مساله تراز سوخت خودرو به ویژه بنزین، این روزها به شدت بالا گرفته است. برخی ادعای نادرست ناترازی را مطرح می‌کنند که کارشناسان روشن کرده‌اند که ناترازی نداریم. در این زمینه برخی می‌گویند مصرف در ایران بالا است و باید راهی برای آن در نظر بگیریم. در این زمینه نیز پاسخ داده شده است. این مطلب درست است که مصرف سرانه سوخت خودرو نسبت به برخی کشورها بالا است، ولی مصرف آن در مقایسه با کشورهای مشابه بالا نیست و با در نظر گرفتن ناکارایی های تحمیل شده به مصرف کننده از سوی نظام تصمیم گیری و اجرایی، حتی پایین هم هست. با این وجود اگر کاهش مصرف از راه افزایش کارایی باشد و فشاری بر دوش مصرف کننده وارد نیاورد بسیار هم عالی است. برای افزایش کارایی، لزومی ندارد قیمت افزایش بیابد. راه‌های بسیاری که برای دیگران زحمت دارد و برای مردم آسایش برای این کار وجود دارد. به چند نمونه اشاره می‌کنیم.
1. جلوگیری از قاچاق سوخت از کشور، یک راه کاهش قابل توجه آمار مصرف سوخت خودرو در کشور است. اخبار غیررسمی، قاچاق روزانه سوخت از کشور به خارج را تا 25 میلیون لیتر نیز بیان کرده‌اند. تنها در گزارش‌های داخلی کشور پاکستان، ورود روزانه نزدیک به 10 میلیون لیتر از ایران تایید شده است. در افغانستان نیز تا 5 میلیون لیتر در روز گفته شده است. ااگر همه آمار درست باشد، یعنی نزدیک 20% مصرف کل بنزین کشور که عددی بسیار بالا است، از کشور به صورت قاچاق یا صادرات غیر رسمی خارج می‌شود. با جلوگیری از اینها می‌توان این عدد را به نفع بودجه دولت هدایت کرد. این کار هزینه چندانی برای دولت ندارد و مسیرهای عمده آن برای دولت و نیروهای امنیتی مشخص است. البته اگر آنهایی که در این کار دست دارند و منافع آن را می‌برند، بگذارند.
2. جلوگیری از هدر رفتن سوخت در جایگاه‌های عرضه سوخت نیز اثر خوبی دارد. به دو علت هدر رفت بنزین در جایگاه‌ها وجود دارد: یکی بخار شدن بنزین در مخازن و هنگام تخلیه و یا سوخت‌گیری است که روش‌های بازیافت دارد، ولی پر هزینه است و به صرفه نیست و همچنین می‌توان با روش‌هایی مانند خنک نگاه داشتن مخازن و سرعت در سوخت‌گیری موجب کاهش تبخیر شد. علت دیگر خراب بودن نازل بنزین در قطع کن نازل‌ها و آببندی نبودن سرشیلنگ و نازل که موجب سرریز بنزین از باک و نیز چکه کردن بنزین از شیلنگ می‌شود. با الزام جایگاه‌داران به اصلاح اینها برپایه برخی برآوردها، شاید بتوان دست کم حدود 3 میلیون لیتر بنزین در روز را صرفه جویی کرد. ب بندی نبودن آب
3. تنظیم ساعت کار ادارات با هدف کاهش مصرف بنزین نیز می تواند درصد قابل توجهی از تقاضای سوخت خودرو را کاهش دهد، به گونه ای که با تغییر ساعت کار ادارات دولتی در خرداد سالجاری 6% مصرف بنزین افزایش یافت. یعنی حدود 10 میلیون لیتر بنزین روزانه.
