گروه بین الملل - اگرچه از زمان حمله اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق، بسیاری از تحلیلگران ارشد سیاست خارجی، انتظار واکنش ایران را داشتند، اما کمتر تحلیلگری به این موضوع اعتقاد داشت که ایران، به شکل مستقیم انتقام می‌گیرد و عمده نظرات معطوف به انتقام از طریق نیرو‌های نیابتی استوار بود.
نیویورک‌تایمز به نقل از مقامات اسرائیلی در گزارشی اشاره کرده که ایران ۱۸۵ پهپاد، ۳۶ موشک کروز و ۱۱۰ موشک زمین به زمین به‌سمت اسرائیل شلیک کرده است. موشک‌ها و پهپاد‌هایی که از نقاط مختلف ایران پرتاب شده اند و تصاویر مرتبط با آن‌ها نیز در شبکه‌های اجتماعی پربازدید شده است.
اسرائیل هیوم نیز به نقل از منابع آگاه خود مدعی شده که جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا از بنیامین نتانیاهو، درخواست کرده به حمله ایران پاسخ ندهد و بر اساس گفته خبرنگار اکسیوس، تماس تلفنی بایدن و نتانیاهو در خصوص حمله ایران به اسرائیل ۲۵ دقیقه طول کشیده و اسرائیل خواستار برگزاری نشست اضطراری شورای امنیت برای محکوم کردن ایران شده است. همچنین آمریکا دقایقی کوتاه پس از آغاز حمله ایران به اسرائیل، جلسه امنیتی برگزار کرده است.
لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا در نخستین واکنش خود به حمله ایران گفته است: «عملیات موشکی و پهپادی ایران علیه اسرائیل بی سابقه بود. ما به دنبال درگیری با ایران نیستیم، اما از هیچ اقدامی برای حفاظت از نیرو‌های خود و دفاع از اسرائیل دریغ نخواهیم کرد.»
وال استریت ژورنال نیز در گزارشی نوشت: «حملات ایران به اسرائیل تمام شده، همچنین ایران به سازمان ملل اطلاع داده که این حملات صرفا جهت انتقام بود و بیشتر از این ادامه نخواهد داشت.» سرلشکر باقری، رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح ایران نیز گفت: «علت عملیات شنبه شب ، به علت عبور رژیم صهیونیستی از خطوط قرمز ایران بود. ما این عملیات را منتج به نتیجه کامل می‌بینیم و قصدی بر ادامه عملیات وجود ندارد. اگر رژیم صهیونیستی پاسخ بدهد، عملیات بعدی ما بسیار بزرگتر خواهد بود.»
با توجه به شرایط موجود، پرسش‌هایی مطرح است از جمله این که آیا می‌توان انتظار داشت اسرائیل در واکنش به حمله ایران، دست به اقدامی تلافی جویانه بزند و این درگیری‌ها چه تبعات منطقه‌ای در پی خواهد داشت؟
در همین رابطه علی بیگدلی، کارشناس ارشد سیاست خارجی و تحلیلگر روابط بین الملل در گفتگو با سایت فرارو توضیح می‌دهد: از همان روز نخست که اسرائیل به کنسولگری ایران حمله کرد، سطح انتظارات و مطالبات مردمی برای واکنش به این حمله بسیار بالا بود، ایران نیز از ابتدا اعلام کرده بود که درنهایت از اسرائیل انتقام خواهد گرفت. هرچند که نوع این انتقام نامشخص بود. افزون بر مردم، رسانه‌های داخلی و خارجی نیز، هر روز درباره انتقام، نوع انتقام، زمان تقریبی انتقام و واکنش‌های احتمالی به آن مطالبی منتشر می‌کردند و همه این‌ها نشان می‌دهد که حمله ایران نه نزد افکار عمومی و نه نزد رسانه‌ها و مقام‌های کشور‌های مختلف، اتفاق شوک آوری نبود و به نوعی می‌توان گفت همه برای این اقدام ایران آمادگی داشتند، اما شاید بتوان گفت تنها نقطه مبهم، این بود که نوع برخورد ایران چگونه خواهد بود.»
