شاید پس از خروج آمریکا از برجام، و کاهش میزان حضور شرکت‌های اروپایی در ایران ، آلمان جزو تنها کشورهای اروپایی بود که سطحی از روابط اقتصادی خود با ایران را در طول این سال‌ها حفظ کرد اما حال با شرایط جدید به نظر می رسد این کشور نیز به جمع تحریم کنندگان اقتصاد ایران پیوسته است. این در حالی است که در فرودین سال جاری نیز آمارهای ارائه شده از سوی گمرک نشان می‌داد که آلمان و سوییس تنها کشورهای اروپایی هستند که در میان 10 شریک اول تجاری ایران باقی مانده‌اند و پس از امارات متحده عربی، چین و ترکیه، چهارمین و پنجمین کشور صادرکننده کالا به ایران به شمار می‌روند.

مواضع آلمان ها و تاثیرات بر روابط اقتصادی

آلمان در هفته های اخیر مواضع خصمانه ای را علیه جمهوری اسلامی ایران اتخاذ کرده و صدراعظم این کشور وعده افزایش تحریم و فشارها علیه تهران را داده است. موضعی که در روزهای اخیر از سوی وزیرخارجه این کشور نیز اعلام شد. همزمان با این اقدامات، اتحادیه اروپا و انگلیس نیز علیه افراد و نهادهای ایرانی تحریم هایی وضع کرده است که در واکنش به آن سخنگوی وزارت خارجه کشورمان آن را بی پایه و اساس، غیرقانونی و مداخله جویانه توصیف کرد و ضمن تاکید بر اقدام متقابل و موثر اظهار داشت که ایران حق خود را برای پاسخ محفوظ می دارد.

 این در حالی است که وزیر خارجه آلمان اعلام کرد که وزرای خارجه کشورهای اروپایی در روز دوشنبه هفته قبل بر سر تحریم ایران به توافق رسیدند.آنالنا بربوک، وزیر خارجه آلمان در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: امروز اتحادیه اروپا پیام جدید و صریحی به ایران می‌فرستد. حقوق بشر تقسیم‌ناپذیر است.وی در توییت دیگری افزود: ما تحریم‌های بیشتری را تصویب کردیم که بر روی حلقه قدرت سپاه پاسداران و درآمدزایی آن تاثیر خواهد گذاشت. ما به همراه 16 کشور دیگر توانستیم که جرایم ایران را در دستورکار شورای حقوق بشر سازمان ملل قرار دهیم.بربوک در یک توییت دیگر نوشت: هیچ‌کسی در تهران، مشهد یا اصفهان نمی‌تواند باور کند که آن‌ها می‌توانند بدون مواجهه به هیچ‌گونه عواقبی دست به جنایت بزنند. اروپا و جهان درحال نظاره هستند. ما گوش به زنگ خواهیم ماند و به فهرست‌گری ادامه خواهیم داد.

وزیر امور خارجه آلمان در ادامه اظهارات مداخله‌جویانه‌اش درباره اتفاقات اخیر ایران و حمایت از اقدامات تحریمی اتحادیه اروپا علیه ایران، پیش از آغاز نشست شورای وزیران امور خارجه اروپا در بروکسل، در جمع خبرنگاران گفته بود: ما بسته تحریمی دیگری اعمال خواهیم کرد تا پیام روشنی به کسانی بفرستیم که فکر می‌کنند می‌توانند مردم خودشان را بدون عواقب سرکوب کرده، بترسانند و بکشند.بربوک در ادامه این ادعا گفت: آن‌ها نمی‌توانند؛ جهان نظاره‌گر است.او مدعی شد: تحریم‌های جدید به ویژه حلقه داخلی قدرت سپاه پاسداران و ساختارهای تامین مالی آن‌ها را هدف قرار می‌دهد.اتحادیه اروپا، پیش‌تر، در پی فوت مهسا امینی، علیه ۱۵ فرد و نهاد ایرانی،‌تحریم‌هایی را اعمال کرد که شامل ممنوعیت سفر و مسدودسازی اموال بود.

از سفر تاجران آلمانی در مرداد تا بحران سیاسی در آبان 

شاید برای بسیاری حد این تغییرات در روابط بین دو کشور و در کمتر از 6 ماه گذشته حیرت انگیز باشد . لازم به توجه است که مایکل شومان، رئیس ‌اتحادیه فدرال توسعه اقتصادی و بازرگانی خارجی آلمان (BWA)، با همراهی یک هیات تجاری شش نفره با هدف گسترش روابط تجاری میان ایران و آلمان در هفته اول مرداد ماه سال 1401  به ایران سفر کرد. این سفر شامل دیدار مشترک با اتاق بازرگانی و صنایع ایران و آلمان با حضور سفارت آلمان در تهران بود که در آن شومان در جریان تحولات اخیر اقتصاد ایران و تجارت دوجانبه بین دو کشور قرار گرفت.این هیات همچنین همراهی محمود فرازنده سفیر ایران در آلمان، دیدار‌هایی با محمود شافعی رئیس اتاق بازرگانی ایران، مدیرعامل شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس و مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران (ISIPO) شکل گرفت.

در آن زمان و به گفته شومان، آلمانی‌ها تصویری متفاوت از واقعیت ایران دارند:«با توجه به ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی ایران، منابع انسانی و انرژی این کشور، فرصت‌های جدیدی برای همکاری وجود دارد. اما متاسفانه بسیاری از شرکت‌های آلمانی اصلا از توانایی‌های ایران چیزی نمی‌دانند».

