گروه جامعه - اخیرا معاون بهداشت وزارت بهداشت در خصوص جوانی جمعیت به مواردی اشاره کرده است. یک؛ کاهش سن باروری که او در این باره گفته است: «از سال ۹۸ تا ۱۴۰۲ شاهد افزایش چشمگیر موالید مادران در سنین ۲۰ تا ۲۴ سال بوده‌ایم که نشانگر کاهش سن زایمان و باروری است» دو؛ افزایش تعداد زایمان‌های سوم و فرزندان چهارم و پنجم. رئیس مرکز جوانی جمعیت وزارت بهداشت نیز به آماری از این دست اشاره کرده‌است: کاهش ۸ درصدی آمار ازدواج و کاهش ۳ درصدی آمار طلاق در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱. او همچنین با اشاره به افزایش آمار موالید سوم و چهارم در کشور بیان کرد: «در سال ۱۴۰۱ تعداد ۱۸۵ هزار زایمان فرزند سوم در کشور داشته‌ایم که در سال ۱۴۰۲ این آمار به ۱۸۸ هزار و ۴۸۸ مورد رسیده است. تعداد تولد فرزند چهارم نیز از ۶۱ هزار مورد به بیش از ۶۳ هزار نفر رسیده است.»
عدم بیان شفاف و دقیق آمار‌ها تفاوتی با عدم ارائه آمار‌ها ندارد. به عبارتی دیگر اگر تمام آمار‌ها بیان نشوند و در بستر‌های مختلف مورد تحلیل قرار نگیرند ما با نوعی «دروغ آماری» مواجه خواهیم بود که جز دستاورد‌سازی برای دولت تاثیری در جامعه ندارد. در این گزارش فراز بحث کاهش طلاق و سن باروری را مورد بررسی قرار داده‌است.
۳۰ درصد از طلاق‌ها در ۵ سال اول ازدواج
از آنجایی که در کشور ما آمار طلاق، ازدواج و باروری در سازمان ثبت احوال ثبت می‌شوند به نظر می‌رسد ارجاع وزارت بهداشت نیز به این سازمان است. خبرنگار فراز در بررسی‌های خود در سایت سازمان احوال داده‌ها را مورد بررسی قرار داده‌است. به گزارش مرکز رصد جمعیت کشور سازمان ثبت احوال بر این اساس در سال ۱۴۰۲ تعداد ۲۰۱ هزار و ۴۶۸هزار رویداد طلاق در پایگاه اطلاعات جمعیت کشور به ثبت رسیده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳ درصد کاهش را نشان می‌دهد. همچنین بر اساس این گزارش حدود ۳۰ درصد از طلاق‌های رخ داده در سال ۱۴۰۲ دارای طول مدت زندگی مشترک کمتر از ۵ سال بوده اند که نسبت به سال‌های قبل از روند کاهشی برخوردار است.
زنان ایرانی در ۲۷ سالگی مادر می‌شوند
به گزارش مرکز رصد جمعیت کشور سازمان ثبت احوال بر اساس آمار‌های موجود میانگین سن پدر در اولین فرزندآوری در کل کشور در سال ۱۴۰۲ برابر با ۳۲/۱ سال بوده است. بر اساس این گزارش میانگین سن پدر، برای نقاط شهری برابر با ۳۲/۷ سال و نقاط روستایی برابر با ۲۹/۹ سال است. در سال ۱۴۰۲ در بین استان‌ها بیشترین میانگین سن پدر در اولین فرزندآوری مربوط به استان تهران با رقم ۳۴/۵ سال و کمترین آن مربوط به استان سیستان و بلوچستان با ۲۷/۱ سال است. در حالی که وزارت بهداشت از افزایش چشمگیر موالید مادران در سنین ۲۰ تا ۲۴ سال خبر داده و آن را نشانگر کاهش سن زایمان و باروری دانسته است، آمار منتشر شده ثبت احوال نشان می‌دهد که میانگین سن مادر در اولین فرزندآوری در کل کشور در این مدت برابر با ۳/۲۷ سال بوده است. در این خصوص مقدار شاخص در نقاط شهری ۲۸/۱ سال و در نقاط روستایی ۲۴/۴ سال است. بیشترین میانگین سنی مادران در اولین فرزندآوری، در بین استان‌ها مربوط به استان تهران با ۳۰/۸ سال و کمترین آن مربوط به استان سیستان و بلوچستان با ۲۲/۷ سال است.
