گروه سیاست خارجی- اعلام خبر توافق ۱۰ ساله ایران و هند، آمریکا را به واکنش واداشت اما با این حال رسانه‌های هندی، در گزارش‌های خود ارزش بندر چابهار را به دلیل اهمیت دسترسی به مسیرهای زمینی برای هند، بیشتر از تهدیدات واشنگتن دانستند.
در راستای این توافق، ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز دوشنبه به وقت محلی در جمع خبرنگاراندر پاسخ به سوال خبرنگاران گفت: ما از این گزارش ها آگاه هستیم. دولت هند باید خودش در مورد سیاست خارجی اش صحبت کند.
این مقام وزارت خارجه آمریکا افزود: در مورد آمریکا باید بگویم که تحریم های ما علیه ایران پابرجاست و همچنان اجرا می شوند. آنها که به دنبال همکاری تجاری با ایران هستند باید بدانند که خود را در معرض تحریم‌ها قرار می‌دهند.
نگاه راهبردی ایران به هند به‌عنوان شریکی مهم و قابل اعتماد در منطقه و همچنین اهمیت استراتژیک بندر چابهار برای هندی‌ها که فرصت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری در منطقه آسیای مرکزی و اروپا را برای آن‌ها فراهم می‌کند،‌ ۲ کشور را به این نتیجه رساند تا در چارچوب قراردادی ۱۰ ساله برای مدیریت بندر چابهار، فصل جدیدی از همکاری‌های اقتصادی دوجانبه را رقم زنند.
همچنین ایسنا می نویسد: بالاخره پس از کش و قوس‌های فراوان و فشارهای آمریکا به هند، قرارداد تهران و دهلی‌نو برای توسعه بندر چابهار به امضا رسید تا فرصت های جدید همکاری میان ۲ کشور را فراهم کند.
روابط ایران و هند طی سال‌های پس از انقلاب فراز و فرود بسیار داشته اما اهمیت یافتن کشورهای آسیای مرکزی برای هند، بسترهایی را برای نزدیکی ۲ کشور فراهم کرده است. همچنین پس از سفری که «نارندرا مودی» نخست‌وزیر هند در سال ۱۳۹۵ به تهران داشت، تفاهم‌نامه‌ای به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار برای توسعه بندر چابهار و سرمایه‌گذاری برای احداث خط آهن به امضا رسید تا آغازگر روند رو به رشد همکاری‌های اقتصادی دوجانبه باشد.
هند همواره نگاهش به ایران به‌عنوان قدرت بزرگ منطقه‌ و تاثیرگذار بر تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی بوده و در سال‌های اخیر با وجود تحریم‌ها و فشارهایی که آمریکا در روابط اقتصادی ۲ کشور اعمال کرده، تلاش داشته تا نقطه اتصال روابط ۲ کشور برقرار باشد. در دوره تحریم هم هند از کشورهایی بود که محدودیت کمتری برای واردات نفت از ایران اعمال کرد.
مهم‌تر از تمام موضوعات مربوط به همکاری‌های مشترک، آنچه ایران و هند را در کنار یکدیگر قرار داده، موضوع بندر چابهار است که از دیرباز نگاه هندی‌ها به این منطقه دارای موقعیت ژئوپلیتیکی به گونه‌ای است که می‌تواند آن‌ها را به بازار آسیای میانه و اروپای شرقی نزدیک کند.
در همین راستا و پس از وقفه طولانی، روز دوشنبه قرارداد مشارکت شرکت IPGL هند در تجهیز و بهره‌برداری از پایانه‌های کانتینری و کالای عمومی بندر شهید بهشتی چابهار امضا شد.
این قرارداد در شرایطی امضا شد که زمان زیادی از امضای توافق‌نامه چابهار بین روسای‌جمهور سه کشور ایران، هند و افعانستان در سال ۱۳۹۵ می گذرد. حتی پس از آن در دی ماه سال ۱۳۹۷ دفتر شرکت هندی IPGL به صورت رسمی در منطقه آزاد چابهار اجرای قرارداد فعالیت موقت خود را برای مدت ۲ سال در بند شهید بهشتی آغاز کرد تا نهایتا وارد پروسه انعقاد قرارداد ۱۰ ساله شود.
«نوذر شفیعی» کارشناس مسائل شبه‌قاره درگفت‌وگو با ایسنا در ارتباط با قرارداد ۱۰ ساله ایران و هند در زمینه توسعه بندر چابهار گفت: در حوزه اقتصادی یکی از اقداماتی که کشورها برای تقویت خود انجام می‌دهند، توجه به منابع دارای ظرفیت اقتصادی است و ایران یک کشور دارای ذخایر نفت و گاز فراوان است. علاوه بر آن از پتانسیل‌های ترانزیتی و دسترسی به بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی برخوردار بوده و این مسئله برای هندی‌ها بسیار مهم است و آن‌ها به دنبال اولویت بندی هستند.
وی تصریح کرد: ۲ دلیل برای همکاری هندی‌ها و تعلل آن‌ها وجود دارد؛ یکی این‌که هندی‌ها از این که ببینند ایران با چین به راحتی کار می‌کند، تمایل و استقبالی نداشته و یا این که بالعکس در رقابت با چین برای ورود و توسعه همکاری اقدام کرده‌اند. شاید یکی از دلایلی که هند به چابهار بازگشته به این معنی باشد که احتمالا آمریکایی‌ها به‌عنوان یکی از کشورهایی که رابطه نزدیکی با هند دارند، برنامه‌ای برای ایجاد اختلال در روند همکاری ۲ کشور ندارند.
