گروه سیاست خارجی- جهان با احتیاط و انتظار فراوان، چشم به نتیجه مذاکرات ایران و آمریکا دوخته است که امروز (شنبه) در سلطنت عمان برگزار خواهد شد. در این مذاکرات، طرف ایرانی توسط وزیر امور خارجه، عباس عراقچی نمایندگی می‌شود و طرف آمریکایی توسط فرستاده ویژه ریاست‌جمهوری به خاورمیانه، استیو ویتکوف.
مذاکرات غیرمستقیمی که قرار است امروز به ریاست عراقچی و ویتکاف و از طریق وزیر خارجه عمان در مسقط صورت بگیرد، بر پایه تبادل متن مکتوب انجام خواهد شد.
با توجه به اعلام ایران و آمریکا مبنی بر آغاز دور جدیدی از رایزنی‌های دیپلماتیک در عمان، اکنون به نظر می‌رسد حداقلی از شرایط برای تعامل دوجانبه غیرمستقیم فراهم شده است.
این دیدار، هرچند از طریق میانجی عمانی برگزار می‌شود، نخستین دیدار از نوع خود بین ایران و دولت رئیس‌جمهور دونالد ترامپ به‌شمار می‌رود. ترامپ پیش‌تر در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش (۲۰۱۸) توافق هسته‌ای را که دولت سلفش باراک اوباما با ایران به دست آورده و توسط گروه ۵+۱ در سال ۲۰۱۵ امضا شده بود، لغو کرد.
از طرف آمریکا؛ استیو ویتکوف به عمان می‌آید با درکی از فزونی قدرت ناشی از ضربات سنگینی که به محور مقاومت ــ که تحت رهبری و حمایت ایران قرار داشت ــ وارد شده و همراه با آن توازن بازدارندگی و معادله «وحدت جبهه‌ها» از بین رفته است. یا به تعبیر آمریکایی، قطع دستان ایران در منطقه.
در همین زمینه مجید تخت‌روانچی معاون سیاسی وزیر خارجه کشورمان با اشاره به مذاکرات غیرمستقیم در موضوع هسته‌ای بین ایران و آمریکا در مسقط گفت: اگر طرف آمریکایی موضوعات و خواسته‌های غیر مرتبط مطرح نکند و تهدید و ارعاب را کنار بگذارد، امکان خوبی برای دستیابی به توافق وجود دارد. جمهوری اسلامی ایران معتقد به گفت‌وگو و تعامل در سایه احترام متقابل است و هرگونه قلدری و زورگویی از نظر ما مردود است.
اما یکی از مواردی که در این دور از مذاکرات جالب توجه هست، لحن مقامات آمریکایی، از ترامپ گرفته تا دیگر مقامات دولت وی در خصوص این دور از گفت‌وگوهاست؛ به‌طوری که در عین حالی که تلاش دارند تا ایران را بر سر میز مذاکرات نگه دارند، اما از آن سو نیز ایران را تهدید می‌کنند که اگر با پیشنهاداتی که به ایران می‌شود، موافقت نکند، با یک حمله نظامی گسترده رو‌به‌رو خواهد شد.
در تازه‌ترین اظهارات از این سبک، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا چهارشنبه شب خطاب به خبرنگاران گفت: «در صورتی که اقدام نظامی نیاز باشد، ما یک اقدام نظامی خواهیم داشت و بطور قطع اسرائیل در آن مشارکت خواهد داشت و رهبری آن را بر عهده خواهد گرفت؛ البته هیچ کس ما را رهبری نمی‌کند؛ بلکه ما آنچه را که می‌خواهیم، انجام خواهیم داد.»
اما این تنها ترامپ نیست که زبان به چنین تهدیدی علیه ایران بازکرده، بلکه دیگر مقامات آمریکایی نیز کم و بیش سعی کرده‌اند در مصاحبه‌های خود، بدیل مذاکرات را حمله‌ای نظامی توصیف کنند. «کارولین لیویت»، دبیر مطبوعاتی کاخ سفید نیز روز سه‌شنبه با زبانی تهدیدآمیز مدعی شد که اگر ایران توافق نکند، جهنم در انتظارشان خواهد بود!
