مقدمه: بخش ورزش و تربیت بدنی با توجه به اهمیت آن در ابعاد سلامت و نشاط فردی و اجتماعی، ايجاد شور و هيجان در جامعه، و گستردگی فضاي رسانه اي و مخاطبان پرشمار از موضوعاتي است كه ضروری است در گفتمان وعنایت ریاست محترم جمهوری مورد توجه قرار گيرد.
مسائل و چالش های قابل توجهي در ابعاد خرد و كلان ورزش قابل طرح است، لكن برخي از مهم ترين آنها عبارتند از:
١- وضعيت نابسامان ورزش همگاني كه بي توجهي به آن سلامت جسمي و رواني مردم را دچار مخاطره كرده است. فقر حرکتی و كمبود حركت و فعاليت بدني ناشي از تغييرات سبك زندگي كه منجر به افزايش قابل توجه اضافه وزن و چاقی در بين مردم(حدود ٥٥ تا ٦٠ درصد در بزرگسالان و حدود ٣٠ درصد در دانش آموزان) و به تبع آن شيوع بیماری های غیرواگیر و افزایش هزینه های درمان(سالانه حدود ٤٥ هزار میلیارد تومان) در کشور شده است. با توجه به تاكيد اصل سوم قانون اساسي به تربيت بدني و ورزش رايگان، متاسفانه كم توجهي ها و تغيير رويكردها در موضوع ورزش همگاني باعث ايجاد موانعي از جمله ضعف هاي ساختاری، مدیریتی، بودجه اي، فرهنگي، اجتماعي، آموزشي، راهبري ضعيف ورزش همگاني در سطح كلان و نبود برنامه راهبردي جامع براي همراه سازی مردم در پیش روی توسعه ورزش همگانی شده است.
۲- موضوع اقتصاد ورزش و موانع پیش روی توسعه آن از جمله چالش هاي جدي توسعه ورزش در ابعاد همگاني و قهرماني است. دولتی بودن اقتصاد کشور و وجود تنگناها و محدودیت های قانوني براي هزينه در ورزش حرفه اي، و استمرار وجود برخی موانع به ظاهر لاینحل از جمله حق پخش رسانه اي و تلويزيوني كه تامين كننده بخش قابل توجهي از منابع مالي باشگاههاي حرفه اي و قهرماني است، و ضعف مشوق هايي از قبيل تسهيلات كم بهره و معافيت هاي مالياتي براي سرمايه گذاري در ورزش راه را برای توسعه و پیشرفت متوازن و پایدار ورزش حرفه اي، قهرماني و همگاني دشوار کرده است.
۳- ساختار حاكميتي و دولتي بخش اجرائي ورزش ايران و وضعيت نامناسب ساختاري و مديريتي فدراسيون هاي ورزشي كشور و هيات هاي ورزشي استان ها كه مشابه نهادهاي دولتي اداره مي شوند، و وابستگي تقريبا كامل زيرساختي، بودجه اي و مالي اكثر قريب به اتفاق آن ها به حمایت های مادی و اعتباري دولت، عامل موثري برای ضعف و ناكارآمدي اين ساختارها و نهادهای مدیریتی و اجرایی ورزش بوده است.
۴- وضعيت باشگاههاي ورزشي قهرماني و حرفه اي (به لحاظ كيفي و كمي، ساختاري، مديريتي) که متاسفانه فاصله قابل توجهی در مقايسه با استانداردهای روز باشگاهداری و در رقابت با باشگاههای ورزشی کشورهای منطقه و جهان دارند.
همچنین وضعیت باشگاههاي ورزشي عمومي و همگاني(حدود ۲۵۰۰۰ باشگاه) که به لحاظ تعداد (به نسبت جمعیت کشور) تا ١٠٠ هزار باشگاه قابل افزایش است، و امکانات و تجهیزات این باشگاهها نیز جهت پاسخگويي به نيازهاي ورزشي مردم در شهرها و روستاها فاصله قابل توجهی با وضع مطلوب دارند. نکته مهم و قابل ذکر در حوزه باشگاههای عمومی آن است که قریب به اتفاق آن ها توسط بخش خصوصی سرمایه گذاری شده است. بنظر می‌رسد یکی از دلایل مهم نابسامانی وضعیت باشگاهها، عدم تصويب قانون نظام جامع باشگاهداري است كه با گذشت بيش از يك دهه هنوز به سرانجام نرسيده است.