در همان زمان نیز شاهین اصغری، عضو هیات مدیره اتاق ایران و آلمان که با این هیات در مراسم اتاق ایران ملاقات کرد درباره این سفر به وبسایت اتاق ایران و آلمان گفته بود که:«با توسعه روابط تجاری، چالش‌های سیاسی راحت‌تر حل می‌شود. این تشکل‌ها هستند که باعث توسعه روابط تجاری بین‌المللی شده و منجر به رفع موانع سیاسی می‌شوند».

‌شرکای سابق مقابل یکدیگر

هم چنین لازم به ذکر است که در پنج ماهه نخست سال 2022، حجم تجارت آلمان و ایران نزدیک به 800 میلیون یورو بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته هفت درصد افزایش داشته اما حال با تنش های سیاسی پیش آمده مشخص نیست در آینده در روابط اقتصادی دو کشور چه شرایطی حکم فرما خواهد بود.

از سوی دیگر این بیانیه های تند در سطح وزرای خارجه دو کشور در حالی صادر می شود که برای حداقل سه دهه ، دو کشور آلمان و ایتالیا اصلی ترین شرکای اقتصادی ایران در اروپا محسوب می شدند و حتی در مرداد ماه سال جاری نیز هیاتی از بازرگانان آلمانی راهی تهران شده بودند.

عباسعلی قصاعی که رئیس اتاق شترک ایران و آلمان است نیز اخیرا در گفت‌وگو با ایلنا، و با بیان این که چند سالی است که آلمان دیگر شریک  نخست تجاری ایران محسوب نمی‌شود گفت: چین، امارات، عراق سهم بیشتری از تجارت با ایران را دارا هستند اما همچنان بسیاری از کالاهای  آلمانی از طریق شرکت‌های واسطه ثالث وارد ایران می‌شوند.

تاثیر مستقیم سیاست بر تجارت 

وی با اشاره به تاثیر مسائل و موضع‌گیری‌های سیاسی در روابط تجاری دو کشور، اظهار داشت: دولت جدید آلمان یک دولت ائتلافی است و برخلاف 20 سال گذشته ترکیبی از حزب‌های چپ، سبزها، لیبرال‌ها و سوسیال‌‌ها هستند. تجربه  نشان داده است که این احزاب در مورد مسائل اجتماعی حساس‌تر هستند و این باعث می‌شود که این مسائل اخیر در رسانه‌های آلمانی نسبت به قبل انعکاس وسیع‌تری پیدا کنند و طبعا مردم و دولت نسبت به آنها موضع گیری‌هایی از خود نشان بدهند.رئیس اتاق مشترک ایران و آلمان ادامه داد: که در سال‌های گذشته که در آلمان حزب راست میانه (CDU و CSU) حاکم بود روابط متعادل‌تری با ایران داشتند. اما همین مسائل اجتماعی اخیر در کشور در دوره زمامداری دولت فعلی آلمان منجر به ایجاد تنش‌هایی در روابط سیاسی دو دولت و احضار سفیر ایران در آلمان و بالعکس سفیر آلمان در ایران شده است. بدون تردید مسائل سیاسی در روابط تجاری به‌خصوص روابط صنعتی بین دو کشور تاثیرگذار خواهد بود و روند فعلی تجارت با دشواری بیشتری پیش خواهد رفت.

شرکت های آلمانی هنوز هستند اما محدود 

قصاعی در پاسخ به این پرسش که آیا گزارشی از خروج شرکت‌های آلمانی از ایران دارید؟ گفت: شرکت‌های بزرگ آلمانی  هنوز در ایران به‌صورت رسمی حضور دارند و هرچند که روابط و تجارت آنها خیلی محدود شده است اما این شرکت‌ها به امید بهبود روابط تجاری شرکت و پرسنل‌ خود را در ایران حفظ کرده‌اند و منتظر روزهای بهتر هستند.

این فعال اقتصادی روابط تجاری ایران و آلمان  را یک رابطه دو طرفه با قدمت بسیار و مفید برای طرفین دانست و خاطر نشان کرد: بیش از صد سال است که ایران از آلمان ماشین‌آلات صنعتی ولوازم یدکی خریداری می‌کند چراکه تکنولوژی و کیفیت محصولات این کشور در مقایسه با سایر کشورها در مرتبه بالاتری قرار دارد از سوی دیگر آلمان از ایران، مواد پتروشیمی، مواد معدنی، صنایع دستی و خشکبار خریداری می‌کند.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا در دوره اعمال تحریم‌های علیه ایران ما توانستیم این تحریم‌ها را دور بزنیم به نظر شما در صورت وضع تحریم‌های جدید علیه ایران این امکان برای ما وجود دارد که بتوانیم از پس آنها برآییم و بتوانیم مراودات تجاری خود را با آلمان دنبال کنیم؟ تصریح کرد: تجار ایرانی سازوکارهای دور زدن تحریم‌ها را کم و بیش یاد گرفته‌اند اما دور زدن تحریم‌ها هزینه‌ها و ریسک تجارت را افزایش می‌دهد.

رئیس اتاق مشترک ایران و آلمان در پایان با اشاره به عدد ارزش مالی تجارت ایران و آلمان، افزود: حدود 3 میلیارد یورو تبادل اقتصادی بین این دو کشور انجام شده است.

حال با این شرایط و صف آرایی سیاسی دو کشور مقابل یکدیگر به نظر می رسد باید منتظر ماند و دید که در نهایت این بیانیه های تند و خطابه های خطاب به روسای دو کشور تا کجا ادامه خواهد یافت و در نهایت چه مقدار بر مراودات اقتصادی که زیر بار فشار تحریم ها نیز بوده است ، تاثیر منفی مضاعف می گذارد.