سرمقاله
صفحات روزنامه
اخبار آنلاین
ایران سرزمین پهناور تاریخ و تمدن‌های کهن است که آثار ارزشمند آن در سرتاسر کشور پراکنده‌اند. ده اثر ماندگار تاریخی ایران که توسط سازمان یونسکو به ثبت جهانی رسیده‌اند، هر یک بخش مهمی از هویت ملی و فرهنگی ما را بازتاب می‌دهند. در این گزارش کوتاه، با معرفی این آثار و دلایل اهمیت جهانی‌شان، شما را به سفری در زمان و مکان دعوت می‌کنیم که هر گردشگر عاشق تاریخ را شیفته خود می‌کند.
ثبت جهانی آثار به این معناست که سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) آن‌ها را به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی یا طبیعی مشترک بشریت برگزیده است. برای اینکه یک اثر در فهرست میراث جهانی قرار بگیرد، باید ویژگی‌هایی چون ارزش برجسته جهانی (فراتر از مرزهای ملی)، اصالت و یکپارچگی ساختاری، حفظ شرایط اصلی و امکان نگهداری بلندمدت را داشته باشد.
این آثار معمولاً نمادهای فرهنگی، آثار معماری یا محوطه‌های طبیعی‌اند که نشان‌دهنده دستاوردهای تاریخی، هنری یا علمی انسان در دوره‌های مختلف بوده و حفاظت از آن‌ها برای نسل‌های آینده ضروری است.
«میدان نقش جهان» که به «میدان امام» نیز مشهور است، یکی از بزرگ‌ترین میدان‌های تاریخی جهان به شمار می‌آید. این میدان در دوران صفوی به دستور شاه عباس صفوی ساخته شد و اطراف آن چهار بنای باشکوه از جمله «مسجد شیخ لطف‌الله» و «عمارت عالی‌قاپو» قرار دارند. معماری بی‌نظیر، کاشی‌کاری‌های ظریف و ترکیب فضای باز و بناهای مذهبی و حکومتی، ارزش «میدان نقش جهان» را در میراث جهانی یونسکو دوچندان کرده است.
محوطه باستانی «پاسارگاد»، یادگار کوروش بزرگ و نخستین پایتخت هخامنشیان، ارزش تاریخی و باستان‌شناسی فراوانی دارد. آرامگاه کوروش، ستون‌های باقی‌مانده از کاخ‌ها و سنگ نوشته‌های قلعه «تخت جمشید» در این مجموعه قرار گرفته‌اند. ویژگی متمایز «پاسارگاد» نمایش اوج معماری هخامنشی و اصول هنری آن دوران است که موجب ثبت این مکان در فهرست میراث جهانی یونسکو شده است.
«تخت جمشید» معروف‌ترین اثر هخامنشی است که توسط داریوش بزرگ پایه‌گذاری شد و بعدها تکمیل گردید. سنگ‌نوشته‌ها، نقوش برجسته و پلکان‌های سنگی این مجموعه، روایتگر جلوه‌های شکوه و عظمت امپراتوری هخامنشی هستند. موقعیت استراتژیک «تخت جمشید» در دشتی وسیع و چشم‌اندازهای طبیعی اطراف آن، اهمیت بالای این بنای تاریخی را برای پژوهشگران و بازدیدکنندگان تأیید می‌کند.
در استان زنجان، گنبد عظیم «سلطانیه» که از معماری دوران ایلخانی بر جای مانده است، به‌عنوان بزرگ‌ترین گنبد آجری جهان شهرت دارد. تلفیق هنر ایران و تأثیرات معماری آسیای میانه در این اثر، جلوه‌ای منحصربه‌فرد پدید آورده است. تزئینات کاشی‌کاری و نقوش هندسی داخل گنبد، تجربه‌ای بصری کم‌نظیر برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند و دلیل اصلی ثبت شدن آن در فهرست یونسکو به شمار می‌رود.
برای سفر به «شوش» که از نخستین مراکز تمدنی جهان محسوب می‌شود، می‌توانید از فرصت خرید بلیط قطار رجا استفاده کنید و به‌راحتی به این شهر کهن برسید. محوطه‌های باستانی شوش شامل زیگورات چغازنبیل، معبدهای متعدد و کاوش‌های باستان‌شناسی مرتبط با اقوام ایلامی هستند. این مجموعه باستان‌شناسی، آثاری دارد که روش زندگی و آیین‌های مردم منطقه را در هزاره‌های سوم و دوم پیش از میلاد نشان می‌دهد.
