مشکلات همه جانبه ناشی از قطع برق در چند ماه اخیر و خبرهای نگران کننده از احتمال قطع آن در ماه های گرم پیش رو، علاوه بر عامه مردم، واحدهای تولیدی که نیاز بیشتری به انرژی دارند را نگران کرده است. تا همین امروز و به دلیل قطع مکرر برق نیز عمده واحدهای تولیدی از خسارت و ضرردهی گلایه های زیادی داشته اند. این اتفاقات لزوم بهره گیری از انرژی های نو مانند انرژی بادی و خورشیدی به عنوان دو منبع انرژی تمام نشدنی و رایگان در طبیعت را دوچندان کرده است. هزینه های بالای سایر منابع تولید انرژی و همچنین آلودگی های هوای ناشی از سوخت های فسیلی که مستقیما سلامتی انسان ها را به خطر می اندازد، منجر به روی آوردن کشورها به انرژی های نو شده که هم بصورت رایگان در طبیعت موجود هستند و هم اینکه فاقد هر گونه آلایندگی می باشند.
علاوه بر این تنوع بخشی به سبد تولید انرژی به منظور کاهش وابستگی به یک منبع خاص از اهداف کشورها در قرن حاضر می باشد.
کشور ما پتانسیل ویژه و فوق العاده ای برای بهره گیری از این منابع انرژی تجدیدپذیر دارد. تعداد روزهای آفتابی نسبت به ابرناکی در طول سال در بخش وسیعی از کشور ما بسیار بالاست که می تواند مهمترین منبع تولید انرژی خورشیدی باشد. اگرچه در یکی دو سال اخیر مزرعه های پنل های خورشیدی در کشور گسترش پیدا کرد و اخبار و وعده های مسئولین حکایت از حمایت های مالی دولت به منظور توسعه این مزارع دارد، اما عملی کردن این وعده ها و تمرکز و توجه ویژه به منظور ورود انرژی حاصل از این مزارع به مدار، لازم و ضروریست. اما یکی دیگر از منابع انرژی تجدیدپذیر در جهان و بطور مشخص در ایران، انرژی بادی است. به دلیل شرایط توپوگرافی و اقلیمی خاصی که کشور ما دارد، پتانسیل تولید انرژی از نیروی باد نیز فراوان است. آثار به جای مانده از آسبادها (آسیاب های بادی) بویژه در مناطق خشک ایران حکایت از این دارد که ساکنین ایران زمین سابقه چند هزار ساله در ارتباط با بهره گیری از این منبع انرژی دارند. آسبادهای خواف از ۵ هزار سال پیش با قدرت باد به چرخش در می آمد تا ثابت شود ایرانی ها اولین گروهی بودند که از انرژی های نو بهره می بردند.
از دوم خرداد وزش باد ۱۲٠ روزه سیستان با گرد و خاک شدید در زابل شروع خود را اعلام کرد. این باد فصلی قدرتمند که از اول خرداد تا پایان شهریور و به مدت چهار ماه با سرعت کم و زیاد اما ثابت و مداوم می وزد به باد ۱۲٠ روزه معروف است. تحلیل و علت شکل گیری این باد موضوع این یادداشت نیست و از ورود به آن امتنا می شود. محدوده جغرافیای این باد بطور تقریبی از جنوب خراسان جنوبی تا چاله جازموریان در جنوب دشت لوت است، اما به این دلیل که سرعت و قدرت آن در محدوه بخش سیستان استان سیستان و بلوچستان به اوج می رسد به باد ۱۲٠ روزه سیستان معروف است.
سرعت زیاد، جهت ثابت وزش و مدت زمان طولانی وزش سه فاکتور لازم برای تولید انرژی بادی است که هر سه ویژگی در باد ۱۲٠ روزه سیستان وجود دارد و همین پتانسیل، لزوم توجه به بهره گیری از این منبع انرژی که بطور رایگان در طبیعت موجود است را افزایش داده است.
البته طبق گزارش ها نیروگاه بادی میل نادر در شهرستان نیمروز منطقه سیستان در خرداد سال ۱۴٠۳ در آستانه بهره برداری قرار گرفت اما داستان قطعی برق در چند ماه اخیر، لزوم توجه بیشتر و اهمیت احداث نیروگاه های بادی بزرگتر برای بهره گیری از باد ۱۲٠ روزه سیستان را افزایش داده است.
قبل از این، بهره گیری از باد منجیل برای تولید برق بادی در تنگ منجیل به عنوان یکی از نقاط بادخیز ایران مورد توجه قرار گرفت و اولین نیروگاه بادی کشور نیز در همین منطقه احداث شد. همچنین در چند سال اخیر مزرعه های بادی دیگری از جمله مزرعه بادی بینالود، مزرعه بادی سیاهپوش، مزرعه بادی کهک و مزرعه بادی آقکند راه اندازی شد، اما پتانسیل و ظرفیت باد ۱۲٠ روزه سیستان، اهمیت و جایگاه بالاتری برای تولید برق بادی دارد.
در حال حاضر آلمان، کشور پیش تاز در این حوزه است. همچنین کشورهای چین و ایالات متحده بخشی از انرژی مورد نیاز خود را از نیروی باد تامین می کنند. هزینه بالای منابع فسیلی و مهمتر از آن آلودگی های هوای ناشی از آنها منجر به روی آوردن کشورها به انرژی های پاک از جمله انرژی بادی، انرژی خورشیدی، انرژی زمین گرمایی(ژئوترمال)، انرژی حاصل از امواج و حتی انرژی هسته ای شده است.
* دکترای جغرافیای طبیعی