گروه اقتصاد - بازگشت دوباره ترامپ به کاخ سفید، نگرانی بازگشت تحریم‌های نفتی علیه ایران را زنده کرده است. سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی معتقد است که باید تا روشن شدن سیاست ترامپ درباره ایران صبر کنیم. رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران هم معتقد است که درصورتی که ترامپ باز هم محدودیت‌هایی برای فروش نفت ایران ایجاد کند، چین و روسیه منافع خود را در نظر می‌گیرند نه ایران.
بازگشت دوباره ترامپ به کاخ سفید، نگرانی بازگشت تحریم‌های نفتی علیه ایران را زنده کرده است. فروش نفت ایران در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ با مشکلات جدی مواجه شد. پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای برجام در مه ۲۰۱۸، ترامپ دوباره تحریم‌های اقتصادی را علیه ایران به حالت اجرایی درآورد. این تحریم‌ها به ویژه بر صنعت نفت ایران تأثیر گذاشت و هدف آن کاهش صادرات نفت ایران به صفر بود.
از این رو فروش نفت ایران از حدود ۲.۵ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۸ به حدود ۳۰۰ هزار تا ۵۰۰ هزار بشکه در روز در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ کاهش یافت. این کاهش شدید به دلیل فشار‌های تحریمی، عدم همکاری شرکت‌های بین‌المللی و کاهش تقاضا از سوی خریداران بزرگ مانند چین و هند بود.
با ورود جو بایدن به کاخ سفید و تغییر رویکرد سیاست خارجی ایالات متحده، دولت بایدن نسبت به فروش نفت ایران کمی اغماض کرد. به باور برخی از تحلیلگران بایدن در ابتدا به دنبال احیای توافق هسته‌ای و دیپلماسی با ایران بود و به همین دلیل تصمیم گرفت تا فشار‌ها را کاهش دهد.
این تغییر رویکرد باعث شد که برخی از کشور‌ها مجدداً به خرید نفت از ایران روی آورند و فروش نفت ایران به تدریج افزایش یابد. بر اساس گزارش‌ها، در سال ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲، فروش نفت ایران به حدود ۱ و نیم میلیون بشکه در روز رسید که عمدتاً به دلیل افزایش خرید چین و برخی دیگر از کشور‌های آسیایی بود.
دلیلی بر نگرانی برای کاهش یا به صفر رسیدن فروش نفت ایران وجود ندارد
سید حمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در پاسخ به پرسشی مبنی براینکه آیا ترامپ مانند دوره قبل قصد اعمال محدودیت برای فروش نفت ایران دارد؟ به اقتصاد ۲۴ گفت: «ترامپ فعلا رویکرد و موضعش را مشخص نکرده است که ببینیم سیاستش در دوره آینده چیست ولی تاکنون بار‌ها نقل کرده که سیاست تحریم، سیاست کارآمدی نبوده است. از این رو نمی‌توان حدس زد که در برابر ایران قرار است چه سیاستی را در پیش گیرد.»
وی ادامه داد: «فعلا که تحریم‌ها لغو نشده است، اما شرایط منطقه و همچنین نیاز بازار پس از کرونا منجر به این شد که ما بتوانیم به بازار بازگردیم. از سوی دیگر با توجه به اینکه ترامپ عنوان کرده است که سیاست‌های تعرفه‌ای را از ۲۵ درصد به ۶۰ درصد می‌رساند، اختلافات میان چین و آمریکا تشدید خواهد شد؛ بنابراین امکان اینکه ترامپ بر تصمیم گیری‌های چینی‌ها اثرگذار باشد، کمتر خواهد شد و بدان شکل نیست که چین حاضر باشد از فشار‌های ترامپ برای جلوگیری از صادرات نفت ایران پیروی کند. کمااینکه در آخرین نشست اعضای بریکس در کازان روسیه، آقای شی جی پینگ در ملاقات با آقای پزشکیان به صراحت بیان کرد که هر اتفاقی در منطقه و فضای بین‌الملل رخ دهد، همراه ایران هستیم و به توسعه ایران کمک خواهیم کرد. از این رو چین عملا ابراز کرد که اگر اتفاقاتی در منطقه یا در صحنه بین‌الملل رخ دهد که به نفع ایران نباشد، روابط میان این دو کشور خدشه‌دار نخواهد شد.»
