در حالی که کلانشهرهای کشور در بسیاری از روزهای سال با هوای آلوده دست و پنجه نرم می‌کنند، باغات شهری و درختان موجود در آن‌ها به مثابه ریه تنفسی شهرها می‌توانند نقش موثری در کاهش آلودگی هوا و پایداری اکوسیستم‌های شهری داشته باشند. این در حالی است که مطابق آیین نامه اجرایی قانون حفظ و گسترش فضای سبز، تعیین تکلیف باغات شهری عملا به تصمیم‌گیری مسئولان شهرداری‌ها و اعضای شوراهای شهر وابسته شده است و این مدیران شهری هستند که می‌توانند درباره باغ بودن یا نبودن یک ملک تصمیم بگیرند و حتی زمینه را برای تفکیک یا تغییر کاربری آن ملک فراهم کنند.مطابق آیین نامه اجرایی قانون فضای سبز شهری، در حال حاضر تعیین سرنوشت باغاتی که در داخل یا حاشیه شهرها قرار گرفته اند، برعهده کمیسیون ماده ۷ شهرداری‌ها است. اعضای این کمیسیون سه نفره را یک نفر از معاونان شهرداری مربوطه (معاون شهرسازی یا معاون خدمات شهری) به همراه مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و یکی از اعضای شورای شهر مربوطه تشکیل می‌دهند. البته رای کمیسیون ماده ۷ یک شهر درباره باغ بودن یا نبودن یک ملک زمانی اعتبار قانونی پیدا می‌کند که توسط شورای اسلامی آن شهر تایید شود و تنها نهادی هم که می‌تواند رای شورای شهر درباره سرنوشت یک باغ را باطل کند، دیوان عدالت اداری است که در صورت شکایت ذی‌نفعان ملک به پرونده ورود پیدا می‌کند.
اعمال نظر اعضای شورای شهر درباره سرنوشت باغات
کارشناسان محیط زیست معتقدند که اگرچه شاید اعضای کمیسون ماده ۷ به واسطه جایگاه شغلی خود از تخصص لازم برای تعیین تکلیف باغات شهری برخوردار باشند، اما قطعا همه اعضای شوراهای شهر که رای تک تک آن‌ها می‌تواند در سرنوشت یک باغ موثر باشد، تخصص کافی را در این حوزه ندارند و با توجه به این که رای‌گیری درباره پرونده چندین باغ معمولا در یک جلسه کوتاه شورای شهر انجام می‌شود، اساسا امکان استفاده از نظرات کارشناسی و بررسی تمام ابعاد پرونده یک باغ توسط اعضای شوراهای شهر وجود ندارد و همین مساله می‌تواند زمینه را برای اعمال سلیقه اعضای شوراها درباره سرنوشت باغات شهری فراهم کند.
این در حالی است که وقتی در شوراهای شهر باغ نبودن یک ملک اعلام می‌شود، عملا راه برای تغییر کاربری و قطع درختان آن باز می‌شود؛ بخصوص که وقتی مالکان حقیقی یا حقوقی آن ملک بتوانند از شورای عالی شهرسازی و معماری مجوز تفکیک ملک خود را بگیرند و در آن صورت، به مالکان اجازه داده می‌شود که تعدادی از درختان ملک خود را به صلاحدید کارشناسان شورای عالی شهرسازی قطع کنند؛ آن هم در شرایطی که تشدید آلودگی هوا در سال‌های اخیر باعث شده است که قطع هر یک درخت زنده، عملا به ریه تنفسی کلانشهرها آسیب مستقیم بزند و شرایط را برای ناپایداری اکوسیستم و کاهش زیست‌پذیری شهرهای بزرگ تسهیل کند.
مدیریت شهری، مقصر اصلی قطع درختان تهران
نکته دیگر این است که نه تنها تعیین سرنوشت باغات شهری در کمیسیون ماده ۷ و شوراهای شهر عملا به نگاه مدیران شهری وابسته است، بلکه در فرآیندهای ساختمانی که در خارج از باغات اتفاق می‌افتد نیز بعضا شاهد قطع درختانی هستیم که رویکردهای اجرایی نادرست شهرداری‌ها مسبب اصلی از بین رفتن آن‌هاست. اخیرا ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران در این باره در گفت و گو با ایلنا تاکید کرد که مدیریت شهری مقصر اصلی تمام اقداماتی است که در فرآیندهای ساختمانی، باعث قطع، جابه‌جایی یا خشکاندن درختان می‌شود، زیرا عملا وجود اشکالات اجرایی، خلأهای قانونی، ناهماهنگی‌ها و اطلاع‌رسانی ناکافی به شهروندان، مهمترین عواملی است که آسیب دیدن درختان در حین احداث، نوسازی یا بازسازی یک بنا را به همراه دارد.
باغات حاشیه شهرها نباید به محدوده‌های شهری اضافه شوند
مدیرکل منابع طبیعی استان تهران با بیان این که برای حفظ باغاتی که در حاشیه شهرها قرار گرفته اند، باید جلوی اضافه شدن آن‌ها به محدوده‌های شهری گرفته شود، توضیح داد: شورای عالی شهرسازی و معماری و سایر نهادهای متولی باید تلاش کنند که باغات حاشیه شهرها از نظر قانونی در خارج از محدوده‌های شهری در نظر گرفته شوند تا تصمیم گیری برای تغییر کاربری آن‌ها با نگاه سختگیرانه موجود در تبصره یک ماده یک قانون اراضی زراعی و باغ‌ها انجام شود، این در حالی است که اگر یک باغ در محدوده شهری تعریف شود، تغییر کاربری آن باید براساس ماده ۱۲ قانون فضای سبز شهری انجام شود.