سخنرانی دونالد ترامپ در ریاض، که در حضور محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، و دیگر رهبران خلیج فارس انجام شد، چشم‌انداز او برای خاورمیانه را ترسیم کرد و موضوعاتی چون ایران، سوریه، توافق ابراهیم و همکاری اقتصادی با کشورهای عربی را در بر گرفت. سخنان او درباره ایران، که ترکیبی از تهدید و پیشنهاد مذاکره بود، محور اصلی بحث‌های رسانه‌ای شد.
سخنرانی ۴۲دقیقه‌ای ترامپ در مرکز کنفرانس بین‌المللی ملک عبدالعزیز ایراد شد و به‌صورت زنده از شبکه‌های خبری مانند سی‌ان‌ان و العربیه پخش شد. او در این سخنرانی، ضمن ستایش از پیشرفت‌های اقتصادی عربستان، به موضوعات منطقه‌ای پرداخت و لحنی عمل‌گرایانه و معامله‌محور را به کار برد. متن سخنرانی، که در وب‌سایت کاخ سفید و آرشیو سی‌اسپن در دسترس است، شامل مقدمه‌ای درباره دستاوردهای داخلی آمریکا، چشم‌انداز خاورمیانه، انتقاد از ایران و پیشنهاد مذاکره، لغو تحریم‌های سوریه و ترویج توافق ابراهیم بود.
به گزارش خبرآنلاین ترامپ در بخش ابتدایی و پایانی سخنرانی، چشم‌اندازی برای خاورمیانه ترسیم کرد که بر «تجارت به جای آشوب» تأکید داشت. او عربستان را به‌عنوان الگویی برای پیشرفت اقتصادی ستود و گفت: «در حالی که شما آسمان‌خراش‌های جده و دبی را می‌سازید، تهران در ویرانه‌های ۱۹۷۹ فرو رفته است.» او از رهبران منطقه خواست تا «مناقشات کهن» را کنار گذاشته و بر توسعه اقتصادی تمرکز کنند. این بخش، که حدود ۱۵ دقیقه از سخنرانی را در بر گرفت، بر همکاری اقتصادی با کشورهای خلیج فارس، به‌ویژه از طریق قراردادهای ۶۰۰ میلیارد دلاری با عربستان، متمرکز بود. او همچنین از برگزاری جام جهانی و اکسپو در منطقه به‌عنوان نشانه‌های پیشرفت یاد کرد.
در همین راستا واشنگتن‌پست گزارش داد که تأکید ترامپ بر تجارت، بازتاب‌دهنده استراتژی او برای جلب سرمایه‌گذاری خلیج فارس به اقتصاد آمریکا است، به‌ویژه در شرایطی که پروژه‌های املاک خانواده او در منطقه گسترش یافته است. العربیه نیز این بخش را «پیامی مثبت برای تقویت روابط ریاض-واشنگتن» خواند و نوشت که سخنان ترامپ نشان‌دهنده پایان سیاست‌های بایدن در قبال عربستان است. جروزالم پست هم نوشت که تمرکز بر اقتصاد، نگرانی اسرائیل را برانگیخته، زیرا این رویکرد ممکن است مسائل امنیتی، به‌ویژه در قبال ایران، را به حاشیه ببرد. نیویورک تایمز اشاره کرد که این چشم‌انداز، با نادیده گرفتن پیچیدگی‌های سیاسی منطقه، بیش از حد ساده‌انگارانه است.
ایران: تهدید و پیشنهاد مذاکره
ترامپ بخش قابل‌توجهی از سخنرانی خود را به ایران اختصاص داد، که با لحنی تند و در عین حال با پیشنهادی برای مذاکره همراه بود. او ایران را «مخرب‌ترین نیروی خاورمیانه» خواند و گفت: «دشمنان شما را انگیزه می‌دهند، اما ایران هرگز سلاح هسته‌ای نخواهد داشت.» این بخش، که حدود ۱۰ دقیقه از سخنرانی را در بر گرفت، شامل انتقاد از سیاست‌های منطقه‌ای ایران، پیشنهاد مذاکره برای توافق هسته‌ای جدید و تهدید به فشار حداکثری بود.