حسینی ضمن بیان اینکه بخشی از فشاری که ترامپ علیه ایران اعمال کرد با دوره کرونا همزمان شد، افزود: «درواقع یک سال پس از تحریم‌های ترامپ، درست زمانی که ما داشتیم تلاش می‌کردیم تا بالاخره راه‌های دور زدن تحریم‌ها را پیدا کنیم و به بازار بازگردیم به بحران کرونا برخوردیم. از این رو چین هم حدود یک سال دیرتر از باقی کشور‌ها به بازار تقاضا برگشت. اغلب این تصور را دارند که تمام مشکلات فروش نفت ما در آن سال‌ها به خاطر تحریم‌های آقای ترامپ است در حالی که بخش زیادی به خاطر کرونا و کاهش تقاضا در بازار جهانی بود.»
سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در پاسخ به اینکه درصورتی که ترامپ این بار هم سیاست فشار حداکثری بر ایران را دنبال کند، چین عملا به کمک ایران می‌آید؟ گفت: «فعلا که چین دارد کمک می‌کند. الان هم ما تحریم هستیم و هم آمریکا از اینکه چین خریدار نفت ایران است، ناراضیست. به نظر می‌آید سیاست چین این است که تنوع انرژی داشته باشد و صرفا به کشور‌های عربی وابسته نباشد. از این رو چین سعی می‌کند که ایران را به عنوان یک منبع تامین انرژی در سبد وارداتش نگه دارد.»
فرصت‌های سرمایه‌گذاری که آینده شما را تغییر می‌دهد.
دبیر اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق در خصوص اثر مسائل داخلی آمریکا بر کاهش فشار ترامپ نسبت به فروش نفت ایران، به اقتصاد ۲۴ گفت: «فعلا که رویکرد‌های ترامپ مشخص نشده، اما او انتقاد کرده و گفته است که اگر ایران مسئله هسته‌ای را حل کند، آمادگی دارد که با ایران توافق کنم. از این رو دلیلی بر نگرانی برای کاهش یا به صفر رسیدن فروش نفت ایران وجود ندارد.»
چین و روسیه به کمک ایران نمی‌آیند
آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران نیز در خصوص احتمال اعمال محدودیت برای فروش نفت ایران از سوی ترامپ، به اقتصاد ۲۴ گفت: «از ترامپ هر اقدامی برمی آید. ترامپ فرد عملگرایی است و سریع تصمیم می‌گیرد. او پیمانکار است و فردی که پیمانکار است تصمیمات اجرایی را اتخاذ می‌کند؛ بنابراین ترامپ ممکن است به اعمالی دست بزند که خوشایند ما نباشد، اما اینکه ما چه میزان انعطاف پذیر و توانمند باشیم که در مقابل اقدامات او رفتار‌های متناسب و مناسب انجام دهیم نیز به توانایی و اقتدار ما بازمی‌گردد. این اقتدار را خوشبختانه داریم و امثال ترامپ را پشت سر گذاشته‌ایم؛ ولی واقعیت این است که بایستی هزینه و فایده هر فرآیند را اندازه‌گیری کنیم.»
وی در ادامه تاکید کرد: «باورم بر این است که بایستی پیش از هر گونه مواجهه با ترامپیسم، هزینه فایده کنیم و مصالح کشور و جامعه و حتی جهان اسلام را لحاظ کنیم و بر اساس آن رفتار متقابل انجام دهیم، چراکه برخورد شدید در همه مواقع بهترین گزینه نیست. در مواقعی باید بر اساس کیاست و سیاست در برابر رفتار‌هایی که ممکن است از سوی آقای ترامپ رخ دهد ما هم خودمان را تجهیز کنیم تا چه از لحاظ رفتاری و چه از لحاظ مناسبات بین‌المللی، اجازه ندهیم که ترامپ ما را منزوی کند. خوشبختانه آقای ترامپ چه در آمریکا و چه در جهان فرد وجیه المله‌ای نیست. این مزیتی است که ما هم باید از آن حسن استفاده را بکنیم.»
