آنچه ایران و اروپا در یک دهه گذشته پیرامون مذاکرات هسته‌ای تجربه کردند، با تمام فراز و فرودهای آن، می‌تواند مبنای فعالیت‌های آینده هم باشد.
به گزارش گروه سیاست خارجی ایرنا، جمهوری اسلامی ایران و غرب (آمریکا و اروپا) پس از دهه‌ها چالش ساختگی بر سر برنامه هسته‌ای ایران، سال ۱۳۹۴ به راه‌حلی برای پایان دادن به این تنش‌ها رسیده و توافقی را تحت عنوان برجام امضا کردند. این توافق در حال شکل‌ دادن به روابط دو طرف در چارچوب تعاملی بود که خروج دونالد ترامپ رئیس‌جمهور وقت (و کنونی) آمریکا از آن در سال ۱۳۹۸ این تلاش‌ها را تا حد بسیار زیادی به قهقرا برد.
حال پس از چهار سال دونالد ترامپ بار دیگر به کاخ سفید بازگشته است تا بار دیگر سیاست فشار حداکثری خود علیه جمهوری اسلامی ایران را پیش گیرد. تصمیمی که این‌بار برخلاف گذشته که صریح و شفاف اعلام می‌شد، در پوشش تزویر رخ نموده و ترامپ درست در لحظه امضای یاداشت اجرایی برای اجرای سختگیرانه سیاست فشار حداکثری علیه ایران، پیشنهاد مذاکره هم داده و در پاسخ هر سوالی درباره ایران، با لحن تهدیدآمیزی توافق یا بمباران را گزینه‌های خود در تعامل با ایران اعلام کرده است. تهران پاسخ تهدیدهای گاه و بیگاه و سیاست متناقض و دوگانه دولت جدید آمریکا در قبال مذاکرات برای رفع تحریم را با رد مذاکره در چنین فضایی داده و وزیر خارجه ایران در آخرین سخنرانی عمومی در این باره در تاریخ ۲۲ بهمن ۱۴۰۳ در همدان با اشاره به بدعهدی های مکرر ایالات متحده بخصوص در آخرین مورد آن برجام گفت: چرا باید ملت ایران دوباره اعتماد کند و وارد مذاکره شوند، غیر از این است که فشارهای بیشتر وارد می کنند؟ هیچ کشوری زیر فشار و زور مذاکره نمی کند مگر اینکه بخواهد تسلیم شود که این در مخیله مردم ایران هم نمی گنجد.
پیش از این نیز رهبری در تاریخ ۱۹ بهمن ماه در دیدار جمعی از فرماندهان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش با اشاره به اینکه در رسانه ها بحث مذاکرات مطرح و گفته می شود که مذاکره خوب است، تاکید کردند: انگار کسی مخالف با خوب بودن مذاکره است! امروز وزارت خارجه‌ جمهوری اسلامی ایران یکی از پُرکارترین وزارت‌خارجه‌ها است. کارش همین است دیگر؛ با کشورهای دنیا ــ شرقی، غربی، همه‌جور ــ مذاکره می‌کنند، رفت‌وآمد می‌کنند، حرف می‌زنند، قرارداد می‌بندند؛ استثنائی که وجود دارد آمریکا است.
همزمان با رد مذاکره تحت زور و فشار با ایالات متحده از سوی مقام های متعدد ایرانی در چند هفته اخیر، مقام‌های متعدد از جمله فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت بر تداوم گفت و گو میان ایران و اروپا تاکید کرده اند.
نگاه مثبت مذاکراتی به تروییکای اروپا
آنچه ایران و اروپا در یک دهه گذشته پیرامون مذاکرات هسته‌ای تجربه کردند، با تمام فراز و فردهای آن می‌تواند مبنای فعالیت‌های آینده هم باشد. در داخل ایران هم، نگاه به اروپا تا حد قابل قبولی مثبت است. رهبر معظم انقلاب، مرداد ماه سال جاری، در مراسم تنفیذ مسعود پزشکیان و در بیان اولویت‌های سیاست خارجی ایران در دولت چهاردهم با اشاره به اینکه در میان اولویت‌های سیاست خارجی، اسمی از کشورهای اروپایی نیاورند، دلیل این موضوع را نه مخالفت و دشمنی بلکه به این علت دانستند که آنها با ایران رفتار و برخورد خوبی در قضایایی همچون تحریم‌ها، نفت و موارد جعلی مانند حقوق بشر نداشته‌اند و اگر این رفتار بد را نداشته باشند ارتباط با آنها هم جزو اولویت‌های ایران خواهد بود». دولت و وزارت خارجه، مجلس و دیگر نهادها هم گفت‌وگو با تروییکا، برای رسیدن به چارچوب حل موضوعات را به عنوان یکی از راهکارهای پیش‌پای دستگاه دیپلماسی می‌دانند.
«فاطمه مهاجرانی» سخنگوی دولت از تداوم گفت‌وگوها با کشورهای اروپایی در شرایط مذاکره شرافتمندانه سخن گفته است و «محمدباقر قالیباف» رئیس‌مجلس هم با اشاره به سابقه گفت‌وگو با اروپا در دولت قبل، خاطرنشان کرد که رهبر انقلاب مخالف گفت‌وگو با اروپا و ایجاد انسداد نیستند و مخالفت با مذاکره تنها محدود به آمریکاست. وزیر امور خارجه هم در مقاطع مختلف از تداوم و جدیت در مذاکرات با تروییکای اروپا استقبال کرده و سخنگوی این وزارتخانه هم تاکید داشته است که با در نظرگرفتن منافع ملی آماده گفتگو با اروپا هستیم.
بسترهای شتاب‌دهنده مذاکرات
روابط میان ایران با فرانسه، انگلیس و آلمان در سه سال گذشته متاثر از دو جنگ اوکراین و غزه؛ چالش‌هایی را تجربه کرده است که به نظر می‌رسد با پایان یافتن یکی و احتمال پایان دیگری از میزان آن‌ها کاسته و روند گفت‌وگوها شتاب گیرد. آغاز دور دوم ریاست جمهوری دونالد ترامپ هم می‌تواند عامل دیگر این شتاب باشد. ترامپ در دور نخست ریاست جمهوری خود شمیشر خود علیه اروپا را از رو بسته بود و این بار به نظر می‌رسد این شمشیر را تیزتر از همیشه حتی بر موضوعات حاکمیتی اروپا گرفته است. برهم زدن قواعد بازی در سطح بین‌المللی و زلزله در نظام حقوقی و نهادهای بین‌المللی، نه تنها اروپا بلکه کل کشورهای جهان را نسبت به اقدامات رئیس‌جمهور آمریکا بدبین و نگران ساخته است. اروپا در حال حاضر در مسیر کاستن از تبعات قلدری‌های ترامپ، نیازمند همراهی بسیاری از کشورها و یا دستکم گفت‌وگو برای همراهی است. ترامپ معضل مشترک بروکسل و تهران است و از این رو می‌تواند کانون گفت‌وگوی ایران و اتحادیه اروپا قرار گیرد.
میان ایران و تروییکای اروپا به عنوان طرف‌های برجامی، دیواری از بی‌اعتمادی در پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران وجود دارد که تهران برای کوتاه کردن آن، پیشقدم شده و پیشنهادات راه‌گشایی هم داده و امیدوار است، فرانسه، آلمان و انگلیس رویه گذشته را کنار گذاشته و حداقل به گزارش‌های فنی و حقوقی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی توجه کنند.