خبگان کشورمان در طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره‌های فضایی کشورمان پس از گذراندن تجربه‌های شیرین و تلخ، اکنون در پیش‌بینی زلزله و کشف زمین‌خواری اراضی کشور، نقش موثری دارند.
به گزارش ایسنا، دوران جنگ سرد آغاز رقابت فناورمحور بلوک شرق و غرب در راستای غلبه علمی و در امتداد آن برتری نظامی و اقتصادی نسبت به یکدیگر در نظر گرفته می‌شود، به‌نحوی که اتحاد جماهیر شوروی در ۱۲ آوریل ۱۹۶۱ با فرستادن یوری گاگارین به فضا، گام نخست را برداشت و آمریکا ۸ سال بعد در ۱۷ ژوئیه ۱۹۶۹ با قدم گذاشتن نیل آرمسترانگ بر ماه، این رقابت را پاسخ داد.
هواشناسی و مسیریابی اولین کاربردهای ماهواره‌های فضایی
نخبگان علم نجوم پس از ورود ماهواره‌ها در مدارهای کره زمین، دریافتند که این تکنولوژی می‌تواند انسان را در تجزیه و تحلیل فضا، مسیریابی، پیش‌بینی آب و هوا، اقلیم‌شناسی، شناخت لایه‌های جوی و غیره کمک کند، بر همین مبنا به طراحی، ساخت و پرتاب بیشتر ماهواره‌های فضایی روی آوردند.
در کشورمان سال ۱۳۵۲ مرکز سنجش از راه دور ایران تأسیس شد، که به موجب آن نخستین موشک ایران برای مطالعات علمی، هواشناسی و پایه‌گذاری دستگاه‌های موقعیت‌یاب کنونی GPS در فروردین ۱۳۵۵ از میدان فرح به فضا پرتاب شد، در ادامه جمهوری اسلامی با همکاری روسیه به ساخت ماهواره «سینا ۱» پرداخت که کاربری آن به دلایل متخلف در اختیار ایران قرار نگرفت و به‌صورت مشترک با ایتالیا ماهواره «مصباح ۱» ساخته شد اما موفق به پرتاب نشد.
«امید» اولین ماهواره تمام ایرانی
ماهواره تحقیقاتی «امید»، نخستین ماهواره ساخت کشورمان است که تمام تجهیزات آن در سازمان فضایی ایران طراحی و تولید شده است، این ماهواره در روز ۱۵ بهمن سال ۱۳۸۷ و در سی‌امین سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی به‌وسیله ماهواره‌بر «سفیر۱» در مدار فضا قرار گرفت، ماهواره «امید» پس از آرام گرفتن در مدار، هر ۲۴ ساعت ۱۴ بار به دور زمین می‌چرخید و با دو باند فرکانسی و ۸ آنتن، اطلاعات را به زمین ارسال و از زمین دریافت می‌کرد.
دومین ماهواره ایرانی به اسم «رصد ۱» توسط دانشگاه مالک اشتر وابسته به وزارت دفاع ساخته شد و در ۲۵ خرداد سال ۱۳۹۰ با ماهواره‌بر «سفیر رصد» که یک ماهواره‌بر دو مرحله‌ای است، در مدار بیضوی حضیض ۲۶۰ کیلومتر به فضا پرتاب شد.
«رصد»، اولین ماهواره‌ای بود که برای تأمین برق موردنیاز خود به صفحات خورشیدی متصل بر دیواره ماهواره و باتری یا باتری‌های داخلی مجهز بود،‌ تا در بخش تاریک مدار از باتری‌ها استفاده کند و در بخش روشن آن‌ها را شارژ کند.
ماهواره نور قدرت‌نمایی فضایی نیروهای مسلح کشور
اولین ماهواره نظامی کشورمان در ۳ اردیبهشت ۱۳۹۹ به اسم «نور ۱» با ماهواره‌بر قاصد اولین پرتابگر سه‌مرحله‌ای کشور با پیشران سوخت جامد به فضا پرتاب شد، این ماهواره در مدار دایروی ۴۲۵ کیلومتری از سطح زمین قرار گرفت تا نسبت به ماهواره‌های قبلی مانند امید، رصد، نوید و فجر که در مدار بیضوی ۲۵۰ تا ۳۷۵ کیلومتری قرار گرفته بودند، عمر و کاربرد بیشتری در حوزه‌های جغرافیایی و دفاعی داشته باشد.
ماهواره «نور ۳» آخرین پرتابه فضایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که ماهواره‌ای سنجشی و شناسایی است، ۵ مهر سال گذشته(۱۴۰۲) با سرعت ۷/۶ کیلومتر بر ثانیه و ۵۰۰ ثانیه در مدار ۴۵۰ کیلومتری قرار گرفت، تا با دقت تصویربرداری بیشتر نسبت به ماهواره‌های قبلی، نیازهای اطلاعاتی نیروهای مسلح را برآورده کند.
ماهواره «آیات» مدعی پیش‌بینی زلزله
حسن زمانیان، رئیس سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران مرداد سال قبل(۱۴۰۲) بر پیش‌بینی‌پذیر بودن زلزله با قابلیت شناسایی سیگنال‌هایی قبل و بعد از وقوع زلزله تاکید کرد، به‌نحوی که عملکرد ماهواره‌ «آیات» بر اساس علائم الکترومغناطیسی است که قبل از وقوع زلزله به‌صورت آنومالی در اطراف کره زمین خود را نشان می‌دهند.
پروژه ساخت ماهواره «آیات» به سال ۱۳۸۸ و با استناد به پروپوزال مشترک سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران و پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله برمی‌گردد. در سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ نیز تا اندازه‌ای طراحی آن پیش رفت اما به‌دلیل نبود بودجه کافی، تولید آن متوقف شد، با این‌حال پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی از ساخت قریب‌الوقوع این ماهواره گران‌قیمت خبر داده‌ است.
کشف ۲ هزار مورد زمین‌خواری با ماهواره «خیام»
ماهواره خیام به سفارش سازمان فضایی ایران توسط یک شرکت روسی ساخته شد و ۱۸ مرداد ۱۴۰۱ با موشک سایوز از پایگاه فضایی «بایکونور»‌ در قزاقستان به فضا پرتاب شد و با وزن ۶۰۰ کیلوگرمی در مدار ۵۰۰ کیلومتری از سطح زمین قرار گرفت.
به گفته سخنگوی سازمان فضای ایران، این ماهواره با دقت یک‌متر توانسته است بیش‌از ۲ هزار مورد زمین‌خواری از اراضی ملی را تصویربرداری کرده با همکاری سازمان امور اراضی کشور کشف کند، که نشان می‌دهد کاربردهای علم فضایی کشور محدود به هواشناسی و جی‌پی‌اس نیست.