«بیستون» در استان کرمانشاه با نقش برجسته داریوش بزرگ بر فراز صخره‌ای بلند، یکی از شاخص‌ترین آثار هخامنشی است. قدمت این نقش برجسته به بیش از ۲۵۰۰ سال می‌رسد و همراه با کتیبه‌ای سه‌زبانه، شرح فتح‌ها و اقدامات پادشاه را به تصویر می‌کشد. موقعیت روی صخره و چشم‌اندازهای طبیعی اطراف، جذابیت «بیستون» را دوچندان کرده و آن را به یکی از نقاط برتر در فهرست جهانی یونسکو تبدیل نموده است.
آتشکده «افی‌سده» در استان یزد، یکی از مهم‌ترین مراکز مذهبی زرتشتیان در دوران ساسانی بوده است. بقایای ستون‌ها، معابد و محوطه‌های مذهبی این مجموعه نشان‌دهنده اهمیت آیین زرتشتی در گذشته است. ارزش میراثی و معنوی «افی‌سده» در ثبت جهانی، به‌دلیل بازتاب دادن نقش دین زرتشتی در تاریخ ایران و نزدیکی معماری آن به باورهای کهن، برجسته شده است.
«تخت‌سلیمان» در آذربایجان غربی نه‌فقط یک محوطه باستانی دوره ساسانی، بلکه مهم‌ترین مرکز آیینی مسیحیان دوران اولیه در ایران نیز محسوب می‌شود. کلیسای قدیمی، معابد آتش و چشمه‌های آب گرم، ترکیبی بی‌نظیر از نقش آیین‌های گوناگون را به نمایش می‌گذارند. برای دسترسی به این منطقه تاریخی می‌توانید بلیط‌های بلیط قطار فدک را تهیه کنید و سفری راحت و خاطره‌انگیز تجربه نمایید.
محوطه باستانی «چغازنبیل» در استان خوزستان، در نزدیکی شهر شوشتر، یکی از کهن‌ترین زیگورات‌های باقی‌مانده از تمدن ایلامی است که در قرن سیزدهم پیش از میلاد ساخته شد. این سازه آجری سه‌طبقه که ارتفاع اولیه‌اش به بیش از ۵۰ متر می‌رسید، برای انجام آیین‌های دینی و نیایش خدایان اهوره‌مزد و اینشوشیناک طراحی شده بود. ساختار هندسی منظم، جهات منطبق با جهت‌های جغرافیایی و تزئینات آجری ظریف آن، نمونه‌ای بسیار نادر از معماری مذهبی در دوران باستان به شمار می‌رود. محوطه اطراف زیگورات شامل معابدی کوچک‌تر، کانال‌های آب‌رسانی و دیوارهای حفاظتی است که نشان‌دهنده سازمان‌یافتگی شهری در آن دوره است.
باغ «ارم» در شهر شیراز، نمونه‌ای کامل از باغ ایرانی است که در دوره قاجار تکمیل شد و بعدها در فهرست میراث جهانی یونسکو به‌عنوان بخشی از مجموعه «باغ‌های ایرانی» به ثبت رسید. طراحی هندسی این باغ، با محورهای تقارن مشخص و خیابان‌های آبیِ منظم، نشان‌دهنده فلسفه «بهشت برین» در معماری باغ ایرانی است. در مرکز باغ، عمارت اصلی با نمای چوبی و ستون‌های تزئینی قرار دارد که چشم‌اندازی زیبا بر تالاب‌های آبی و ردیف درختان سرو فراهم می‌آورد. پوشش گیاهی متنوع، از گل‌های بهاری تا درختان کهنسال نارنج و سرو، به‌علاوه شبکه آبیاری سنتی، اقلیم گرم و خشک منطقه را به محیطی خنک و سرسبز تبدیل کرده است.
کلام آخر
آثار تاریخی ثبت شده ایران در یونسکو پنجره‌ای رو به تاریخ پرشکوه این سرزمین گشوده‌اند. بازدید از این ده اثر ماندگار، تنها یک سفر تفریحی نیست، بلکه سفری در دل فرهنگ، هنر و اندیشه نیاکان ماست. از خرید بلیط تا تجربه محیط‌های شگفت‌انگیز، هر قدم شما را به درک بهتر هویت ایرانی نزدیک‌تر می‌کند. حالا نوبت شماست که این گنجینه‌های بی‌همتا را از نزدیک ببینید و لذت ببرید.