مذاکرات شنبه نمی‌تواند فورا منتهی به باز شدن اقتصاد شود
عبدالرضا فرجی راد به فرارو گفت: «ایران و آمریکا مذاکرات پیچیده‌ای خواهند داشت و هنوز هم جلسه نخست مذاکرات، برگزار و آزموده نشده که طرفین بدانند خواسته طرف مقابل چیست. باید دید آمریکایی‌ها چه توقعاتی دارند. اگر توقعات را در حد نگرانی از تولید سلاح هسته‌ای باشد، ایران نیز اعلام کرده که آماده است و مذاکرات می‌تواند به خوبی پیش برود. اگر خواسته‌هایی داشته باشند که سخنان نتانیاهو یا مسائل موشکی را شامل شود، نمی‌توان نسبت به ادامه کار امیدوار بود. البته من تا بیش از ۵۰ درصد امیدوارم که طرفین می‌توانند مذاکرات را ادامه دهند، درواقع بعید است در طول یک جلسه، طرفین به حدی فاصله بگیرند که مذاکرات قطع شود. اعتقاد دارم که مذاکرات به نحوی ادامه پیدا می‌کند و اگر یکی، دو جلسه غیر مستقیم است، امکان بالایی وجود دارد که به مذاکرات مستقیم تبدیل شود. اما باید ۲ مسئله را مدنظر قرار داد. یکی این که ما به مدت زمان مرتبط با اسنپ بک نزدیک می‌شویم؛ بنابراین ما در گفت‌و‌گو با آمریکا، وقت زیادی نداریم. با اروپا نیز نمی‌توانیم کار را پیش ببریم، مگر این که تکلیف مذاکره با آمریکا مشخص شود. حداقل باید اروپایی‌ها مطمئن باشند و یا پیامی از آمریکایی‌ها بگیرند که کار، خوب پیش می‌رود.»
وی افزود: «خود اروپایی‌ها در دور دوم مذاکراتی که با طرفین ایرانی داشتند، اعلام کردند تا زمانی که ایران و آمریکا شروع به مذاکره نکنند و کار پیش نرود، اروپا نمی‌تواند اقدام خاصی انجام دهد. همه این‌ها را که کنار هم می‌گذاریم، متوجه می‌شویم که اول باید روی بهبود سیاست خارجی کشور متمرکز شویم و بعد از آن که این مشکلات حل شد می‌توانیم به رفع تحریم‌ها فکر کنیم. نمی‌توان اینطور تصور کرد که فقط با چند دور مذاکره مشکلات اقتصادی کشور حل می‌شود یا امیدواری‌های بیهوده به مردم داد. واقعیت این است که تحریم‌های طولانی مدت، رمق کشور را کشیده و کشور مشکلات متعددی دارد و با یک دور مذاکره، خواه با آمریکا و خواه با اروپا، شاید حداقل ۶ ماه تا یک سال زمان لازم باشد تا اثرات اقتصادی آن را شاهد باشیم، بنابراین، نباید امیدواری سریع السیر به مردم داد که مبادا در صورت پیش نرفتن انتظارات، یک ناامیدی گسترده در مردم ایجاد کند.»
این استاد ژئوپلیتیک در ادامه گفت: «مذاکرات منتهی به برجام، نزدیک به ۲ سال طول کشید ولی اکنون به علت مکانیسم ماشه یا اسنپ بک، تکلیف مذاکرات طی ۲ الی ۳ ماه مشخص می‌شود و طرفین بعد از این مدت به نتیجه می‌رسند که قرار است چه اقدامی انجام دهند و اگر تا آن زمان چیزی امضا نشده باشد، باید سر جزئیات بحث کنند. یک نکته مهم این است که اگر اروپا بخواهد مکانیسم ماشه را فعال کند، باید احساس کند که کار آمریکا و ایران، پیش رفته است. در غیر این صورت، مهرماه تمام تحریم‌های ایران به شکل اتوماتیک بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ برداشته می‌شود و آن‌ها نمی‌خواهند این اتفاق تا زمانی که اطمینانی نسبی نسبت به آینده پیدا کنند، رخ دهد. اکنون پس از ناکامی در آتش بس غزه، ترامپ به این موضوع امید بسته که بتواند با ایران به یک توافق دست پیدا کند و شاید حتی این موضوع برای آمریکا از مسائل خاورمیانه، روسیه و اوکراین ساده‌تر باشد. اما این شرایط برای ما هم امتیاز است و باید سعی کنیم از این شرایط برای خودمان امتیازی کسب کنیم. درست است که در مذاکرات مستقیم طرفین می‌توانند سریعتر به هم اعتماد کنند ولی همه چیز را باید منطقی دید. با وجود همه این‌ها اگر شرایط دلار و بازار را با هفته پیش مقایسه کنیم متوجه می‌شویم حق این مردم است که کمی امیدوار شوند، اما مذاکرات شنبه نمی‌تواند فورا منتهی به باز شدن اقتصاد شود. در داخل کشور نیز برخی سنگ اندازی‌ها را زودتر از اسرائیل آغاز کرده‌اند و مقامات کشور باید مراقب سنگ اندازی‌ها باشند.»