«طبق برنامه توسعه‌ای در حال افزایش اختیارات استانداران به ویژه استان‌های مرزی هستیم.» این جمله ای است که اخیرا، شهرام دبیری، معاون پارلمانی رئیس جمهور مطرح کرده است و با تایید معاون اول پزشکیان همراه شده است.
افزایش اختیارات استانداران اگر چه در دولت سیزدهم نیز مطرح شده بود اما به مرحله نهایی نرسید. موضوعی که با استقبال برخی از چهره هایی سیاسی همراه شده است. چنانچه اکبر نیکزاد، رئیس سابق بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و از استانداران دولت دهم به خبرگزاری خبرآنلاین گفت: «اگر به این استانداران اختیارات بیشتری بدهیم، مسائل مردم راحت تر حل خواهد شد. شما اگر اعتبارات عمرانی کشور را بررسی کنید، بیش از ۷۰ درصد آن در دست وزارت خانه ها است و ۲۰ درصد در دست استانداران است؛ در حالی که باید عکس این کار صورت بگیرد.»
صادق خلیلیان، استاندار خوزستان در دولت سیزدهم نیز به خبرگزاری خبرآنلاین، درباره افزایش اختیارات استانداران گفت: «طرح افزایش اختیارات به استانداران واقعا طرح خوبی بوده و کشور به آن نیاز دارد. ما باید بین قدرت مرکزی و قدرت حاکمیتی_استان‌ها یک تعادلی را برقرار کنیم. این طرح می تواند به ایجاد تعادل کمک کند تا هم از ظرفیت های ملی استفاده کنیم و هم از ظرفیت های استانی. بنابراین، اجرای این طرح بسیار ضروری است.»
وی همچنین درباره ایده فدرالی شدن استان ها گفت: «دادن اختیارات به استانداران با موضوع فدرالی شدن استان ها، ۲ موضوع متفاوت است و نباید آنان را با هم اشتباه کنیم. فدرالی شدن قواعد خودش را دارد و شاید نیازمند تغییراتی در قانون اساسی باشیم.»
مشروح گفت‌وگوی صادق خلیلیان، وزیر جهاد کشاورزی دولت دهم و استاندار خوزستان در دولت سیزدهم را در ادامه می‌خوانید؛
آقای خلیلیان! دولت چهاردهم بحث افزایش اختیارات استانداران را چندین بار مطرح کرده و معتقد است که رئیس جمهور استان باید استانداران باشند و به جز مسائل امنیتی و دفاعی و گاها سیاسی در استان ها تصمیم گیری شود، حتی به استانداران فراخوان داده که پیشنهادات خود درباره واگذاری اختیارات استانداران را اعلام کنند، این ایده را چطور ارزیابی می کنید و چقدر قابلیت اجرا شدن دارد؟
طرح افزایش اختیارات به استانداران واقعا طرح خوبی بوده و کشور به آن نیاز دارد. اگر ما باید بین قدرت مرکزی و قدرت حاکمیتی_استان‌ها یک تعادلی را برقرار کنیم. این طرح می تواند به ایجاد تعادل کمک کند تا هم از ظرفیت های ملی استفاده کنیم و هم از ظرفیت های استانی. بنابراین، اجرای این طرح بسیار ضروری است.
اما منظور از رئیس جمهور بودن استانداران، همان بحث اختیارات است؛ نه اینکه ما یک استقلالی را مانند فدرال بودن به آنان بدهیم. طبیعی است که دادن اختیارات به استانداران بتواند به حل مشکلات کشور کمک کند و توسعه در کشور سریعتر رخ می دهند. به استانداران در چارچوب قوانین، برنامه ها و بودجه های سالانه تکالیفی داده شده است اما اختیارات مناسبی ندارند.
ما باید به آنان اختیار بدهیم تا در این چارچوب مسئولیت های خود را اجرا کنند، اگر این اقدام صورت بگیرد، یک تحول اساسی در تحقق برنامه های توسعه‌ای کشور و توسعه استان ها شاهد خواهیم بود.
وزرا تمایل دارند که اختیارات را نزد خودشان نگه دارند
شما بیان کردید که نباید یک استقلال فدرالی بودن به استانداران بدهیم اما شیوه حکمرانی و اداره فدرالی از سوی چهره های مختلف چه اصولگرا چه اصلاح طلب مطرح شده، عدم حرکت به این سمت بخاطر مختصیات سیاسی کشور است یا علتی دیگر از نگاه شما دارد؟
در دولت های مختلف اعضای دولت و وزرا تمایل داشته و دارند که اختیارات را متمرکز کرده و نزد خودشان نگه دارند؛ استانداران مدیران زیر مجموعه این ها می شوند و کارایی لازم را نخواهند داشت. این موضوع را تکرار کنم که دادن اختیارات به استانداران با موضوع فدرالی شدن استان ها، ۲ موضوع متفاوت است و نباید آنان را با هم اشتباه کنیم. فدرالی شدن قواعد خودش را دارد و شاید نیازمند تغییراتی در قانون اساسی باشیم.
اما دادن اختیارات به استانداران که می تواند منظور ما را برآورده کند و به اهداف خود برسیم، از طریق قوانین عادی و مصوبات دولت قابل اجرا است. بر اساس قانون اساسی دولت می تواند تفویض اختیار کند. من در دوران وزارتم این پیشنهاد را به دولت دادم که بر اساس ۲ اصل قانون اساسی این تفویض اختیار به استانداران داده شود. در قانون استانداران هم تاکید شده که دولت می تواند تفویض اختیار کند اما تاکنون از این ظرفیت قانونی استفاده نشده است.
یعنی هم قانون اساسی و هم قانون استانداری از این ظرفیت استفاده نکرده است. دولت شهید رئیسی نیز به دنبال اجرای آن بود اما به نتیجه نهایی نرسید. اگر این دولت انجام بدهد، می تواند در باز شدن گره مشکلات کمک کند.
با انتخاب استاندار بلوچ با یک تیر، ۲ نشان زده ایم
چرا این اتفاق در دولت آقای رئیسی رخ نداد؟
در هیچ دولتی رخ نداد. در دولت های آقایان هاشمی رفسنجانی و خاتمی به این موضوع پرداخته نشد. در دولت سیزدهم این خلاء احساس شد، ماجرا به کارگروهی سپرده شد تا این اختیارات را احصاء کنند. اما به دلیل شهادت رئیس جمهور فقید، دولت سیزدهم ناتمام ماند. اما این ایده باید انجام شود.
آقای خلیلیان! برخی منتقدان این ایده بحث تجزیه را مطرح می کنند، واقعا با افزایش چند درصدی اختیارات استان ها و استانداران، تجزیه کشور ممکن است؟
به همین خاطر معتقدم بحث فدرالی را مطرح نکنیم و سیاسی نکنیم چرا که در این شرایط مانند سم مهلک است و باید رعایت کرد. باید به استاندار اختیار داد و قوانین موجود این اجازه را به ما داده است. می خواهیم قوانین را اجرا کنیم و نباید ایجاد حساسیت کنیم تا نه تنها لطمه وارد نکند بلکه به ایجاد وحدت کمک کند.
اگر این امر محقق شود امکان اینکه به سمت پارلمان استانی در گام بعد برویم چقدر است؟
اصلا نیازی به این کار نیست، ما می خواهیم اختیار به استاندار بدهیم، شورای برنامه ریزی در استان ها وجود دارد و توسعه شهری نیز زیر نظر شورای شهر و روستا و شورای استان ها اداره می شود. نیاز به ورود به پارلمان استانی نداریم. طرح این مسائل منجر به ایجاد حاشیه می شود.