پس از حریق رخ داده در بیمارستان گاندی، بار دیگر موضوع استفاده از کامپوزیت در نمای ساختمان‌ها مورد بحث قرار گرفته است، اما دلایل ناایمن و حتی خطرناک بودن کامپوزیت چیست و چرا نباید از آن در معماری استفاده شود، موضوعی که یک مدرس دانشگاه و مشاور معماری به آن پاسخ داده است.
ایمان شیخ انصاری، معمار و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با ایسنا درباره خطرات استفاده از کامپوزیت در نمای ساختمان‌ها و همچنین طراحی داخلی گفت: کامپوزیت برای پوشاندن ساختمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ پوشاندن نماهای بیرونی ساختمان، علت‌های متفاوتی دارد که بخشی از آن برای محافظت از ساختارهای سازه‌ای ساختمانی است و بخشی از آن طبیعتا برای زیبایی آن است.
کامپوزیت چیست؟
وی درباره ساختار کامپوزیت گفت: گزینه‌های قبلی پوشانندگی، آجر و سنگ بود اما راه‌حل ساده‌تر، استفاده از موادی بود که شکل و حالت به می‌گیرند؛ مانند آلومینیوم. بعدتر به این نتیجه رسیدند که این ماده به تنهایی پوشانندگی ندارد بنابراین هسته داخلی آن را از مواد پلیمیری ساختند که هم پوشانندگی ایجاد کند و هم استحکام را بالا ببرد؛ در نتیجه به این صفحات ساخته شده آلومینیومی نازک، کامپوزیت می‌گویند.
شیخ انصاری ادامه داد: کامپوزیت بیشتر در ساختمان‌های بلندمرتبه، تجاری و دارای کاربری غیرمسکونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. چرا که سرعت بالایی در اجرا دارد. کامپوزیت ورقه‌های آماده‌ای هستند که در کنار یکدیگر خیلی سریع پیچ و نصب می‌شوند.
این مشاور معماری اظهارکرد: علت توجه بیشتر مهندسان و معماران به این ماده، این است که کامپوزیت دردسرهای نماهای قبلی مانند سنگ و آجر را ندارد. همچنین خرید و استفاده از آن هزینه‌ها را بسیار کاهش داد.در مورد نحوه اجرای این نما نیز می‌توان گفت هزینه اجرای آن با سایر نماها زیاد تفاوت ندارد و قیمت هر متر مربع آن از 500 هزار تومان تا یک میلیون تومان هزینه دارد اما خیلی سریع‌تر نصب می‌شود و همین موضوع سبب گرایش به کامپوزیت شد. از طرف دیگر سرعت بالای نصب آن هزینه اجرا را نیز کاهش داد.
وی افزود: گاهی نیز در مرمت ساختمان‌ها از نمای کامپوزیتی استفاده می‌شود که این موضوع نیز بسیار خطرناک است و در واقع ممکن است یک ساختمان ناایمن که خطرات بسیاری دارد با روکشی از کامپوزیت زییا یا حتی ایمن جلوه داده شود.
کامپوزیت سریع می‌سوزد
این مدرس دانشگاه در مورد قابلیت اشتعال کامپوزیت نیز گفت: مواد پلیمری استفاده شده در هسته آلومینیوم کامپوزیت، ترکیبات شیمیایی پلی اتیلن هستند که پایه نفتی دارند و علت استفاده از آن نیز قیمت پایین‌تر آن است و خب متاسفانه سریع‌تر هم آتش می‌گیرد.
شیخ انصاری با اشاره به امکان بالای حریق این مواد اظهارکرد: اولا هسته مرکزی این نما چون نفتی است زود آتش گرفته و شعله‌ور می‌شود. دوما این مسئله قابل توجه است که وقتی آلومینیوم به این اندازه نازک می‌شود؛ در نتیجه به راحتی ذوب می‌شود و در کنار آتش، آلومینیوم مذاب هم بسیار خطرناک است. موضوعی که در تصاویر منتشر شده از حریق بیمارستان گاندی هم دیده می‌شود و گدازه‌های ناشی از آن در حال سقوط است. این‌ها در واقع همان آلومینون ذوب شده بودند.
مشاور عالی شرکت مهندسین مشاور افزود: ساده‌ترین راهکار حل این مشکل استفاده از روکش‌های ضدحریق بر روی کامپوزیت‌هاست، اما این اقدام هزینه بسیاری دارد معمولا مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، در واقع در صورت استفاده از چنین روکش‌های قیمت کامپوزیت چندین برابر شده و اصلا برای سازنده صرفه اقتصادی نخواهد داشت.
