش اصلی حداقل در نوسازی بیمارستان‌های فرسوده دولتی، تامین اعتبار است و لازم است در این زمینه سهم سلامت در اعتبارات عمرانی افزایش یابد و تخصیص‌ها نیز به موقع انجام شود تا بتوانیم ارتقاء و بهبود ایمنی بیمارستان‌ها را شاهد باشیم.