تنش در نشست دو روز پیشِ روسای جمهوری آمریکا و اوکراین در کاخ سفید، پرسش‌هایی را در زمینه آینده روابط ایالات متحده با شرکای اروپایی‌اش به خصوص در زمینه جنگ اوکراین مطرح ساخته و بر اساس این پرسش‌ها، تحلیلگران به طراحی سناریوهایی فراآتلانتیکی پرداخته‌اند.
به گزارش ایرنا جنگ اوکراین که در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ (۵ اسفند ۱۴۰۲) آغاز شد، همچنان یکی از پیچیده‌ترین بحران‌های ژئوپلیتیکی قرن حاضر است. این درگیری نه‌تنها اوکراین را به میدان نبردی خونین تبدیل کرده، بلکه اتحاد درونی جهان غرب را نیز در معرض آزمونی سخت قرار داده است.
آمریکا و کشورهای اروپایی، به‌ویژه از طریق ناتو و اتحادیه اروپا، از همان ابتدای جنگ با ارسال کمک‌هایی هنگفت تحت عنوان نظامی، مالی و بشردوستانه از کی‌یف حمایت کردند. تا پایان سال ۲۰۲۴، آمریکا بیش از ۵۶ میلیارد دلار کمک نظامی به اوکراین اختصاص داده بود، در حالی که اتحادیه اروپا و اعضای آن حدود ۹۰ میلیارد یورو فراهم کرده بودند. (۱)
البته «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری آمریکا در دیدار اخیرش با همتای فرانسوی در کاخ سفید مدعی شد «ما ۳۰۰ میلیارد دلار در جنگ اوکراین خرج کرده‌ایم در حالی که اروپا ۱۰۰ میلیارد هزینه کرده است.»
این همکاری میان‌آتلانتیکی یکپارچه نمانده است. تفاوت در اولویت‌ و دیدگاه‌های استراتژیک بین آمریکا و اروپا بارها به تنش‌هایی منجر شده که در دوره‌های مختلف خود را نشان داده است. با روی کار آمدن ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا در ژانویه ۲۰۲۵، این اختلافات وارد مرحله جدیدی شد. اوج این تنش‌ها در ۲۸ فوریه ۲۰۲۵ (۱۰ اسفند ۱۴۰۳) در کاخ سفید نمایان شد؛ زمانی که جلسه‌ بین ترامپ، «مارکو روبیو» و «جی‌دی ونس» با «ولودیمیر زلنسکی» رئیس‌جمهور اوکراین که قرار بود به امضای توافقی بر سر منابع معدنی اوکراین منتهی شود، به مشاجره‌ای علنی و بی‌سابقه تبدیل شد (۲). این رویداد نه‌تنها روابط آمریکا و اوکراین را متشنج کرد، بلکه تفاوت‌های عمیق‌تر با اروپا را نیز آشکار ساخت.
اختلافات اصلی بین آمریکا و اروپا در جنگ اوکراین بر سر چیست؟
با بازگشت دونالد ترامپ به قدرت در ژانویه ۲۰۲۵، رویکرد آمریکا به جنگ اوکراین به شکلی چشمگیر تغییر و این تغییرات، اختلافات با اروپا را تشدید کرده است. این اختلافات در سه محور اصلی قابل بررسی‌اند:
اهداف استراتژیک: دولت «جو بایدن» جنگ اوکراین را بخشی از یک رقابت جهانی با روسیه می‌دید و هدفش تضعیف بلندمدت مسکو بود. دونالد ترامپ اما رویکردی عمل‌گرایانه‌تر اتخاذ کرده و به دنبال پایان سریع جنگ از طریق مذاکره با روسیه است؛ حتی اگر این به معنای امتیازدهی به پوتین باشد.
این موضع در جلسه ۲۸ فوریه به‌وضوح دیده شد؛ زمانی که ترامپ به زلنسکی گفت: «یا همین الان معامله می‌کنی یا ما کنار می‌کشیم.» (۳). او همچنین زلنسکی را متهم کرد که با ادامه جنگ، جهان را به سمت جنگ جهانی سوم می‌برد. این در حالی‌ است که اروپا، به‌ویژه کشورهایی مانند فرانسه و استونی بر حفظ تمامیت ارضی اوکراین و جلوگیری از پیروزی استراتژیک روسیه تأکید دارند.
