وزیر نفت در ارتباط تلفنی با بخش خبری 21 شبکه اول سیما در شامگاه پنجشنبه توضیحاتی درباره اوضاع گاز کشور ارائه کرد و از جمله از کاهش سوآپ گاز ترکمنستان با کشورمان خبر داد. به همین دلیل او مردم استان های شمال شرق کشور را به صرفه جویی در مصرف گاز برای جلوگیری از بروز مشکلات قطعی جدی تر توصیه کرد.
وزیر نفت با اشاره به قطع گاز بعضی از استان‌های ترکمنستان در بخش خانگی تأکید کرد: از روز پنجشنبه (۲۲ دی‌ماه) سوآپ گاز ترکمنستان به‌صورت کامل قطع شده است، اما با تغییرهایی در خطوط انتقال گاز و استفاده حداکثری از ظرفیت تولید در جنوب تا این لحظه توانسته‌ایم استمرار در گازرسانی کشور را حفظ کنیم.
وزیر نفت با تأکید بر اینکه تا این لحظه هیچ‌گونه قعطی گاز در بخش خانگی و تجاری کشور گزارش نشده است، گفت: در استان‌های شمال‌شرقی کشور شاهد کاهش فشار گاز بوده‌ایم که این موضوع هشداری برای مشترکان برای مصرف بهینه است. به گزارش ایسنا، جواد اوجی با اشاره به سرمای کم‌سابقه طی ۱۰ سال گذشته در سراسر کشور، گفت: دمای هوا در بیش از ۴۶۰ شهر در ۲۷ استان کشور به زیر صفر رسیده است، ضمن آنکه در بعضی از شهرستان‌ها دمای هوا تا منفی ۲۸ درجه نیز رسیده است.وی با تأکید بر اینکه تا این لحظه هیچ گونه قعطی گاز در بخش خانگی و تجاری کشور ثبت نشده است، افزود: در استان‌های شمال‌شرقی کشور البته شاهد کاهش فشار گاز بوده‌ایم که این موضوع خود هشداری برای مشترکان این استان‌ها برای مصرف بهینه‌تر است.  وزیر نفت که پنج‌شنبه شب با بخش خبری صدا و سیما صحبت می‌کرد، با بیان اینکه همه تدابیر لازم برای حداکثر تولید در بخش‌های بالادستی و پالایشگاهی کشور دیده شده است، اظهار کرد: در هر صورت ما نیاز به همکاری مشترکان گازی در همه بخش‌ها هستیم، زیرا امروز مجموع مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری از روزانه ۷۰۰ میلیون متر مکعب گذشته است.اوجی بر بهینه‌سازی مصرف گاز و خاموش کردن سیستم‌های گرمایشی غیر ضرور در بخش‌های خانگی و اداری کشور تأکید کرد و گفت: مردم با رعایت دمای ۱۸ تا ۲۱ درجه به خادمان خود در صنعت نفت برای پایداری در گازرسانی به سراسر کشور کمک می‌کنند.وزیر نفت اعلام کرد: ترکمنستان هم به‌دلیل مشکل گاز در عشق‌آباد، حجم سوآپ گاز به  ایران را کاهش داده است.
دمای هوا منفی شد ، گاز کم آمد
هم چنین جواد اوجی ظهر روز جمعه ۲۳ دی ماه در حاشیه بازدید از مرکز دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران در جمع خبرنگاران با بیان این که هم‌اکنون در بیش از ۲۰ استان کشور دمای هوا به منفی ۱۰ درجه رسیده است، گفت: تلاش می‌کنیم پایداری گازرسانی در کشور را به‌ویژه در استان‌های شمال شرقی و غربی حفظ کنیم؛ البته در بعضی از نواحی کشور با افت فشار روبه‌رو بوده‌ایم.وی با تأکید بر اینکه حتی یک درجه کاهش دما در منازل و ادارات کشور می‌تواند در کاهش مصرف گاز در کشور مؤثر باشد، اظهار کرد: طی روزهای اخیر با توجه به حساسیت موجود دفتر ریاست جمهوری، دفتر معاون اول رئیس‌جمهوری و وزارت کشور، استانداران و دستگاه های ذی‌ربط به‌صورت شبانه‌روزی از کمیت و کیفیت استمرار گازرسانی در کشور گزارش دریافت کرده‌اند.وزیر نفت با بیان اینکه امروزه عمده سیستم گرمایشی در منازل مسکونی با استفاده از گاز کار می‌کنند، تصریح کرد: از مردم عزیز تقاضا داریم با رعایت دمای بهینه (۱۸ تا ۲۱ درجه) به ما در پایداری گازرسانی کمک کنند؛ از سوی دیگر از شامگاه پنجشنبه در بخش سوآپ گاز ترکمنستان شاهد افت شدید گاز بوده‌ایم.اوجی با اشاره به قطع گاز بعضی از استان‌های ترکمنستان در بخش خانگی تأکید کرد: از روز پنحشنبه واردات گاز از ترکمنستان به‌صورت کامل قطع شده است، اما با تغییرهایی که همکارانم در خطوط انتقال گاز اعمال کرده‌اند و استفاده از حداکثر ظرفیت تولید در جنوب کشور تا این لحظه توانسته اند استمرار در گازرسانی کشور را حفظ کنند.وی با اشاره به نگرانی خود از افت فشار گاز در استان‌های خراسان شمالی، خراسان رضوی، خراسان جنوب، گلستان و سمنان، یادآور شد: در صورت همکاری مردم شریف کشور و نیز به توجه به اقدام‌ها و تدابیر اندیشیده شده ان‌شاءالله بتوانیم این روزهای سرد را سپری کنیم.