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران افزود: «مواقعی پیش آمده که یک عقب نشینی استراتژیک کردیم و در عین حال یک برد بزرگ را نصیب خودمان کردیم. اینکه ما امروز چگونه عمل کنیم، مستلزم درایتی است که قطعا در دولت و حکومت ما وجود دارد. امیدوارم که کمتر احساسی رفتار کرده و بیشتر بر اساس اقتضای زمان و منافع ملی کشور تصمیم‌گیری کنیم.»
نجفی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه با توجه به اینکه بایدن برای کنترل بنزین در آمریکا و تامین نیاز چین، درباره فروش نفت ایران اغماض می‌کرد، آیا ترامپ هم ممکن است چنین رویکردی داشته باشد؟ به اقتصاد ۲۴ گفت: «ترامپ ذاتا آدم زورگویی است. باید ببینیم که در کدام محور می‌خواهد زورش را اعمال کند. بالاخره چین از قِبَل خرید نفت از ما دارد سود می‌برد؛ بنابراین باید ببینیم منافع چین، آمریکا و ایران در کجاست؟ هنوز گمانه‌زنی در مورد اینکه چگونه می‌خواهیم بازار نفت را مدیریت کنیم، زود است. یکی از استراتژی‌های ما باید این می‌بود که در کشور‌های مختلف پایگاه‌های تولیدی و پالایشگاهی ایجاد می‌کردیم. حال اگر این اقدام را انجام داده‌ایم، امروز باید هزینه‌اش را پرداخت کنیم.»
وی ضمن تاکید براینکه باید برای خودمان شرکای تجاری گسترده‌ای ایجاد می‌کردیم و هنوز هم باید این استراتژی را در پیش گیریم، افزود: «اگر شرکای تجاری داشته باشیم، ترامپ نمی‌تواند بر ما فشار وارد کند. چنانچه در نقاط مختلف جهان سهامدار پالایشگاهی و سهامدار پتروشیمی باشیم، می‌توانیم حضورمان در بازار را مدیریت کنیم، ولی اگر سهامدار نباشیم، عرضه کننده‌های مختلفی در بازار هستند که جای ما را اشغال و از بازار حذفمان می‌کنند.»
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران در پاسخ به اینکه آیا همانطور که ایران از چین و روسیه همیشه به عنوان یکی از همسایگان و شرکای تجاری خود نام می‌برد، در صورتی که ترامپ محدودیت‌هایی برای فروش نفت ایران اعمال کند این دو کشور به کمک ایران می‌آیند؟ گفت: «خیر. تاریخ نشان داده که روسیه هیچ وقت نه همسایه و نه شریک خوبی بوده است. پیشنهاد من این است که کسی روی روسیه هیچ حسابی باز نکند. روسیه هیچ زمانی ثبات قدم، معرفت، رفاقت و هم پیمانی با ما نداشته است.»
نجفی ادامه داد: «در مورد چین هم باید پاسخ دهم که چین منافع کشور خود را می‌بیند؛ هر زمان منافع کشورش اقتضا کند، با ما همکاری می‌کند و در غیر این صورت خیر. کمااینکه اظهار نظر چینی‌ها را در مورد جزایر سه‌گانه دیدیم. چینی‌ها یک توجیه دارند و آن هم این است که ما باید ۱ و خورده‌ای میلیارد نفر از جمعیت دنیا را مدیریت کنیم و از این رو نمی‌توانیم احساسی رفتار کنیم. چینی‌ها احساسی رفتار نمی‌کنند بلکه رفتارشان براساس منافعشان است. کاش ما هم از چینی‌ها یاد بگیریم و منافع کشور و منافع ملی را در مقابل بسیاری از موضوعات هدر ندهیم.»
پاسخ مثبت عربستان برای کمک به ترامپ
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی در پاسخ به اینکه آیا عربستان برای جبران کاهش تولید نفت ایران به ترامپ کمکی می‌کند؟ به اقتصاد ۲۴ گفت: «حتما کمک می‌کند. تمام حکام عربستان همان‌هایی هستند که چهار سال با آقای ترامپ همکاری کردند. اگر آقای ترامپ و تیم او همچنان مانند چهار سال پیش باشند، عربستان هم به تنظیمات سابق خود باز می‌گردد.»