«امانوئل مکرون» رئیس جمهور فرانسه پس از این نشست اعلام کرد که هرگونه نرمش در برابر روسیه، امنیت اروپا را به خطر می‌اندازد. این تفاوت دیدگاه نشان‌دهنده شکاف عمیق بین اولویت‌های آمریکا و اروپا است.
حمایت نظامی و نوع آن: در دوره بایدن، آمریکا پیشگام ارسال تسلیحات پیشرفته مانند موشک‌های ATACMS و سامانه‌های «هیمارس» بود و اروپا را به افزایش حمایت نظامی تشویق می‌کرد. اما دولت ترامپ، همان‌طور که در نشست ۲۸ فوریه مشخص شد، تمایل کمتری به ادامه این روند دارد.
جی‌دی ونس در این جلسه به زلنسکی گفت که اوکراین نیروی انسانی کافی برای استفاده از تسلیحات بیشتر را ندارد و باید به دیپلماسی روی بیاورد. این اظهارات با واکنش تند زلنسکی مواجه شد و از ونس خواست به اوکراین سفر کند و واقعیت را ببیند.
در مقابل، اروپا پس از این رویداد تعهد خود را به افزایش کمک‌های نظامی تقویت کرد. «کایا کالاس» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، اعلام کرد که بودجه اضافی برای ارسال تسلیحات به کی‌یف اختصاص خواهد یافت .(۴). این تضاد نشان می‌دهد که اروپا رویکرد تهاجمی‌تری نسبت به موضع محافظه‌کارانه‌تر دولت جدید آمریکا دارد.
سیاست تحریم‌ها و دیپلماسی: دولت بایدن تحریم‌های گسترده‌ای علیه روسیه اعمال کرد و از اروپا خواست در این زمینه هماهنگ عمل کند. اما ترامپ در هفته‌های اخیر پیشنهاد کاهش تحریم‌ها را به‌عنوان اهرمی در مذاکرات با پوتین مطرح کرده است؛ ایده‌ای که با مخالفت شدید اروپا روبه‌رو شده است. رئیس جمهور فرانسه و دیگر رهبران اروپایی تأکید کرده‌اند که حفظ تحریم‌ها برای فشار بر روسیه حیاتی‌ است، به‌ویژه پس از ادعای ورود نیروهای کره شمالی به جبهه‌های جنگ در کنار روسیه که در فوریه ۲۰۲۵ گزارش شد (۵). تفاوت در رویکرد دیپلماتیک، به‌خصوص پس از جلسه ۲۸ فوریه که در آن ونس دیپلماسی را تنها راه‌حل خواند، شکاف بین آمریکا و اروپا را عمیق‌تر کرده است.
زمانی که آمریکا، اروپا را در حمایت از اوکراین به دنبال خود می‌کشید!
نشست جمعه گذشته در کاخ سفید نقطه عطفی در نمایش اختلافات اروپا و آمریکای ترامپ در رابطه با جنگ اوکراین بود. این نشست که قرار بود به امضای توافقی معدنی بین آمریکا و اوکراین منجر شود، به‌سرعت به مشاجره‌ای علنی تبدیل شد. ونس به زلنسکی گفت که اوکراین دیگر ظرفیت ادامه جنگ را ندارد و باید قدردان کمک‌های آمریکا باشد، در حالی که زلنسکی با عصبانیت پاسخ داد که بیا اوکراین و خودت ببین.
ترامپ نیز با قطع سخنان زلنسکی، او را به «بی‌احترامی» متهم کرد و گفت: «تو باید قدردان باشی، کارت‌های برنده دست تو نیست». این تنش به حدی بالا گرفت که کنفرانس خبری لغو و زلنسکی مجبور به ترک کاخ سفید شد. این رویداد با واکنش فوری اروپا همراه شد؛ مکرون و کالاس حمایت قاطع خود از زلنسکی را اعلام کردند و بر افزایش کمک‌ها تأکید کردند. (۶)
حتی در دوره ریاست جمهوری جو بایدن نیز بین آمریکا و اروپا اختلافاتی در نحوه مدیریت جنگ و کمک به ارتش اوکراین وجود داشت. به عنوان مثال، در ژانویه ۲۰۲۳، آلمان پس از فشارهای آمریکا با اکراه تانک‌های لئوپارد ۲ را به اوکراین فرستاد (۷). همچنین در ژوئن ۲۰۲۴، پیشنهاد مکرون برای اعزام نیروهای ناتو به اوکراین با مخالفت آمریکا و آلمان مواجه شد(۸) که نشان‌دهنده احتیاط بیشتر اروپا در برابر رویکرد تهاجمی‌تر آمریکا در دوره بایدن بود. اما حالا، با تغییر سیاست آمریکا تحت رهبری ترامپ، این پویایی معکوس شده است.