به‌رغم این‌که حدودا ۶ سال از اعلام بازگشت تحریم‌ها علیه ایران می‌گذرد و در آن زمان آمریکا بندر چابهار را از تحریم‌ها معاف و اعلام کرد که این اقدام در راستای کمک به توسعه اقتصادی است، اما کاملا مشخص بود در شرایط فعلی و با امضا قرارداد ۱۰ ساله میان ایران و هند، ایالات متحده واکنش نشان خواهد داد.
پس از امضای قرارداد مشارکت شرکت IPGL هند در تجهیز و بهره‌برداری از پایانه‌های کانتینری در بندر شهید بهشتی چابهار، «ودانت پاتل» سخنگوی وزارت امور خارجه در یک کنفرانس مطبوعاتی تاکید کرد که هیچ معافیتی برای هند وجود ندارد و تحریم‌ها به طور بالقوه برای همه کشورهایی که با ایران معامله می‌کنند، قابل اعمال است. او گفت «ما به اجرای آن‌ها ادامه خواهیم داد.»
پاتل با بیان این‌که دولت هند باید در این مورد صحبت کند نه دولت بایدن، ابراز داشت: «به دولت هند اجازه می‌دهیم در مورد اهداف سیاست خارجی خودش در قبال بندر چابهار و همچنین روابط دوجانبه خود با ایران صحبت کند. من فقط می‌گویم، آنچه به ایالات متحده مربوط می‌شود، تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران همچنان پابرجاست و ما به اجرای آن‌ها ادامه خواهیم داد».
اظهارات این مقام آمریکایی در شرایطی گفته شده که روز گذشته «سوبرامانیام جایشانکار» وزیر خارجه هند اظهار داشت: «دهلی‌نو انتظار دارد یک توافق بلندمدت با ایران برای مدیریت بندر استراتژیک چابهار داشته باشد.»
جایشانکار با بیان این‌که هند بندر چابهار را به صورت موقت اداره می‌کند، خاطرنشان کرد: «هنگامی که یک توافق بلندمدت منعقد شود، راه را برای سرمایه‌گذاری‌های بزرگتر در بندر چابهار باز می‌کند.»
رویترز گزارش داد در حالی‌که توسعه بندر به دلیل تحریم های آمریکا علیه ایران کند شده است، هند در نظر دارد بندر چابهار را به یک مرکز ترانزیتی تحت کریدور بین‌المللی حمل و نقل شمال-جنوب (INSTC) برای دسترسی به کشورهای CIS تبدیل کند.
«رودرا گاوراو شرست» سفیر هند در ایران نیز در بازدید از پایانه‌های بندری، تجهیزات و تأسیسات بندر شهید بهشتی گفت: «دهلی‌نو به تعهدات خود برای توسعه بندر چابهار پایبند است.»
پس از خروج آمریکا از برجام و تهدید واشنگتن درباره تحریم کشورهای همکار با ایران، موجب شد تا طرح توسعه بندر جابهار به تعویق افتد اما در شرایط فعلی به نظر هندی‌ها با دارا بودن افزایش ظرفیت‌های اقتصادی درصدد هستند تا روابط اقتصادی خود و سرمایه گذاری در چابهار را احیا کنند.
شفیعی، کارشناس مسائل بین الملل معتقد است؛ این امکان وجود دارد که هندی‌ها به این نتیجه رسیده باشند که یکی از گزینه‌هایی که عرصه را به چین، رقیب اصلی این کشور محدود می‌کند، ورود به چابهار است؛ در واقع دهلی‌نو نمی‌خواهد فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این منطقه در اختیار چینی‌ها قرار گیرد.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: در واقع هندی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که وارد کریدورهای بین‌المللی اعم از جنوب-شمال، یا کریدور خاورمیانه-هند-اروپا شوند و این تحولات ناشی از توانایی اقتصاد هند، رقابت با چین و البته در یک بازی بزرگ‌تر قدرت قرار دارد.
«سارباناندا سونوال» وزیر بنادر و کشتیرانی هند نیز که برای امضای قرارداد بلندمدت همکاری ایران و هند به تهران سفر کرده است، با وزیر خارجه ایران دیدار و گفت و گو کرد. «حسین امیرعبداللهیان» در این دیدار تاکید کرد «رویکرد ما به روابط با هند راهبردی است و آمادگی داریم در ظرفیت‌های دوجانبه و چندجانبه و در چارچوب سازمان‌های بریکس و شانگهای همکاری‌های خود را با هند بیش از پیش گسترش دهیم».
امیرعبداللهیان با بیان این‌که جمهوری اسلامی ایران، هند را شریکی قابل اعتماد می‌داند، بر رویکرد ایران برای همکاری درازمدت با هند تاکید کرد.
سونووال نیز انعقاد موافقت نامه ۲ کشور برای سرمایه‌گذاری و توسعه چابهار را روزی مهم و تاریخی در مناسبات ۲ کشور و پیوند منطقه‌ای ارزیابی کرد.
این مقام هندی افزود: ۲ کشور ایران و هند شاهد امضای قراردادی بلند دت برای تجهیز بندر شهید بهشتی بودند و باور داریم این قرارداد می‌تواند زمینه‌های توسعه تجاری را برای ۲ کشور فراهم کند.
بنابراین به نظر می‌رسد، گسترش همکاری‌های ایران و هند به‌دنبال تقویت سیاست نگاه به شرق جمهوری اسلامی ایران و دیپلماسی اقتصادی دنبال می‌شود؛ بنابراین توافقنامه ۲ کشور در چابهار تاثیر ویژه‌ای در روابط کشورهای منطقه دارد و بندر چابهار می‌تواند محلی برای همکاری‌های سه‌جانبه و چندجانبه با کشورهای همسایه باشد.