۵- وجود بيش از۴۰۰۰ پروژه و طرح نيمه تمام ورزشي میراث چند ده ساله در كشور و وضعيت نامناسب و نامطلوب ورزشگاههاي ملي مانند مجموعه ورزشي آزادي و تختي و شيرودي در تهران و ورزشگاههاي مراكز استان ها در انطباق با استانداردهاي بين المللي، که نیازمند تصويب اعتباري ويژه و اتخاذ راهكاری عاجل براي تکمیل و بازسازي هستند.
۶- نتیجه گرایی و حاکمیت فضای برد به هر قیمت در ورزش قهرمانی که منجر به شیوع برخی مظاهر فساد و ناهنجاری ها و رفتارهای خلاف اخلاق و دور از شأن ورزش در ورزشگاهها و مسابقات ورزشی شده است.
۷- کم توجهی به نقش ممتاز ورزش در حوزه دیپلماسی عمومی و استفاده از ظرفیت ورزش برای برقراری تعاملات فرهنگی و اجتماعی تاثیرگذار با ملت ها و کشورها و نبود برنامه ای جامع برای حضور موثرتر ایران در سازمان ها و نهادهای بین المللی ورزشی از طریق کسب کرسی های موثر در این سازمان ها.
۸- بی توجهی به قابلیت ها و ظرفیت های گسترده فرهنگی و اجتماعی ورزش و نقش موثر آن در ایجاد روحیه نشاط و شادابی در مردم و ارتقاء هویت و انسجام ملی و مقابله با معضلات و آسیب های اجتماعی، و نبود برنامه اقدام برای رفع موانع مشارکت هرچه بیشتر آحاد جامعه و به ویژه بانوان در فعالیت ها و رویدادهای ورزش همگانی و قهرمانی با توجه به مزیت ها و فرصت های قابل توجه این بخش مهم از ورزش.
با توجه به طرح راهبرد ورزش قوی- ایران قوی از سوی رهبری ، و برای حل مسائل و چالش های برشمرده فوق، پیاده سازی ارکان این راهبرد شامل موارد ذیل به عنوان اولویت هایی در ورزش در چهار سال آینده مورد توجه خواهد بود.
- مدیریت دانش بنیان و مدبرانه در ابعاد کلان و خرد ورزش،
- برنامه محوری در حیطه ها و حوزه های ورزش در ابعاد تربیتی، همگانی، قهرمانی، و حرفه ای،
- مدیریت دقیق منابع انسانی و به ویژه ورزشکاران و مربیان،
- توجه به ارزش های معنوی، فرهنگی و پهلوانی و اخلاق محوری در ورزش،
- توجه به نیازها و رفع مشکلات شغلی و معیشتی ورزشکاران و قهرمانان ورزشی،
- پیشگیری و مراقبت از بروز ناهنجاری ها و رفتارهای دور از شأن و آسیب ها و آفت های اخلاقی و مالی در فضای اداری و مدیریتی ورزش،
- و مقابله و برخورد جدی و بدون اغماض با انواع فساد و مافیاهای آلوده کننده ورزش.