از کامپوزیت در معماری داخلی هم نباید استفاده شود
شیخ انصاری درباره استفاده از کامپوزیت در نماهای داخلی ساختمان‌ها نیز گفت: در نماهای داخلی معمولا از گچ یا همان کنف استفاده می‌شود که کمتر می سوزد اما چوب نیز که در نماهای داخلی استفاده می شود هم سوختنی است اما متاسفانه آلومینیوم به شدت می‌سوزد و مدیریت حریق را بسیار سخت‌تر می‌کند، به همین دلیل از کامپوزیت در نمای داخلی هم نباید استفاده شود.
این معمار و مدرس دانشگاه اظهارکرد: از این ترکیبات شیمیایی چون ارزان قیمت هستند در سایر قسمت‌های ساختمان نیز به عنوان پرکننده استفاده می‌شود. به عنوان مثال در طراحی داخلی کانترها یا سقف پارکینگ‌ها و... از آن استفاده می‌شود.
وی با بیان اینکه کامپوزیت، بیشتر در نمای ساختمان‌های بلندمرتبه استفاده می‌شود، گفت: متاسفانه در کشور ما جایگزین‌های بهتری برای کامپوزیت معرفی نشده، به نظرم می‌توان از صفحات گچی روکش شده به عنوان جایگزین مناسبی برای کامپوزیت‌ها استفاده کرد.
شیخ انصاری با اشاره به قوانین موجود درباره استفاده ازکامپوزیت نیز گفت: در قوانین نظام مهندسی به نحوه اجرایی شدن کامپوزیت برای جلوگیری از فراگیری حریق اشاره شده است. همچنین هر ساختمان باید از سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی نیز تائیدیه‌ای دریافت کند که از وقوع آتش جلوگیری به عمل آید. بنابراین مباحث جلوگیری از وقوع آتش مسئولیت سازمان آتش نشانی و راهکارهای جلوگیری از گسترش آتش برعهده سازمان نظام مهندسی است. از این منظر آتش‌نشانی و نظام مهندسی می‌توانند استفاده از آن را محدود، مشروط یا حتی ممنوع کنند.
شیخ انصاری در پاسخ به این سوال که آیا نظام مهندسی می‌تواند استفاده از این ماده را منع کند، نیز گفت: در برخی مواقع این مواد در کارگاه‌های بی کیفیت و بدون نظارت صحیح ساخته می‌شوند، همچنین در برخی موارد نوع اجرا و اتصال آن با ساختمان ایراد دارد بنابراین شاید نتوان به‌طور کلی استفاده از آن را منع کرد، اما حتما باید بر ساخت استاندارد آن و ارتقاء کیفیت کامپوزیت نظارت شود. همچنین همانطور که گفتم آتش‌نشانی و نظام مهندسی نیز می‌توانند به دلایل ایمنی استفاده از آن را محدود یا ممنوع کنند.
کامپوزیت با معماری ایرانی سازگار نیست
وی با اشاره به شرایط و فرهنگ معماری در کشورمان نیز گفت: همچنین بر اساس ابلاغ شورای نماها، هویت معماری ایرانی-اسلامی در طراحی نما باید رعایت شود که قطعا کامپوزیت از جمله این موارد نیست.
این مشاور معماری همچنین گفت: البته به این نکته هم باید دقت شود که هر نوع مصالحی در نما باید ایمن اجرا شود، شیشه، سنگ و ... هم ممکن است دارای خطراتی باشد، لذا اجرا ایمن نیز امر مهمی است.
شیخ انصاری با اشاره به شرایط اقلیمی کشورمان اظهارکرد: باید به این مسئله دقت داشت که در کشور ما که روزهای آفتابی بسیاری داریم استفاده از مواد و مصالحی که به سرعت ذوب می‌شود و نور را به خوبی بازتاب می‌دهد؛ منطقی نیست. همچنین در کشوری که تگرگ می‌بارد، موادی که خیلی زود دچارآسیب یا به قول معروف قرشدگی می‌شوند و از لحاظ اقتصادی افراد توان تعمیر مجدد آن را ندارند، صحیح نیست. لذا باید بگویم که این مصالح مناسب ساختمان های ما نیستند و هم به دلایل ایمنی و هم به دلایل فنی و معماری بهتر است از آن استفاده نشود.
این معمار و مدرس دانشگاه ابراز امیدواری کرد بتوان با همراهی نهادهای ناظر و قانونگذار شرایطی ایجاد شود که بتوان جلوی استفاده از کامپوزیت در صنعت ساختمان سازی گرفته شود و از طرفی دیگر نیز بتوان مواردی را تولید کرد که با ایمنی بالاتر و قیمت ارزان جایگزین کامپوزیت شود.