روابط فراآتلانتیکی به کدام سو؟
مجادلات اخیر در کاخ سفید، لغو توافق معدنی و تنش علنی با دولت ترامپ، اعتماد کی‌ یف به حمایت بی‌قیدوشرط آمریکا را تضعیف کرد. زلنسکی پس از خروج از کاخ سفید در ایکس نوشت: «سپاسگزارم، آمریکا»؛ جمله‌ای که به نظر کنایه‌آمیز می‌آید (۹). این اتفاق اوکراین را هرچه بیشتر به سمت اروپا سوق داد؛ جایی که رهبرانی مانند کالاس تأکید کردند که اوکراین بخشی از اروپاست و ما حمایتمان را افزایش می‌دهیم. (۱۰)
در سطح روابط فراآتلانتیک، این تنش‌ها شکاف‌های موجود میان اروپا با ایالات متحده آمریکا را عمیق‌تر خواهد کرد. اروپا، که از رویکرد معامله‌محور دولت ترامپ نگران است، به دنبال خودمختاری استراتژیک بیشتری است. مکرون بارها از لزوم «دفاع مستقل اروپایی» سخن گفته است (۱۱). در حالی که آمریکا تحت رهبری ترامپ انتظار دارد اروپا در چارچوب ناتو و با هدایت واشنگتن عمل کند. این پویایی می‌تواند به تضعیف اتحاد دو سوی آتلانتیک منجر شود.
تحلیل آینده و سناریوهای احتمالی
با توجه به تحولات اخیر، سه سناریو برای آینده اختلافات اروپا و آمریکا در رابطه با جنگ اوکراین قابل تصور است:
سناریوی اول، تداوم وضعیت کنونی همراه با تشدید تنش‌های موجود: رویکرد تهاجمی‌تر دولت ترامپ ممکن است اروپا را به اتخاذ سیاست‌های مستقل‌تر وادارد، در حالی که اوکراین در این میان گرفتار می‌ماند. این سناریو می‌تواند به نفع روسیه باشد که از شکاف غرب سود می‌برد.
سناریوی دوم، کاهش حمایت آمریکا از اوکراین: اظهارات تند ترامپ و ونس در جلسه ۲۸ فوریه نشان می‌دهد که واشنگتن ممکن است حمایت خود از اوکراین را مشروط یا متوقف کند، به‌ویژه اگر زلنسکی با خواسته‌های ترامپ در رابطه با مذاکره با روسیه همراهی نکند. این روند فشار را بر اروپا افزایش می‌دهد تا خلأ ناشی از عقب‌نشینی آمریکا را پر کند.
سناریوی سوم، همگرایی مجدد غرب: این سناریو تنها در صورت تشدید تهدید روسیه علیه دیگر اعضای ناتو رخ خواهد داد. البته در حال حاضر نشانه‌های اندکی در تایید این سناریو وجود دارد.
نتیجه‌گیری
اختلافات آمریکا و اروپا در مورد جنگ اوکراین، که در جلسه ۲۸ فوریه ۲۰۲۵ به اوج رسید، ریشه در تفاوت‌های استراتژیک و اولویت‌های دو طرف دارد. در حالی که هر دو طرف از اوکراین حمایت می‌کنند، روش‌ها و اهداف آن‌ها همچنان محل مناقشه است.
این تنش‌ها نه‌تنها اوکراین را در موقعیت دشواری قرار داده، بلکه آینده روابط فراآتلانتیک را نیز به چالش کشیده است. موفقیت غرب در این بحران به توانایی‌اش در یافتن توازن بین این دیدگاه‌ها بستگی دارد. اما رویدادهای اخیر نشان می‌دهد که این هماهنگی هنوز دور از دسترس است.