اولويت هاي ورزش كشور
- استقرار مديريت دانش بنيان، كارشناسي و تخصصي و بدور از نگاههاي سياسي و جناحي در ساختار وزارت ورزش و جوانان، فدراسيون ها و هيات هاي ورزشي،‌ ادارات كل ورزش و جوانان استان ها، و مدیریت ورزش دستگاههای اجرایی کشور
- تقویت بنیه کارشناسی در تدوین برنامه های توسعه ورزش و بکارگیری ظرفیت و نظرات خبرگان و نخبگان ورزش در کارگروه های تخصصی شورایعالی ورزش
- بکارگیری مدیران خوشنام، باتجربه، کارآزموده، متخصص، و پاسخگو در پست ها و سمت های مدیریتی ورزش کشور
- توجه خاص به تربیت بدنی و ورزش آموزشی و تربیتی در آموزش و پرورش به عنوان نهاد سازنده نسل آینده و پرورش دهنده استعدادهای ورزشی کشور
- اجرای اصل سوم قانون اساسی در توسعه و تعمیم رایگان و ارزان ورزش همگانی و عمومی در شهرها، روستاها، و مجموعه کانون های جمعیتی کشور درجهت‌ ارتقاء سلامت جسمی، روحی و اجتماعی آحاد و اقشار جامعه با تجمیع ظرفیت ها و امکانات و زیرساخت های دستگاهها و نهادهای اجرایی و عمومی کشور و به ویژه شهرداری ها و دهیاری ها
- واگذاری امور تصدی در ورزش قهرمانی و حرفه ای به کمیته های ملی المپیک و پارالمپیک، و فدراسیون ها و هیات های ورزشی و تمرکز وزارت ورزش و جوانان به تولی گری در حوزه های سیاستگذاری، برنامه ریزی، حمایت، نظارت و راهگشایی برای بخش های اجرایی ورزش کشور
- روزآمدسازی اساسنامه و مقررات و ساختار فدراسیون های ورزشی در چارچوب قوانین کشور و رعایت انتظارات فدراسیون های بین المللی ورزشی در جهت توسعه و تعمیم رشته های ورزشی و پاسخگویی در قبال مسئولیت های محوله در عرصه های ملی و بین المللی
- تقویت مدیریتی و اعتباری صندوق حمایت از قهرمانان و پیش کسوتان ورزش در جهت پاسخگویی به جامعه ورزش و تکریم پیش کسوتان و قهرمانان ورزشی به عنوان سرمایه ها و گنجینه های ورزش کشور
- صیانت از ورزشکاران و توجه کامل و همه جانبه به مطالبات و انتظارات قهرمانان ملی و مدال آوران ورزش ایران و تامین نیازهای آموزشی، فرهنگی، شغلی و معیشتی آنان
- اولویت بندی در تکمیل ۴۰۰۰ زیرساخت و پروژه ورزشی نیمه تمام مبتنی بر آمایش سرزمینی ورزش و در نظر گرفتن مشوق ها و تسهیلات لازم برای مشارکت بخش خصوصی در ساخت و تکمیل و اداره فضاهای ورزشی
- بازسازی، نوسازی، و روزآمدسازی ورزشگاههای ملی بویژه مجموعه ورزشی آزادی و مجموعه های ورزشی مراکز استان ها و منطبق سازی آنها با استانداردهای بین المللی در جهت کسب میزبانی رویدادهای بین المللی ورزشی
- ایجاد و تقویت ظرفیت های قانونی برای ارتقاء توان مالی و منابع پایدار در ورزش برای تأمین بودجه و اعتبارات متناسب با نیازهای توسعه ورزش همگانی و قهرمانی کشور
- ایجاد و تقویت مشوق ها و تسهیلات در جهت مشارکت هرچه بیشتر بخش خصوصی و تعاونی برای سرمایه گذاری در تأسیس و توسعه باشگاههای ورزشی خصوصی و افزایش تعداد باشگاهها از ۲۵ هزار به صدهزار باشگاه
- ایجاد سازوکارهای لازم و حمایت های قانونی برای توسعه و تقویت صنعت ورزش و سهولت راه اندازی کسب و کارهای مولد ورزشی بویژه استارت آپ ها و شرکت های دانش بنیان در جهت افزایش ظرفیت اشتغال برای دانش آموختگان و قهرمانان ورزش
- تأسیس نظام دانش آموختگان‌ علوم ورزشی کشور در جهت ساماندهی و حمایت از بخش علمی ورزش کشور
- ساماندهی اقتصاد ورزش و رفع موانع توسعه آن به ویژه تنگناهای اقتصاد دولتی ورزش و محدودیت های قانوني براي هزينه در ورزش حرفه اي، و حل مشکل حق پخش رسانه اي و تلويزيوني كه تامين كننده بخش قابل توجهي از منابع مالي باشگاههاي حرفه اي و قهرماني است.
