گروه سیاست خارجی- بیم و امیدهای دست یابی به توافق و گذر از تحریم ها با روی کار آمدن ترامپ در نوسان زیادی قرار گرفته است. از یک سو مسعود پزشکیان سیگنال آمادگی برای مذاکره را صادر کرده است و ترامپ هم مردم ایران را شگفت انگیز و مذهبی دانسته و گفته آماده حل کردن موضوعات از طریق گفتگو است. ضمن اینکه تنها شرط را هم دست نیافتن ایران به بمب هسته ای برای رسیدن به توافق عنوان کرده است. هرچند در داخل نیز همچنان تندروها نسبت به احتمال مذاکره بین ایران و آمریکا واکنش نشان داده اند.
از سوی دیگر معاون راهبردی پزشکیان با حضور در اجلاس داووس سوئیس و مصاحبه با فرید زکریا از مجریان برجسته شبکه سی ان ان، کوشش کرد تبیین واقع گرایانه ای از چرایی شکست توافقات قبلی ایران و امریکا ارائه دهد و کلید حل منازعات دو کشور را مشخص کند. دکتر ظریف با دقت و جزئیات به نقاط اشتراک اسرائیل، گروهک مجاهدین خلق و تندروهای امریکا در انتفاع از منازعه ایران و امریکا در خاورمیانه پرداخت و برای ترامپ روشن کرد، چگونه تحت تاثیر یک نقشه حساب شده با خروج از برجام، پازل تندروها را در سودجویی از مناقشه ایران و امریکا فراهم آورده است.
اما دونالد ترامپ در مصاحبه با «شان هانتی» مجری فاکس نیوز گفت اطمینان دارد می‌تواند توافقی را با ایران برای «اطمینان مطلق پیدا کردن از دست نیافتن ایران به سلاح هسته‌ای» برقرار کند.
همچنین آکسیوس مدعی شد که دیپلمات‌های اروپایی به وب‌سایت آکسیوس گفتند که ایرانی‌ها در این مذاکرات به صراحت اعلام کردند که می‌خواهند مذاکراتی را درباره توافق هسته‌ای جدیدی آغاز کنند که با توافق سال ۲۰۱۵، که ترامپ در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد، متفاوت باشد.
به گفته این دیپلمات ها «ایرانی‌ها از اروپایی‌ها خواستند این پیام را به واشنگتن منتقل کنند و تأکید کردند که منتظر یک طرح یا پیشنهاد از سوی ایالات متحده هستند.»
همچنین وبسایت عبری شبکه ۱۲ اسرائیل نوشت: مقامات ارشد دولت ترامپ اخیراً با مقامات اسرائیلی دیدار کرده و پیامی واضح از سوی ترامپ درباره احتمال حمله نظامی به تأسیسات هسته‌ای ایران منتقل کردند.
در ادامه این مطلب آمده است: به گفته مقامات اسرائیلی، ترامپ از افزایش فشار بر ایران حمایت می‌کند، اما در عین حال گزینه نظامی را فعلا کنار می گذارد. او قصد ندارد دوره ریاست‌جمهوری خود را با جنگی جدید در خاورمیانه آغاز کند.
به گفته مقامات آمریکایی، برخی از اعضای نزدیک به ترامپ با ایده حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران مخالفند و خود ترامپ نیز نسبت به این ایده «احساس تردید» دارد.
آن‌ها افزودند: «او ترجیح می‌دهد به توافقی بسیار سخت‌گیرانه دست یابد که مانع از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شود و معتقد است که می‌تواند با ایران به تفاهم برسد.»
ترامپدر گفت‌وگو با خبرنگاران به این موضوع اشاره کرد و گفت: «خیلی خوب است اگر مشکلات مربوط به ایران بدون آنکه اسرائیل به تأسیسات نظامی آن حمله کند، حل شوند.»
وی همچنین تأکید کرد که استیو ویتکوف، فرستاده ویژه به خاورمیانه، مسئول سیاست در قبال ایران نخواهد بود، اما «او در مذاکره بسیار عالی است.»
