کد خبر: 41872 | صفحه ۱۱ | ایران و جهان | تاریخ: 14 بهمن 1403
آیا روابط شورای همکاری خلیج فارس و ایران از چالشها جان سالم به در خواهدبرد؟
گریز اعراب از گرفتاری در میانه مثلث واشنگتن، تلآویو و تهران
بنیاد تحقیقات ناظر «observer research foundation» در گزارشی با عنوان «روابط شورای همکاری خلیج فارس و ایران: چالش ها و فرصتها در سال ۲۰۲۵» به بررسی روابط تهران با این کشورها پرداختهاست.
به گزارش سیاست خارجی ایرنا، از سال ۲۰۲۱، منطقه شاهد روند تدریجی نزدیک شدن کشورها به یکدیگر است؛ در اوایل سال ۲۰۲۱، عربستان سعودی و قطر پس از سه سال و نیم تحریم، صفحه جدیدی را در روابط دوجانبه باز کردند. در سال ۲۰۲۲، شاهد مجموعهای از بازدیدهای سطح بالا میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و ترکیه بودیم. با این حال، مهمترین تلاش برای آشتی، نزدیک شدن ایران به شورای همکاری خلیج فارس، به ویژه عادیسازی روابط ایران و عربستان در سال ۲۰۲۳ با میانجیگری چین بوده است.
در ادامه این گزارش آمدهاست: آغاز سال ۲۰۲۵ با یک سری شوکها به ویژه در خاورمیانه همراه بوده است. اثرات جنگ غزه همچنان در سراسر منطقه طنین انداز می شود، در حالی که لبنان شاهد ویرانی های گسترده ای به دلیل عملیات نظامی «رژیم صهیونیستی» علیه حزب الله بود. سوریه نیز وارد دوران جدیدی پس از سقوط دولت بشار اسد شد. در مقابل این پسزمینه، تغییر چشمانداز بینالمللی، بهویژه با دولت آینده ترامپ، بر پویایی منطقهای و جهانی تأثیر بیشتری خواهد گذاشت. در حالی که تلاشها برای بازسازی در غزه، لبنان و سوریه توجه جهانی را میطلبد، تمرکز اصلی در سال ۲۰۲۵ باید بر گستردهتر شدن نزدیکیهای منطقهای باشد. با توجه به روندهای جاری بینالمللی و منطقهای، سال ۲۰۲۵ هم چالشها و هم فرصتهایی را برای تداوم سیاستهای منطقهای ارائه خواهد کرد.
آزمایش نزدیکی ایران و شورای همکاری خلیج فارس
از سال ۲۰۲۱، منطقه شاهد روند تدریجی نزدیک شدن کشورهای عضو به یکدیگر است؛ در اوایل سال ۲۰۲۱، عربستان سعودی و قطر پس از سه سال و نیم تحریم، صفحه جدیدی را در روابط دوجانبه باز کردند. سال ۲۰۲۲ شاهد مجموعهای از بازدیدهای سطح بالا میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و ترکیه بودیم. مهمترین تلاش برای آشتی، نزدیک شدن ایران به شورای همکاری خلیج فارس، به ویژه عادیسازی رابطه ایران و عربستان در سال ۲۰۲۳ با میانجیگری چین بوده است، البته برخی دوام این تلاشها را زیر سوال بردهاند و آن را به بخشی از استراتژی عربستان برای خرید زمان کاهش می دهند. اگرچه این ممکن است نادرست نباشد، اما نزدیکی عربستان و ایران بیش از این تفسیر به نظر میرسد و مهمترین مصداق آن هم تاب آوری این آشتی، علیرغم شوک های بعدی منطقه ای است. در اصل، عادی سازی رابطه عربستان و ایران صرفاً به تغییر چارچوب روابط آنها محدود نبود، بلکه اساساً ماهیت روابط عربستان و ایران را تغییر داد.
نویسنده این گزارش در ادامه ادعا میکند که سال ۲۰۲۵ چالش های متعددی را برای این نزدیکی راهبردی شورای همکاری خلیج فارس و ایران به همراه خواهد داشت. اولین چالش ترامپ است؛ رئیسجمهوری که در ماه مه ۲۰۱۸ از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) خارج شد. جنگ غزه و حمایت ایران از حماس، ایران را به یک هدف سیاسی و نظامی برای آمریکا و رژِیم اسرائیل تبدیل کرده و ایران را نیز خشمگین کرده است. با این حال، دولت ترامپ اذعان دارد که کمپینهای «فشار حداکثری» بر ایران نتایج مطلوبی را به همراه نخواهد داشت، زیرا برنامه هستهای ایران اکنون آنقدر پیشرفته است که نمیتوان آن را به راحتی محدود کرد.
گفته میشود، لفاظیهای آتشین نتانیاهو و ترامپ به تشویش ایران دامن میزند، چیزی که نخبگان حاکم در کشورهای عربی باید آن را مدیریت کنند، زیرا آنها به دنبال جلوگیری از گرفتار شدن در میانه مثلث بین واشنگتن، تلآویو و تهران هستند. این تنش مثلثی نه تنها بر نزدیک شدن عربستان به ایران، بلکه بر روابط شورای همکاری خلیج فارس با ایران نیز تاثیر منفی میگذارد.
دولت ترامپ امروز با منطقه ای بسیار متفاوت با آنچه در سال ۲۰۱۷ دیده بود، مواجه است؛ این منطقه امروز همراه با اجماع قابل توجه مبنی بر اینکه ترامپ ممکن است به جای دنبال کردن اقدام نظامی به دنبال توافق با ایران باشد، مواجه است.
پس از نجات یافتن رابطه ایران و ریاض در طول جنگ غزه، نزدیکی شورای همکاری خلیج فارس و ایران یک ستون امنیتی مهم است که باید حفظ شود. این نزدیکی نه تنها برای کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و ایران حیاتی است، بلکه به عنوان یک بستر امنیتی اساسی برای منطقه نیز در حال ظهور است. این امر به شدت با دیگر مسائل مهم منطقهای، از جمله تلاشهای بازسازی در غزه، لبنان، و سوریه، و همچنین چالشهای گستردهتر ناشی از دولت آینده ترامپ تلاقی میکند و بنابراین میتواند کمک قابل توجهی به ایجاد ثبات در منطقه کند.