«نگارگری متعلق به هنر ایرانی در المپیک ۲۰۲۴ در کناره رود سن نقش بست.» خبر کوتاه بود؛ اما ریشه و جانِ این خبر به اعماق تاریخ هنر ایرانی و اسلامی در عصر صفوی و مکتب اصفهان برمی‌گردد. عصری که در اخبار وایرال شده کمتر به آن پرداخته شد.
مراسم افتتاحیه المپیک ۲۰۲۴ پاریس با حضور چهره‌های شناخته شده در عرصه هنر و با حضور کاروان ورزشکاران از کشورهای مختلف برگزار شد و علی‌رغم انتقادهای وارده به طراحی لباس ورزشکارانِ ایرانی در مراسم افتتاحیه؛ نمایش نگارگری ایرانی عصر صفوی متعلق به محمدقاسم مصور تبریزی در کناره رود سن احترام و افتخار برای ایران را به همراه داشت.
به گزارش خبرآنلاین، نگاره «شاه‌عباس و جوان» اثر محمدقاسم مصور تبریزی در بخش هنر اسلامی موزه لوور نگهداری می‌شود. محمدقاسم مصور تبریزی یا «سراجای نقاش»، نگارگر، شاعر، خطاط و موسیقیدان دوره صفوی بود. او از هم‌دوره‌ای‌های رضا عباسی بود و اگرچه از او تعلیم گرفته بود، اما نقاشی‌هایش امضای شخصی داشتند. او نخستین نقاشی است که در عهد صفویه، متأثر از نقاشی اروپایی، نگارگری کرده است. اگرچه میرزا مصور تبریزی در عصر خود به شهرت رضا عباسی نقاش هم عصر خود نرسید؛ اما یک قرن گذشت و بار دیگر نام او و هنرِ نگارگری‌اش در کناره رود سن به‌عنوان تمدنی متعلق به ایران‌زمین به نمایش گذاشته شد.
المپیک جایگزین جنگ شده است
قطب‌الدین صادقی کارگردان تئاتر و نشانه‌شناس که تحصیلات خود را در سوربن فرانسه به پایان رسانده است در گفتگو با خبرآنلاین برای توصیف نمایش هنر ایرانی و اسلامی به نفس برگزاری المپیک و نقش میانجی در برقراری و دعوت به صلح در دنیا اشاره کرد و گفت: آنچه مسلم است المپیک جایگزین جنگ شده است و برای اینکه این مفهوم در اذهان تداعی شود، لازم است در این گردهمایی آشتی‌جویانه نمادهای متعلق به کشورهای مختلف به احترام صلح در کنار هم نمایش داده شود و کشور فرانسه به‌عنوان مهد دموکراسی و آزادی نقش میانجی را در این دوره از المپیک جهانی به عهده گرفته است.
وی ادامه داد: خوشبختانه میادین ورزشی المپیک جایگزین آدم‌کشی شده است و این شعور بشری فوق‌العاده است که دارای پیام آشتی، دوستی و کنارگذاشتن خشونت عریان بشر بوده است و مسلم است که در گردهمایی آشتی‌جویانه در سطح بین‌المللی باید نمادهای آشتی هم در آن وجود داشته باشد؛ زیرا احترام به ارزش‌های فرهنگی و ورزشی را در بردارد.
ملت فرانسه مأموریت تاریخی در آشتی جوامع با یکدیگر را بر خود قائل هستند
این کارگردان تئاتر و نشانه‌شناس در ادامه با اشاره به این موضوع که استفاده از هنر ایرانی به‌عنوان نماینده تمدن شرق، بهترین انتخاب بوده است گفت: فرانسه زبان آشتی بین جوامع را با بهره‌بردن از نمادهای فرنگ و هنر جوامع مختلف به‌خوبی می‌داند و درعین‌حال زبان آشتی را هم مفاهمه کرده است و همین کشور است بود که بعد از ۲ هزار سال در اواخر قرن نوزدهم این مسابقه فرهنگی و ورزشی را احیا کردند؛ بنابراین در میان کشورهای اروپایی هیچ کشوری از جهت ارائه کارهای خلاقانه به‌پای فرانسه نمی‌رسد در واقع هم دولت‌ها و هم مردم فرانسه مأموریت تاریخی در خلق دموکراسی و آشتی جوامع با یکدیگر را بر خود قائل هستند.