سهم ۲۳ درصدی فرزند سوم و چهارم در تعداد ولادت‌ها
بر اساس گزارش‌های آماری تهیه شده در ثبت احوال میزان نرخ خام ولادت کل کشور در سال ۱۴۰۲ برابر با ۱۲/۶ در هزار جمعیت بوده است که استان سیستان و بلوچستان با نرخ خام ولادت ۲۷/۶ در هزار نفر جمعیت بیشترین و استان گیلان با نرخ خام ۵۷ در هزار نفر جمعیت، کمترین نرخ خام ولادت را در بین استان‌ها به خود اختصاص داده اند. بر اساس این گزارش سهم تعداد ولادت‌ها برحسب مرتبه تولد، ۳۶/۳ درصد مربوط به فرزند اول، ۳۸/۴ درصد مربوط به فرزند دوم، ۱۷/۸ درصد مربوط به فرزند سوم، ۵/۲ درصد مربوط به فرزند چهارم و ۲/۱ درصد مربوط به فرزند پنجم و بیشتر است.
کاهش میزان طلاق ارزش آماری ندارد
علیرضا شریفی یزدی جامعه‌شناس و روانشناس‌ اجتماعی در این باره به فراز گفت: «تمام آمار مرتبط با ازدواج، طلاق و فرزندآوری در سازمان ثبت احوال ثبت می‌شود. ازدواج در کشور ما روند کاهشی داشته است و در این حوزه نیاز به مطرح کردن بحثی نیست. در خصوص طلاق نیز آمارها از کاهش میزان طلاق در کشور خبر می‌دهند اما این کاهش محسوس نیست و اصلا ارزش آماری ندارد. وقتی که ازدواج در یک جامعه کاهش می یابد باید منتظر بود که میزان طلاق نیز کمتر شود. بنابراین این به معنای بهتر شدن شرایط زندگی مردم به لحاظ کیفیت ارتباط بین زوجین نیست».
مشکلات جمعیتی کشور حل نخواهد شد
این استاد دانشگاه ادامه داد: «در خصوص افزایش تعداد فرزندان چهارم و پنجم ابتدا باید تعداد این موالید مشخص شود. صرفا اعلام افزایش تعداد این فرزندان دارای اهمیت نیست. با استفاده از یکسری بسته‌های تشویقی کوتاه‌مدت در مناطق دورافتاده چندین اتفاق رخ داده‌است. در کشوری که ۳۰ هزار ازدواج سالانه زیر ۱۵ سال وجود دارد و حدود ۵ هزار دختر زیر ۱۵ سال زایمان داشته‌اند، طبیعی است سن زایمان قدری در کشور کاهش یافته باشد. اما در جمعیت ۸۵ میلیون نفری ایران که به رشد زیادی نیاز دارد بحث، تاثیرگذاری این آمارها است. اعلام آمار بدین صورت مشکلات جمعیتی کشور را حل نخواهد کرد».
آمار بی‌معنی
او در آخر گفت: «وزارت بهداشت اگر بخواهد تحلیل آماری درست داشته باشد نباید به اعلام کاهش‌ها و افزایش‌ها بسنده کند. اینگونه ارائه آمار توصیفی است و آمار استنباطی و تحلیلی و تفسیری باید ارائه شود تا بدانیم که این نوع افزایش‌ها و کاهش‌ها در جبران سالمندی جمعیت چقدر تاثیرگذار است. بر اساس اطلاعات سال گذشته، این آمارها تقریبا بی‌معنی است و هیچ تاثیری در جوان سازی جمعیت ندارد و نمی‌تواند پیری جمعیت را جبران کند».