- ساماندهی وضعيت باشگاههاي ورزشي همگانی، قهرماني و حرفه اي (به لحاظ كيفي و كمي، ساختاري، و مديريتي) که متاسفانه فاصله قابل توجهی در مقايسه با استانداردهای روز باشگاهداری و در رقابت با باشگاههای ورزشی کشورهای منطقه و جهان دارند، و پیگیری تصويب قانون نظام جامع باشگاهداري که پس از گذشت بیش از ده سال هنوز به سرانجام نرسيده است.
- تقویت نقش ممتاز ورزش در حوزه دیپلماسی عمومی و استفاده از ظرفیت ورزش برای برقراری تعاملات فرهنگی و اجتماعی تاثیرگذار با ملت ها و کشورها با تنظیم برنامه ای جامع برای حضور موثرتر ایران در سازمان ها و نهادهای بین المللی ورزشی و کسب کرسی های موثر در این سازمان ها
- توجه ویژه به قابلیت ها و ظرفیت های گسترده فرهنگی و اجتماعی ورزش و نقش مؤثر آن در ایجاد روحیه نشاط و شادابی در مردم و ارتقاء هویت و انسجام ملی و مقابله با معضلات و آسیب های اجتماعی، و تنظیم برنامه اقدام برای رفع موانع مشارکت هرچه بیشتر آحاد جامعه و به ویژه بانوان در فعالیت ها و رویدادهای ورزش همگانی و قهرمانی با توجه به مزیت ها و فرصت های قابل توجه ورزش بانوان در عرصه های ملی و بین المللی
- حضور مقتدرانه، عزتمند و فرهنگی در رویدادهای بین المللی و جهانی ورزش و به ویژه بازی های آسیایی و پارآسیایی و بازی های المپیک و پارالمپیک و رقابت های قهرمانی قاره ای و جهانی برای کسب سکوهای برتر و افتخارآفرینی و اهتزاز نام و پرچم مقدس ایران عزیز
- توجه خاص به ورزش اقشار خاص و به ویژه ورزش جانبازان و معلولین، نابینایان، ناشنوایان، بیماران خاص، و رفع موانع و توسعه زیرساخت ها و امکانات ورزشی آنان در جهت ارتقاء مشارکت ورزشی و توانمند سازی و حضور اجتماعی این جمع مهم از جامعه
- پیاده سازی راهبرد ورزش قوی- ایران قوی برای حل مسائل و چالش های ورزش براساس این راهبرد، برنامه ریزی لازم برای تحقق ارکان ورزش قوی- ایران قوی شامل موارد ذیل مورد توجه خواهد بود:
- مدیریت دانش بنیان و مدبرانه در ابعاد کلان و خرد ورزش،
- برنامه محوری در حیطه ها و حوزه های ورزش در ابعاد تربیتی، همگانی، قهرمانی، و حرفه ای،
- مدیریت دقیق منابع انسانی و به ویژه ورزشکاران و مربیان،
- توجه به ارزش های معنوی، فرهنگی و پهلوانی و اخلاق محوری در ورزش،
- توجه به نیازها و رفع مشکلات شغلی و معیشتی ورزشکاران و قهرمانان ورزشی
- پیشگیری و مراقبت از بروز ناهنجاری ها و رفتارهای دور از شأن در ورزش و مقابله با آسیب ها و آفت های اخلاقی و مالی در فضای اداری و مدیریتی ورزش
- مقابله و برخورد جدی و بدون اغماض با انواع فساد و مافیاهای آلوده کننده ورزش