کارشناسان روابط بین الملل معتقدند در صورت پیروی ترامپ از استراتژی طرح ریزی شده در کارزارهای انتخاباتیش مبنی بر کاهش هزینه های امریکا در سیاست خارجی امریکا، می توان به چارچوبی از حل مسئله ایران و امریکا اندیشید که چهار ضلعی مسئله فلسطین و اسرائیل، مسئله هسته ای، تحریم های امریکا علیه ایران و تنظیم مناسبات ایران و امریکا را متاثر از واقع بینی امریکا درباره ایران به مثابه قدرتی منطقه ای در بر گیرد. چرا که هر گونه تلاش امریکا خارج از این مربع، استمرار الگوهای گذشته و عدم حل مسئله در خاورمیانه و افزایش هزینه های امریکا را به دنبال خواهد داشت.
آیا تغییرات در تیم ترامپ منجر به توافق جدیدی با ایران می‌شود؟
به گزارش فرارو به نقل از میدل ایست آی، در نشستی که روز چهارشنبه در مجمع جهانی اقتصاد در داووس برگزار شد، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه پیشین ایران، ابراز امیدواری کرد که دونالد ترامپ در دوره دوم ریاست‌جمهوری خود رویکردی «عقلانی‌تر» در قبال ایران اتخاذ کند. محمد جواد ظریف در اظهاراتی بیان کرد: «امیدوارم این بار، دولت دوم ترامپ جدی‌تر، متمرکزتر و واقع‌بینانه‌تر عمل کند.» وی همچنین تأکید کرد که ایران تهدیدی امنیتی برای جهان نیست.
وزارت امور خارجه ایران در بیانیه‌ای اعلام کرد که محمد جواد ظریف در جریان این سفر با هیچ مقام آمریکایی یا نمایندگان کشور‌های ثالث دیدار نخواهد داشت. با این حال، گمانه‌زنی‌هایی درباره احتمال برگزاری نشست‌های غیررسمی میان مقامات ارشد ایران و دولت ترامپ مطرح شده است. دونالد ترامپ اخیراً با تغییراتی در تیم خود از جمله برکناری برخی دیپلمات‌ها و انتصاب افراد جدید نشان داده که ممکن است به‌دنبال رویکردی تازه برای تعامل با ایران باشد. این تغییرات احتمالاً بخشی از تلاشی است که می‌تواند به نوعی توافق جدید میان دو کشور منجر شود.
در سال ۲۰۱۸، دونالد ترامپ به‌صورت یکجانبه از توافق هسته‌ای موسوم به برجام خارج شد و سیاست «فشار حداکثری» علیه ایران را در پیش گرفت. این خروج که دستاوردی کلیدی برای دولت اوباما به شمار می‌رفت، واکنش‌های گسترده‌ای به همراه داشت. در حالی که سازمان ملل و شرکای اروپایی همچنان به برجام پایبند ماندند، ایران تصمیم گرفت مسیر مستقلی را دنبال کند. تحریم‌های شدید ایالات متحده پس از این اقدام، اقتصاد ایران را به شدت تحت فشار قرار داد و مانع از آغاز بهبود اقتصادی شد.
تنش‌ها میان ایران و آمریکا در ژانویه ۲۰۲۰ به اوج خود رسید، زمانی که ایالات متحده، سردار قاسم سلیمانی، فرمانده وقت نیروی قدس سپاه پاسداران را در عملیاتی در عراق ترور کرد. ترامپ بعد‌ها افشا کرد که این عملیات تحت فشار بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر وقت اسرائیل انجام شده است.
برکناری هوک و لغو حفاظت بولتون؛ شروع دوره جدید در سیاست خارجی آمریکا
بامداد سه‌شنبه به وقت واشنگتن، دونالد ترامپ، برایان هوک، نماینده پیشین امور ایران را از سمتی در مرکز ویلسون که با تأیید کاخ سفید منصوب شده بود، برکنار کرد. برایان هوک که پیش‌تر هدایت کارزار «فشار حداکثری» علیه ایران را بر عهده داشت، به‌عنوان یکی از چهره‌های تندرو در سیاست‌گذاری علیه ایران شناخته می‌شد.