پیش بینی که نشده بود
کاهش سوآپ گاز توسط ترکمنستان البته اتفاق عجیب و غیرقابل پیش بینی نیست. برودت هوا و افزایش موج سرما در این کشور باعث شده تا همسایه شمال شرق ایران سوخت اضافی کمتری برای انتقال به ایران داشته باشد.
قرارداد سوآپ گاز ایران و ترکمنستان در آذرماه سال 1400 توسط دولت و حامیانش به عنوان گام بلند دیپلماسی در 100 روز ابتدایی عمر دولت سیزدهم معرفی شده بود. اجرای این قرارداد سه جانبه که میان کشورهای ایران، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان به امضا رسید از دیماه سال قبل آغاز شده بود. در ادامه هم در خرداد ماه سال جاری با قراردادی تازه حجم این سوآپ گازی بین سه کشور، دو برابر شد.
به گزارش فراز، حامیان دولت در آن مقطع این قرارداد را یک ابتکار عمل جدید برای شروع مناسباتی تازه در منطقه و ایجاد تغییراتی در بازار انرژی کشورهای همسایه ایران می دانستند. در مجلس بخش عمده نمایندگان معتقد بودند که این قرارداد سوآپ راهکاری است که می تواند باعث رهایی ایران از بند تحریم و تامین نیازهای مختلف کشور در شرایط فشار خارجی شود. حتی بخی چهره ها می گفتند این کار بازارهایی تازه را در اختیار ایران در حوزه انرژی قرار خواهد داد.
حرف منتقدان دولت اما این بود که یک قرارداد سوآپ گاز روزانه 5 تا 6 میلیون مترمکعبی چیزی نیست که عایدی قابل توجهی برای ایران به همراه داشته باشد و بتواند پاسخگوی نیازهای مختلف کشور شود. مضافا اینکه در شرایط افزایش نیاز به گاز، ترکمنستان می تواند به راحتی حجم سوآپ را کاهش دهد.
تجربه زمستان امسال یعنی اولین سال اجرای کامل این قرارداد نشان داد که سوآپ گاز با ترکمنستان آن چیزی نبود که دولت و حامیانش بر بزرگی و تاثیر عمیق آن بر دیپلماسی انرژی ایران تاکید می کردند.ایران نه تنها بر پایه این سوآپ گازی نتوانست بازار جدیدی برای خود بگشاید بلکه از همان اولین ساعات شروع موج سرما در کشورمان، مشکل کمبود گاز هم چهره خود را به اشکال مختلف نشان داد. اکنون نیز با تشدید برودت هوا به اعتراف وزیر نفت، طرف ترکمنستانی سطح سوآپ خود با ایران را کاهش داده به شکلی که برای استان های شمال شرق ایران باعث بروز مشکل شده است.این دومین شکست دولت سیزدهم در میدان ایده هایش برای بازار انرژی و خصوصا گاز است.
اهرم فشاری که نبود
ایده اول بحث زمستان سخت اروپا بود که مذاکره کنندگان ایرانی قصد داشتند از آن به عنوان اهرم فشار سیاسی در جریان احیاء برجام علیه اروپایی ها استفاده کنند. ایده ای که از همان ابتدا هم صاحبنظران بسیاری بر غلط بودن و اشتباه محاسباتی آن تاکید داشتند. تجربه عملی زمستان و مدیریت انرژی در این برهه زمانی هم نشان داد اگر مشکلات ایران در این مقطع بیش از اروپایی ها نباشد، قطعا کمتر از آنها نیست. چیزی که این سوال را برای خیلی ها ایجاد کرده که چطور دومین دارنده ذخایر گازی جهان مدعی بود که می تواند مشکل انرژی اروپا را حل کند و اکنون خود با مشکلات عدیده انرژی مواجه است؟سرمای زمستان در ایران احتمالا تا چند هفته آینده هم ادامه داشته باشد و مشکلات مدیریت حوزه انرژی و خصوصا گاز نیز به تبع آن ادامه پیدا کند. مساله اما این است که تجربه این زمستان و آنچه که در ایران گذشته و فاصله این تجربه عملی با شعارها و ایده های دولت سیزدهم نشان از اشتباه محاسباتی بسیار بزرگی دارد که می تواند باعث از دست رفتن فرصت های بزرگی شود.
همانطور که ایده تبلیغاتی زمستان سرد اروپا و دل بستن بیهوده به گرفتن امتیاز از این طریق، فرصت های طلایی احیاء برجام را سوزاند.مساله این نیست که سوآپ گاز با ترکمنستان قرارداد به درد نخوری بوده. مساله این است که این قرارداد به هیچ عنوان مشمول شرایطی نبود که دولت و حامیان دولت آن را بزرگنمایی می کردند و به عنوان یک پیروزی دیپلماتیک و اقتصادی در افکار عمومی تبلیغ می شد. در واقع این یک قرارداد ساده بود که جز برخی منافع محدود، تاثیر عمده و شگرفی بر حوزه انرژی ایران نداشت و آن همه بزرگنمایی و پیروزی خواندن آن یک اشتباه بود. به همین اعتبار هم اکنون می توان این قرارداد را یک شکست گازی دیگر برای دولت دانست چون هیچکدام از اهداف و ثمرات تبلیغ شده برای آن در عمل محقق نشده اند.