مایه افتخار است جایگاه والا در فرهنگ و هنر جهان داریم
بهمن عبداللهی روزنامه‌نگار و منتقد سینما با اشاره به این مطلب که شیوه اجرایی افتتاحیه المپیک ۲۰۲۴ بدیع بوده درباره رویکردهای خلاقانه در کارگردانی المپیک صحبت کرد و گفت: فارغ از اینکه در مراسم «افتتاحیه المپیک تابستانی پاریس» شیوه اجرایی و ارائه بسیار بدیعی را شاهد بودیم، از رویکردهای خلاقانه و زیبایی‌شناسانه آن نمی‌توان چشم‌پوشی کرد. فرانسوی‌ها تلاش کرده بودند در قالب یک مراسم که محوریت آن ورزش و صلح است، تاریخ و فرهنگ و هنر خود را در این فرصت معرفی کنند و البته به فرهنگ و هنر جوامع صاحب تمدن هم بپردازند.
این عضو انجمن منتقدان خانه سینما ادامه داد: بدون شک تاریخ، فرهنگ و هنر ایران در این میان نقش بی‌بدیلی دارد و «توماس جولی» کارگردان مراسم و «دافنه بورکی» به نمادهای جهانی از نمادهای ورزش تا نمادهای هنری توجه داشتند. اما نکته جالب‌توجه برای ما ایرانی‌ها تصویر غول‌پیکری از چهره‌ای مینیاتوری بود که مقابل جایگاه اصلی رژه قایق‌های حامل ورزشکاران در رود سن قرار داده شده بود.
این تصویر در واقع نقاشی نیست بلکه بخشی از کاشی‌کاری مکتب اصفهان است که در بخش هنر اسلامی و طبقه منفی ۱ موزه لوور نگهداری می‌شود. در اهمیت این اثر میان چند میلیون قطعه و گنجینه تاریخی لوور همین بس که در سالن ورودی این موزه بسیار مشهور جهان فقط ۳ نمونه از آثار روی بیلبورد قرار دارند؛ یکی همین تصویر کاشی‌کاری ایرانی، دومی مونالیزا و سومی مجسمه‌ای از هنر آفریقا.
در مراسم افتتاحیه المپیک هم فقط چند تصویر از هزاران پرتره موجود در موزه لوور (مشخصاً زنان) بر بستر رود سن جای گرفته بودند که تا زیر چشم شخصیت‌ها در آب بودند؛ انگار که دارند ورزشکاران شرکت‌کننده و البته تماشاگران را نظاره می‌کنند؛ بنابراین مایه افتخار ماست که چنین جایگاهی در فرهنگ و هنر جهان داریم و نمی‌شود در محفلی حرف از هنر باشد؛ چه سینما، چه نگارگری، چه هنرهای دیگر و نامی از ایران در میان نباشد.
عبداللهی با اشاره به دیگر آثار هنری در کارگردانی مراسم گفت: دیگر آثاری که بخشی از آنها در رود سن جاگذاری شده بودند شامل چهره جوزفین (از تابلوی تاج‌گذاری ملکه جوزفین در کلیسای نوتردام اثر جاکوئیس لوئیس دیوید/۱۸۰۴)، پرتره مادلین (اثر ماری گیلین بنویست/۱۸۰۳)، گابریل (از تابلوی گابریل دستره و یکی از خواهرانش اثر هنرمند ناشناس/۱۵۹۴) بودند.
لازم به توضیح است آثار زیادی از محمدقاسم مصور تبریزی در مقاطع مختلف جهان موجود است که می‌توان به اثری با عنوان «پذیرایی شاهزاده در هوای آزاد» در کتابخانه بریتانیا، نگاره «شاه‌عباس و جوان» در موزه لوور و «دختر و قلیان» در موزه تاپقاپی سارای استانبول نام برد.