نیویورک تایمز در تحلیلی نوشت نوشت که سخنان ترامپ درباره ایران، ترکیبی از سیاست فشار حداکثری دوره اول او و تلاش برای مذاکره است، اما عدم اشاره به جزئیات توافق، اعتماد تهران را تضعیف می‌کند. العربیه نیز این بخش را «هشداری قاطع به ایران» خواند و نوشت که سخنان ترامپ، حمایت کامل او از کشورهای عربی در برابر تهران را نشان می‌دهد. الجزیره نیز اظهارات ترامپ را «تحریک‌آمیز» خواند و نوشت که اشاره به تغییر نام خلیج فارس، واکنش منفی ایران را برانگیخته است. سی‌ان‌ان نیز اشاره کرد که این رویکرد دوگانه، ممکن است مذاکرات جاری در مسقط را پیچیده‌تر کند. سخنان او در این بخش، محور اصلی تحلیل‌های رسانه‌ای شد. اما او به طور مشخص درباره ایران چه گفت؟
انتقاد از سیاست‌های منطقه‌ای ایران
ترامپ ایران را به «ایجاد رنج غیرقابل‌تصور» در منطقه متهم کرد و گفت: «ایران از طریق حمایت از گروه‌های نیابتی، ثبات منطقه را به خطر انداخته است.» او به‌طور خاص به نقش ایران در یمن، لبنان و عراق اشاره کرد و گفت: «در حالی که شما شهرهای مدرن می‌سازید، تهران در ویرانه‌های ۱۹۷۹ فرو رفته است.» او همچنین به حملات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ (۱۵ مهر ۱۴۰۲) اشاره کرد و مدعی شد که سیاست‌های بایدن، با آزادسازی دارایی‌های ایران، به این حملات کمک کرد.
پیشنهاد مذاکره برای توافق هسته‌ای جدید
ترامپ با لحنی متفاوت، پیشنهادی برای مذاکره ارائه داد و گفت: «من امروز نه برای محکوم کردن رهبران ایران، بلکه برای پیشنهاد مسیری جدید به اینجا آمده‌ام. می‌خواهم با ایران توافقی داشته باشم که جهان را امن‌تر کند.» او افزود که در صورت پذیرش مذاکره، تحریم‌های اقتصادی می‌تواند کاهش یابد، اما تأکید کرد که برنامه هسته‌ای ایران باید کاملاً برچیده شود. او به مذاکرات اخیر استیو ویتکاف، فرستاده ویژه‌اش، در مسقط اشاره کرد و گفت: «این زمان انتخاب برای ایران است.»
تهدید به فشار حداکثری
ترامپ هشدار داد که اگر ایران پیشنهاد مذاکره را رد کند، «فشار حداکثری عظیمی» اعمال خواهد شد. او گفت: «ما صادرات نفت ایران را مثل دوره اولم به صفر می‌رسانیم.» او همچنین به تغییر نام خلیج فارس به «خلیج عربی» اشاره کرد و گفت: «آنها می‌خواستند آن را خلیج ایران بنامند، اما ما اجازه نمی‌دهیم.» این اظهارات، که با تشویق حضار همراه شد، نشان‌دهنده رویکرد دوگانه تهدید و دیپلماسی بود.
در همین حال، رسانه‌های آمریکایی نیز این سخنان را ترکیبی از تهدید و فرصت‌طلبی دیپلماتیک خواندند، اما نسبت به موفقیت آن در جلب همکاری ایران تردید داشتند. در مجموع، رویکرد ترامپ به ایران در این سخنرانی، تلاشی برای حفظ فشار و همزمان باز کردن درهای دیپلماسی بود.