4. از رده خارج کردن خودروهای فرسوده پر مصرف نیزعامل مهمی است. برپایه آمارهای موجود بیش از 27 میلیون خودرو در ایران وجود دارد که حدود یک چهارم آن (7 میلیون) عمر بیش از 20 سال دارند و مصرف آنها حدود 2 تا 3 برابر خودروهای مجاز به ورود به بازار اروپا است. همچنین حدود 10 میلیون خودرو نیز دارای عمر بیش از 10 سال هستند که اینها نیز نزدیک به 50% بیش از مصرف خودروهای استاندارد اروپا مصرف دارند. اگر با توجه به مصرف بسیار بالای اینها فرض کنیم دست کم 30% سوخت خودرو توسط گروه اول و 40درصد توسط گروه دوم خودروهای یادشده مصرف می‌شود، با جایگزین کردن این خودروها با خودروهای استاندارد، می‌توان دست کم 30% مصرف بنزین کشور را کاهش داد. یعنی حدود 40 میلیون لیتر کاهش مصرف روزانه.
5. الزام به بالا بردن استاندارد مصرف سوخت خودروهای تولید داخلی عامل مهمی است. خودروهای تولید داخلی به طور متوسط بیش از 25% بیشتر از خودروهای دارای اجازه ورود به بازار اروپا مصرف دارند. اگر بتوان این استانداردهای سوخت را در تولید خودرو اعمال کرد، می‌توان امیدوار بود در آینده دست‌کم 25% مصرف سوخت در کشور کاهش بیابد. البته این برای آینده و جلوگیری از افزایش مصرف در آینده و همچنین برای جایگزین کردن خودروهای پر مصرف و فرسوده بیشتر کاربرد دارد.
6. واردات خودرو کم مصرف می تواند به کاهش مصرف کمک کند. اگر دولت اجازه واردات خودروهای کم مصرف برای نمونه با مصرف کمتر از 5 لیتر در 100 کیلومتر ترکیبی را بدهد و عوارض واردات آن را حذف کند، در آن صورت همراه با اعمال برخی سیاست‌های دیگر مانند از رده خارج کردن، می‌توان امیدوار بود به سرعت مصرف سوخت کاهش بیابد. اگر همه خودروها در کشور دارای استاندارهای بالا یا دست‌کم دارای مصرف کمتر از 6 لیتر شوند، بیش از 40% مصرف سوخت خودروها کاهش خواهد یافت.
7. بهبود حمل نقل عمومی درون شهری و برون شهری نیز یک عامل بسیار مهم است که می‌تواند به تناسب انتقال تقاضای سفر، درصد بالایی از ترددهای با خودرو شخصی را کاهش دهد.
8. بهبود معابر درون شهری و جاده های برون شهری نیز می تواند کمک خوبی به سرعت تردد، کاهش معطلی، حرکت استاندارد و کاهش مصرف کند.
9. کاهش تعطیلی های یک روزه میان سال که موجب تنظیم و کاهش تعداد سفرهای برون شهری با سرعت بالا و جانشین شدن سفرهای ترکیبی می شود.
10. افزون بر اینها راه‌های دیگر مانند اصلاح دولت الکترونیک برای حذف ترددها، جایگزینی برخی سوخت‌ها برای خودرو، بالا بردن استاندارد سوخت تولیدی، برقراری سرویس رفت و آمد کارکنان و مانند اینها که هر یک نکات ظریفی برای اعمال درست دارد، می توانند به کاهش مصرف سوخت خودرو در کشور کمک کنند.
اگر تنها بخشی از این اقدام‌ها با برنامه‌ریزی درست اجرا شود، می‌توان امیدوار بود که مصرف سوخت سرانه خودرو در ایران به سرعت کاهش بیابد و حتی بسیار کمتر از متوسط جهانی شود. البته مساله تامین مالی برخی از اینها نیز وجود دارد که آن هم قابل اجرا است. ولی شک نیست این کارها نیازمند دولتی مصصم برای کار به نفع مردم و توانا در تصمصم‌گیری و اجرا دارد. اگر شایسته سالاری در کشور حاکم بود، پیش از این، بخش عمده‌ای از اینها انجام شده بود و اگر شایسته سالاری حاکم شود، اینها دور از دسترس نخواهد بود.