جمال عبدی، رئیس شورای ملی ایرانیان آمریکا، در گفت‌و‌گو با وب‌سایت میدل ایست‌ای درباره این تصمیم گفت: «زمانی که برایان هوک توسط ترامپ برای رئیس بخش ایران در وزارت خارجه منصوب شد، او بلافاصله در رسانه‌ها ظاهر شد و اظهاراتی داشت که گویی هنوز در فضای سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ زندگی می‌کند. به نظر می‌رسد که این اظهارات، فضای سیاسی ترامپ را محدود می‌کرد. گمان می‌کنم این موضوع نقش زیادی در تصمیم ترامپ برای برکناری او داشته است.»
هم‌زمان با این اقدام، ترامپ حفاظت امنیتی اختصاصی جان بولتون، مشاور امنیت ملی پیشین خود را لغو کرد. او بولتون را «جنگ‌طلبی» توصیف کرد که به «شعله‌ور کردن خاورمیانه» کمک کرده است. بولتون در دوران فعالیت خود، همواره بر اقدام نظامی مستقیم ایالات متحده علیه ایران تأکید داشت. در سال ۲۰۲۲، وزارت دادگستری آمریکا یک شهروند ایرانی را به اتهام توطئه برای قتل بولتون متهم کرد. بولتون در واکنش به لغو حفاظت امنیتی خود، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «از این تصمیم رئیس‌جمهور ترامپ شگفت‌زده نیستم، هرچند ناامید شده‌ام.»
نقش تیم جدید پنتاگون در بازتعریف اولویت‌های نظامی واشنگتن
در حالی که دونالد ترامپ همچنان به اتخاذ موضعی سخت‌گیرانه در قبال ایران ادامه می‌دهد و دکترین «صلح از طریق قدرت» خود را دنبال می‌کند، انتصاب افرادی با رویکردی محتاطانه‌تر به پست‌های کلیدی نشان می‌دهد که دولت ممکن است این بار مسیر متفاوتی را پیش بگیرد. یکی از این انتصابات مهم، سوگند خوردن مایکل دی‌مینو به‌عنوان معاون دستیار وزیر دفاع در امور خاورمیانه است. به گزارش المانیتور، این سمت به‌طور مؤثر او را به سیاست‌گذار اصلی پنتاگون برای خاورمیانه تبدیل می‌کند. دی‌مینو که سابقه فعالیت به‌عنوان افسر ضدتروریسم سیا را دارد، از دولت بایدن به‌خاطر عدم دخالت در حملات موشکی اسرائیل به ایران ستایش کرده است. او همچنین تأکید کرده که ماجراجویی‌های آمریکا برای تغییر رژیم در خاورمیانه کارآمد نخواهد بود.
جمال عبدی، رئیس شورای ملی ایرانیان آمریکا درباره مایکل دی‌مینو به میدل ایست‌ای گفت: «فکر می‌کنم او نماینده بهترین جنبه‌های فلسفه ترامپ درباره نقش آمریکا در خاورمیانه است.» عبدی ابراز امیدواری کرد که دی‌مینو بتواند اظهارات ترامپ درباره سیاست خارجی در خاورمیانه را به اقدامات عملی تبدیل کند.
یکی دیگر از انتصابات کلیدی، حضور البریج کولبی به‌عنوان معاون وزیر دفاع در امور سیاست‌گذاری است. کولبی، نوه ویلیام کولبی، مدیر پیشین سیا، در دولت اول ترامپ نیز در پنتاگون حضور داشت. او از آن زمان تاکنون در نوشته‌های عمومی خود تأکید کرده است که تمرکز اصلی سیاست امنیت ملی و نظامی واشنگتن باید بر چین باشد، نه خاورمیانه.
علاوه بر این، ترامپ در حال بررسی نامزدی جو کنت، کاندیدای راست‌گرای پیشین کنگره، به‌عنوان رئیس مرکز ملی مبارزه با تروریسم است. اگر این انتصاب تأیید شود، کنت به صف مقاماتی خواهد پیوست که از کاهش حضور نظامی آمریکا در خاورمیانه حمایت می‌کنند. با وجود این انتصابات، جمال عبدی به نکته مهمی اشاره کرد: «ترامپ هنوز دستور اجرایی برای بازگشت کارزار فشار حداکثری علیه ایران صادر نکرده و هنوز به‌صراحت نگفته است ما می‌خواهیم اینها را له کنیم. این موضوع از اهمیت بالایی برخوردار است.»