وی افزود: «این حجم از موشک و پهپادی که به اسرائیل فرستادیم می‌تواند تا حدودی رضایت داخلی و حتی خارجی (از سوی متحدان ایران) را کسب کند. یک نکته مهم در این میان احتمال یا چگونگی واکنش اسرائیل علیه ایران است. آمریکا صراحتا اعلام کرده که بهتر است اسرائیل به سراغ تلافی نرود و از اقدامات نظامی علیه ایران نیز حمایت نخواهد کرد. طبیعی است که ایالات متحده علاقه‌ای ندارد در سال انتخاباتی خود در حساس‌ترین نقطه جهان، یعنی خاورمیانه درگیر شود. آمریکایی‌ها روی مسائل مرتبط با منافع ملی خود حساسیت بالایی دارند و بنابراین تمام تلاش خود را برای جلوگیری از واکنش‌های سریالی اسرائیل و ایران خواهند کرد. به نظر می‌رسد کشور‌های اتحادیه اروپا نیز علاقه‌ای به گسترش جنگ در خاورمیانه ندارند.»
این تحلیلگر سیاسی در ادامه گفت: «نمی توانیم بگوییم که ایران در حمله خود علیه اسرائیل از نیرو‌های نیابتی هیچ استفاده‌ای نکرد. اتفاقا ایران از نیرو‌های نیابتی هم استفاده کرد و حوثی ها، حزب الله و نیرو‌های کتائب حزب الله در عراق حملاتی را علیه اسرائیل رقم زدند. این حقیقت نیز وجود دارد که هر اندازه کشتی توقیف می‌کردیم و از روش‌های جایگزین برای مقابله با اسرائیل استفاده می‌کردیم چندان نتیجه‌ای نداشت. درباره این که چه شد که ایران تصمیم گرفت از روش حمله مستقیم استفاده کند و پیش بینی‌های اکثر کارشناسان و تحلیلگران سیاست خارجی در زمینه نوع انتقام ایران، درست نبود هم می‌توان گفت که هیچکس نمی‌توانست به قطعیت پیش بینی کند که ایران چه خواهد کرد. قاعدتا ایران تمایلی ندارد به درگیری با اسرائیل ادامه دهد و همانطور که از سخنان فرماندهان نظامی کشور نیز مشخص است، ایران فقط به دنبال تسویه حساب با اسرائیل بود. به لحاظ ژئوپلیتیک، اصلا به نفع ما نیست که درگیر جنگی منطقه‌ای و گسترده شویم و شاید بهترین راهکار دیپلماتیک در شرایط فعلی، ادامه گفتگو‌های محرمانه و کنترل حملات و توقف آن است.»
وی افزود: «ما در بحث سیاست‌های اسرائیل با یک تناقض رو به رو هستیم. از یک سو، نتانیاهو برای خروج از فشار افکار عمومی، اعتراض خانواده گروگان‌ها و البته حفظ کابینه خود، نسبت به ورود ایران به جنگ، تمایل داشت و ورود ایران به جنگ، هم مسئله غزه را به فراموشی می سپرد و هم ناکامی‌های نتانیاهو در داخل اسرائیل را کمرنگ می‌کرد و از سوی دیگر ایالات متحده به عنوان مهمترین متحد اسرائیل، مخالف جنگ است. به همین دلیل نیز نمی‌توان هیچ نوع پیش بینی صد در صدی درباره جنگ ارائه کرد و ماجرا‌های چند ماه اخیر هم نشان داد، هیچ تحلیلگری، نمی‌تواند از نظرات خود مطمئن باشد، اما حدس من این است که نوع اقدام ایران علیه اسرائیل به شکلی بوده که لزوما نیاز به واکنش اسرائیل ندارد و آمریکا می‌تواند مانع از واکنش‌های شدید اسرائیل شود.»
بیگدلی گفت: «شرایط روسیه و چین کاملا متفاوت است. درست است که روسیه و چین در منطقه منافعی دارند، اما شاید برای روسیه بد نباشد که قیمت نفت در سایه آشوب‌های منطقه‌ای بالاتر برود. برای چین، هر نوع درگیری منطقه‌ای همراه با ضرر اقتصادی خواهد بود. چینی ها، سرمایه گذاری‌های گسترده و سخاوتمندانه‌ای را در منطقه رقم زده اند و مشخص است که نمی‌خواهند منافع اقتصادی خود را در خطر ببینند. کشور‌های عرب، احساس ناامنی بالاتری می‌کنند. هیچ یک از کشور‌های حاشیه خلیج فارس علاقه‌ای به درگیری نظامی ایران و اسرائیل ندارند و آن‌ها نیز از ایالات متحده درخواست خواهند کرد اقدامی برای کنترل وضعیت انجام دهد.»
