تهران یکشنبه این هفته میزبان وزیر خارجه قطر بود. امیرعبداللهیان و آل ثانی در ماه سپتامبر و در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک با یکدیگر دیدار کرده بودند؛ در ماه‌های گذشته نیز وزرای خارجه ایران و قطر سه بار در گفتگوهای تلفنی، مسایل مختلف از جمله توسعه روابط دو کشور و موضوعات منطقه‌ای را مورد بررسی قرار داده‌اند. در این سفر موضوع بازگشت به برجام مورد بحث قرار گرفت. وزیر امور خارجه قطر در نشست خبری مشترک با امیرعبداللهیان وزیر خارجه کشورمان گفت همه طرف‌های مذاکرات رفع تحریم‌ها را تشویق می‌کنیم به توافق برگردند. او پیامی هم در این زمینه برای ایران داشت که در مورد آن توضیح داد: این پیام‌ها از سوی طرف‌های متعدد و مختلف در مورد موضوعات مختلف بود. از دیدگاه ما اکنون فرصت مناسبی است که مشکلات در خصوص توافق هسته‌ای حل و فصل شود و شرایطی برای بازگشت طرفین به این توافق ایجاد شود. در کنار اینکه حرف‌ها و نگرانی‌های همه طرف‌ها نیز در نظر گرفته شود. پیش از این وزیرخارجه کشورمان از دریافت پیام‌هایی از طرف آمریکایی گفته بود. از سوی دیگر وزیر خارجه این کشور هم به تازگی در مورد اهمیت گفتگو با ایران بر سر موضوعات هسته‌ای اعتراف کرده است. این اتفاق ها در حالی رخ می‌دهد که برخی از مقامات ایالات متحده از مرگ برجام حرف زده اند و اروپایی‌ها هم در ظاهر تمایل خود را به ادامه گفتگوهای برجامی، در ظاهر از دست داده‌ بودند.
 کاهش تنش و جلوگیری از نابودی کامل برجام
در همین رابطه دیاکو حسینی کارشناس مسائل استراتژیک در ارزیابی سفر وزیرخارجه قطر به ایران در گفت و گو با خبرآنلاین توضیح می دهد: حدس اینکه پیام قطری ها دقیقا چه باشد کمی دشوار است. چون در ماه های اخیر پیچیدگی زیادی در روابط ایران و امریکا به وجود امده است. اما می‌شود حدس زد این پیام ها پیشنهاداتی برای کاهش تنش و جلوگیری از نابودی کامل برجام و یا احتمالا نوعی حمایت از همکاری هایی که ایران می تواند با آژانس انرژی اتمی می‌تواند انجام شود، باشد. اما در مورد جزییات نمی‌شود فعلا نظری داد تا وقتی که موضعی اعلام نشده.
آنچه ما می‌دانیم این است که آمریکایی ها به رغم تبلیغاتی که در چند ماه گذشته داشته اند و مواضعی که حاکی از این بود که احیای برجام اولویت آنها نیست؛ بعد از فروکش کردن ناآرامی ها در ایران و جنجال هایی که پیرامون صدور پهپادهای ایرانی به روسیه وجود داشت؛ این واقعیت ژئوپلتیکی یک بار دیگر خودش را نشان داد که مساله هسته ای ایران تنها یک راه حل دارد و آنهم بازگشت به مذاکرات و احیای برجام است. دولت آمریکا در این چند ماه تحت فشار زیادی در داخل آمریکا و توسط بخشی از افکار عمومی قرار داشت تا مذاکرات را معلق کند و به جای آن به ایران فشار بیشتری بیاورد. اما در عین حال هم تلاش کرد که از طریق ناآرامی‌هایی که شکل گرفته بود و اختلاف نظر بین المللی که در غرب وجود داشت درباره سرزنش کردن ایران در رابطه با صدور پهپادهای ایرانی به روسیه؛ استفاده کند تا فضای منفی را اهرمی برای فشار بر ایران قرار بدهد تا شاید ایران نرمش بیشتری نشان داده و از موضع ضعیف تری وارد مذاکرات شود. ولی در آن حال هم کاملا روشن بود که ایالات متحده عملا نمی‌تواند موضوع احیای برجام و مذامکرات را کاملا نادیده بگیرد. چون در کنار گذاشتن مذاکرات و موضوع برجام؛ هیچ راه حل دیگری باقی نمی گذارد مگر استفاده از نیروی نظامی یا بالا بردن تنش که به هیچ وجه با منافع غرب سازگار نیست و آن هم در زمانی که این کشورها در حال جنگ نیابتی با روسیه هستند.
فکری در مورد احیای برجام
این کارشناس مسائل بین المللی تاکید کرد: غربی‌ها با گذشت زمان یک بار دیگر به این موضوع برگشته اند و حالا فشارهای بین المللی روی ایران کمتر شده و ناارامی‌های داخلی در ایران فروکش کرده و الان زمانی است که می‌شود در مورد احیای برجام فکر کرد. بنابراین نگرانی آنها در این مرحله باید این باشد که ایران هم به طور متقابل از موضوع برجام کناره گیری کند و در نتیجه تنش‌ها ناخواسته افزایش پیدا کند. این می‌تواند اوضاع را بدتر کند که مطابق خواسته غرب نیست. احتمالا پیام‌هایی که در این مرحله رد و بدل می شوند برای این است که مطمئن شوند طرفین همچنان به موضوع برجام و مذاکرات پایبند هستند و تلاش‌ها هم این است که از افزایش تنش‌ها از لحاظ سیاسی برای برگشت به میز مذاکرات مساعد شود.
سفر گروسی به تهران مهم است
حسینی در ادامه با توجه به اظهارات آمریکایی در مورد مرگ برجام و تمرکز بر اعتراضات و همکاری ایران با روسیه در جنگ ایران توضیح داد: علت بحث هایی که در امریکا مطرح می شود فشار افکار عمومی در داخل آمریکا و تلاش برای استفاده ابزاری از این فضا علیه ایران به امید این بود که تهران از درخواست‌های خودش را که مذاکرات را متوقف کرده بود عقب بنشیند. آن ادبیات به نظر من چنین دلایلی داشت و به این معنا نبود که امریکا از برجام واقعا عقب نشسته است و میلی به احیای برجام ندارد. با تغییر فضایی که ایجاد شده بود در هفته اخیر، به نظر می‌رسد که آمریکایی‌ها آمادگی بیشتری دارند برای اینکه آن فضای تبلیغاتی را کنار بگذارند و به این توجه کنند که برنامه های هسته‌ای ایران و حل چالش‌ها راه‌حلی به غیر از استفاده از دیپلماسی ندارد. حدس من این است که ما در هفته‌ها و ماه‌های آینده یک بار دیگر به‌طور جدی مذاکرات را خواهیم دید. البته تمام اینها منوط است به توافق اولیه ای که باید بین ایران و آژانس صورت بگیرد. با سفری که گفته شده گروسی به ایران خواهد داشت ممکن است گامی در این راه برداشته شود. در این حالت و با زمانی که خواهد گذشت، احتمالا تا پایان سال جاری شمسی ما می‌توانیم شاهد بازگشت دوباره به مذاکرات باشید.