موضوع دوران اتحادهای دائمی به پایان رسیده و اکنون در عصر ائتلاف‌های موقت و منعطف هستیم این موضوع یکی از گزاره‌های کلیدی در تحلیل روابط بین‌الملل است، پس از جنگ سرد ائتلاف‌هایی مثل ناتو یا پیمان‌هایی مشابه بر مبنای دوقطبی بودن جهان تعریف شده بودند، اما با پایان دو قطبی جهان وارد وضعیت چند قطبی یا حتی بی قطبی شده است، یعنی کشورها دیگر صرفا بر اساس بلوک بندی های سنتی تعریف نمیشوند، بلکه بر اساس منافع مقطعی و موضوعی (مثل انرژی، امنیت سایبری، تجارت) با یکدیگر هم پیمان می‌شوند.
در افزایش هزینه‌های تعهد بلند مدت( از جنگ اوکراین و بحران تایوان گرفته تا همه گیری ها و تغییرات اقلیمی کشورها تمایل دارند کمتر خودشان را به تعهدات بلند مدت گره بزنند، ولی ائتلاف های موقت تمایل انعطاف پذیری میدهند، مثل ترکیه عضو ناتو است ولی همزمان با روسیه همکاری نظامی و اقتصادی دارد. اسرائیل و کشورهای عربی تا همین دهه گذشته دشمن هم بودند، ولی الان در مقابله با ایران ائتلاف‌های موقتی تشکیل دادند.
چین و روسیه هم بدون یک پیمان کلاسیک همکاری‌های استراتژیک نزدیک دارند ولی هر کدام به شدت مراقب منافع مستقل خودشان هستند، کشورها بسته به موضوع بحران انرژی، تروریست، تکنولوژی محیط زیست تشکیل می‌دهند جهان امروز نه بر اساس اتحادهای بلندمدت و ایدئولوژیک بلکه بر پایه ائتلاف های موقت، مقطعی و موضوع محور اداره می‌شوند، این ائتلاف‌ها بیش از آنکه پایبند به ساختار باشند به تابع منافع مقطعی و فرصت‌های موقعیتی هستند حتی قدرت های نظیر چین هند ترکیه و عربستان سعودی راهبرد اصلی خود را بر انعطاف در تعامل مشارکت گزینشی و حفظ استقلال عملیاتی بنا نهاده‌اند. برای آنکه ایران بتواند به سوی ائتلاف‌های موقتی گام های مستحکمی بردارد باید به سمت قرارداد سوآپ گازی سه جانبه برای صادرات گاز ترکمنستان از مسیر ایران به آذربایجان و سپس اروپا طرحی که در سال ۲۰۲۲ به شکل محدود اجرا شد ولی می‌توان گسترش داد، و یا ائتلاف اضطراری ایران قطر عمان برای حفظ امنیت تنگه هرمز و جلوگیری از جنگ دریایی، ائتلاف انرژی گازی ایران، ترکمنستان آذربایجان، برای ترانزیت به اروپا در این زمینه اروپا به دنبال کاهش وابستگی به گاز روسیه است ترکمنستان گاز دارد ولی زیرساخت صادرات ندارد، ایران دارای شبکه گاز و موقعیت ترانزیتی است در این راستا ایران نباید به دنبال اتحاد ابدی باشد مثل عضویت رسمی در شانگهای یا وابسته کامل به چین روسیه باشد بلکه باید بر ائتلاف های هوشمندانه مقطعی و چانه پذیر متمرکز کند این مدل بازی ایران را از انزوا در می‌آورد. بدون اینکه گرفتار تعهدات بلند مدت پرهزینه باشد در این راستا ایران می‌تواند در زمینه‌های عملی برای ائتلاف سازی موفق موقت و هدفمند در حوزه انرژی با توجه به بحران انرژی در اروپا و نیاز بلند مدت چین هند ایران می‌تواند ائتلاف های موقتی صادراتی با برخی کشورها مثل ترکیه عراق پاکستان به این شکل بدهند مثلا خط لوله ی با پاکستان یا گاز ترانزیتی به ترکیه، برای اروپا در حوزه دفاع و امنیتی می‌توان با مشارکت محدود ولی هدفمند در ائتلاف‌های ضد تروریسم با کشوری مثل روسیه سوریه عراق حتی قطر تجربه ائتلاف چهار جانبه در بغداد در مبارزه با داعش نمونه موفق بوده است. در حوزه دیپلماسی منطقه‌ای استفاده از سازوکارهای مثل نشست بغداد اجلاس شانگهای یا نشست های سه جانبه با ترکیه و روسیه در قالب آستانه بازسازی چهره بین‌المللی، حداقلی کردن تنش‌های غیر ضروری برای جلب همکاری‌های مقطعی به ویژه با کشورهای عربی و آسیای میانه تاثیرگذار است.
گزاره‌های راهبردی ایران باید بر این باشد نه به اتحاد ابدی آری به همراهی موقت منطبق با منافع ملی، چین و روسیه شریکند ولی نه متحد استراتژیک به معنای واقعی، این واقع بینی ایران را از تله وابستگی نجات می‌دهد. همزمان ایران می‌توان با بازی هوشمندانه بین کشورهای قدرتمند امتیاز بگیرد ذکر این نکته ضروری است ناتو هنوز پابرجاست اما به جای یک اتحاد دائمی در حال تبدیل شدن به یک چارچوب کلی برای ائتلاف‌های موردی و موقت است.
اعضا بسته به منافع ملی شان در یک بحران فعال می شوند و در بحران دیگر ممکن است بی تفاوت بمانند. دوران اتحادیه بلند مدت به پایان رسیده است ولی فرصتی برای ائتلاف مقطعی هوشمند و متنوع با مراتب بیشتر شده است ایران اگر بخواهد در نظم آینده جایگاه بالاتری داشته باشد باید از دروازه تعامل گزینشی با هدف تقویت اقتدار ملی عبور کند نه از اصول عبور می‌کند نه از منافع، جمهوری اسلامی ایران می‌تواند و باید از ظرفیت‌های خود برای حضور در ائتلاف‌های موقت استفاده کند بدون اینکه هویت یا اصول کلان خود را واگذار کند این مسیر هم با اصول مقاومت هوشمند همخوانی دارد هم منافع ملی منطقه‌ای را در سطوح مختلف تامین می‌کند.