ابعاد و پیامدهای حمله ایران به اسرائیل
از سوی دیگر جلال ساداتیان دیپلمات پیشین ایران در انگلستان و مدیر کل پیشین شرق آسیای وزارت خارجه به فرارو می‌گوید: حمله مستقیم ایران علیه اسرائیل به دلایل مختلفی رخ داد که شامل دوگانه پرستیژ سیاسی و بین المللی ایران از یک سو و احتمال دخالت آمریکا از سوی دیگر است. برخی گمانه زنی‌ها حکایت از آن دارد که مثل موضوع حمله به عین الاسد، این حمله که محدود به مناطق نظامی اسرائیل بود با هدف انتقام گیری در ابعاد کنترل شده انجام شده است. درواقع ایران به شکلی حمله را سازماندهی کرده است که هم انتقام گرفته باشد و هم از حملات بعدی پیشگیری کند. ایران به اهدافی مشخص حمله کرده است و چه بسا مقام‌های آمریکا نیز از این تصمیم ایران با واسطه، با خبر شده بودند. اما با همه این تمهیدات، اگر اسرائیل تصمیم به واکنش نظامی علیه ایران بگیرد، احتمال توسعه جنگ کم نیست. با توجه به اظهارات اولیه بایدن، مشخص است که دولت فعلی ایالات متحده چندان رغبتی برای توسعه جنگ از سوی اسرائیل ندارد. در خصوص واکنش‌های بین المللی نسبت به حمله ایران نسبت به اسرائیل نیز می‌توان گفت که گرچه برخی کشور‌ها حمله ایران را محکوم کرده اند، اما مشابه همین واکنش را در قبال حمله به کنسولگری ایران توسط اسرائیل داشتیم.»
وی افزود: «درباره درخواست اسرائیل، در جهت تشکیل جلسه شورای امنیت می‌توان گفت مهمترین هدف از تشکیل این جلسه، پیشگیری از گسترش دامنه درگیری‌ها و مهار جنگ است. اما طرف مقابل ایران، رژیمی است که اصلا به اصول بین المللی پایبندی ندارد و حتی قطعنامه‌های شورای امنیت را نیز به راحتی نادیده می‌گیرد. این فرضیه درستی است که اسرائیل، به دنبال کشاندن ایران به درگیری بود تا خود را نجات دهد. اما این که آیا اسرائیل به همین حد کنش و واکنش راضی است یا دوباره اقدامی انجام خواهد داد که مناقشه برانگیز باشد را نمی‌دانیم. حقیقت این است که آمریکا روی اره نشسته است. درواقع اگر ایالات متحده اقدام آشکاری در جهت حمایت از اسرائیل انجام ندهد و اسرائیل را به علت شروع درگیری‌ها (حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق) محکوم کند، یا کمک‌ها و سلاح‌های خود را قطع کند، تحت فشار لابی اسرائیل داخل خاک ایالات متحده قرار می‌گیرد که در بخش‌هایی مهم از جمله اقتصاد آمریکا و کنگره آمریکا نفوذ دارد. اما اگر ایالات متحده بخواهد تمام سیاست‌های خود را روی شیوه دلخواه اسرائیل تنظیم کند، نیز با مشکلات گسترده‌ای رو به رو می‌شود که برای آینده سیاسی بایدن نیز خطرناک خواهد بود.»
وی افزود: «منافع اروپایی‌ها به این سمت است که از مجادله مستقیم در این نوع درگیری‌ها تا حد امکان بپرهیزند و همچنین کشور‌های رو به توسعه منطقه از جمله عربستان، امارات، بحرین و حتی عراق را راضی نگه داشته و موقعیت خود را در این کشور‌ها تثبیت کنند. طبیعیست که اروپایی‌ها مایلند در رقابت با ایالات متحده، پروژه‌های اقتصادی بیشتری را در خاورمیانه کسب کنند. از این جهت می‌توان گفت اروپایی‌ها نیز در رقابت با ایالات متحده هستند و در چنین شرایطی کاملا عادی است که آمریکایی‌ها سعی کنند کمترین درگیری را داشته باشند و از اره‌ای که به آن اشاره کردم فرار کنند.»
مدیر کل پیشین شرق آسیای وزارت خارجه گفت: «اگر نتانیاهو مهار نشود و به وقاحت خود از جمله کشتار مردم غزه، ویران کردن غزه، بی توجهی به اعتراضات بین المللی نسبت به نسل کشی در غزه و بی توجهی به رای دیوان بین المللی لاهه، ادامه دهد، هر نوع اتفاقی در منطقه محتمل است. هرچند حقیقت این است که نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل نیز روی اره نشسته چرا که اگر به تنش‌های منطقه دامن بزند از جهاتی متضرر خواهد شد و اگر آتش بس و آرامش در منطقه حاکم شود نیز باید با قدرت خداحافظی کند.»