قدرت‌های نوظهور جهان به مدت دو روز در برزیل گرد هم آمده‌اند تا توان و اراده خود را برای رسیدن به منطقی مشترک و جهانی چندجانبه نشان دهند. حضور ایران هم به عنوان عضوی از این بلوک قدرت، برای حفظ منافع خود و تثبیت نقش‌آفرینی در عرصه بین‌المللی است.
به گزارش ایرنا، «بریکس» از حروف ابتدایی کشورهای بنیان‌گذار این گروه یعنی برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی آمده است، گروهی که در سال ۲۰۰۹ با هدف افزایش نفوذ اقتصادهای نوظهور تأسیس شد و در اوایل سال ۲۰۲۴، کشورهای ایران، اتیوپی، مصر و امارات متحده عربی به این گروه پیوستند و اندونزی نیز در ژانویه به عضویت درآمد. کشورهای عضو بریکس، نماینده حدود ۴۸.۵٪ از جمعیت جهان، ۳۶٪ از خشکی‌های زمین و ۲۴٪ از تولید اقتصادی جهان هستند. هدف این گروه، ایفای نقش به عنوان وزنه تعادل در برابر گروه هفت (G۷) متشکل از قدرت‌های اقتصادی برجسته غربی است.
رویترز در گزارشی با اشاره به برگزاری نشست جدید این گروه در برزیل و در بررسی نقش و اهمیت این گروه، می‌نویسد: گسترش بریکس، وزن دیپلماتیک بیشتری به این گردهمایی بخشیده که تلاش دارد سخنگوی کشورهای در حال توسعه در جنوب جهانی باشد و خواستار اصلاح نهادهای جهانی مانند شورای امنیت سازمان ملل و صندوق بین‌المللی پول شود. همزمان رشد این بلوک، چالش‌های بیشتری برای رسیدن به اجماع در مسائل ژئوپلیتیکی به همراه داشته است. بر خلاف ناتو که همکاری نظامی در آن محور اصلی است، بریکس تمرکز خود را بر دستورکار اقتصادی و ژئوپلیتیکی گذاشته، گرچه در بسیاری از اهداف مشخص خود پیشرفت قابل‌توجهی نداشته و تاکنون بیشتر اتحادی نمادین بوده است.
مأموریت کلیدی این نشست، بیشتر شنیده شدن صدای کشورهای در حال توسعه است؛ کمک به آن‌ها برای تقویت مقاومت در برابر چالش‌هایی که از سوی نهادهای تحت سلطه غرب مانند صندوق بین‌المللی پول (IMF) و شورای امنیت سازمان ملل ایجاد می‌شود، و همچنین ترویج چندجانبه‌گرایی.
آنچه میزبان در پی آن است
برزیل میزبان این دور از نشست و رئیس دوره‌ای بریکس است که در کنار موضوعات اشاره شده نگرانی‌های خاص خود را هم دارد که مهمترین آن با توجه به حجم وابستگی اقتصاد این کشور به آمریکا؛ «تعرفه‌های ترامپ» است. برزیل برای این نشست شش اولویت راهبردی تعیین کرده است: همکاری جهانی در حوزه سلامت، تجارت، سرمایه‌گذاری و امور مالی، تغییرات اقلیمی، حکمرانی بر هوش مصنوعی، ایجاد صلح و امنیت، توسعه نهادی. اولویت‌هایی که «آنا گارسیا» استاد دانشگاه فدرال ریودوژانیرو در گفت‌وگو با آسوشیتدپرس آن‌ها را نشان‌دهنده تلاش برزیل برای تمرکز بر مسائلی می‌داند که مناقشه کمتری میان بریکس و آمریکا را ایجاد کند تا از گزند جنگ تعرفه‌ای ترامپ در امان بماند.
ایران از بریکس چه می‌خواهد؟
سازمان کشورهای بریکس از همان ابتدا و با هدف شکل دادن به مجموعه‌ای بنیان نهاده شد که بتواند نظمی تازه و البته غیر غربی را در جهان ایجاد کند. اتحاد اقتصادهای نوظهور که ایران هم عضویت در آن را برای پیشبرد اهداف خود ضروری می‌دانست و اکنون به فاصله کمتر از یک ماه از تعرض رژیم اسرائیل به تمامیت ارضی خود؛ از کشورهای عضو بریکس بیش از هر موضوع دیگری، اتخاذ موضعی صریح‌تر درباره این تجاوز را خواهد خواست.
پس از حملات نظامی رژیم اسرائیل و ایالات متحده به ایران، گروه بریکس بیانیه‌ای صادر و در آن «نگرانی شدید» خود را ابراز کرد و این حملات را نقض قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل دانست. با این حال، این اتحاد که نماینده بیش از نیمی از جمعیت جهان است، از محکومیت صریح اسرائیل یا ایالات متحده خودداری کرد.
به تعبیر نیویورک تایمز در پشت پرده، اختلاف نظرها درباره میزان شدت محکومیت حملات به ایران، آرمان‌های بریکس برای بازتعریف توازن قدرت جهانی به‌عنوان وزنه‌ای در برابر غرب تحت فشار قرار گرفته است. این رسانه آمریکایی در این باره می‌نویسد: به نظر میرسد که در مورد ایران، هیچ نوع هم‌راستایی یا اجماعی در گروه وجود ندارد. بنابراین راه‌حل، صدور یک بیانیه بسیار ملایم بود. هرچند تحلیل‌گران انتظار دارند ایران در این نشست تلاش کند حمایت قوی‌تری از سوی گروه بگیرد، به‌ویژه در بیانیه پایانی که قرار است صادر شود. صنم وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقای اندیشکده چتم هاوس می‌گوید: «ظاهر عضویت ایران در بریکس، همین حالا برایش بسیار مهم است.»
نیویورک تایمز با بررسی مواضع کشورهای عضو بریکس نسبت به تجاوز رژیم صهیونیستی و آمریکا به ایران می‌نویسد: روسیه حملات ایالات متحده به تأسیسات هسته‌ای ایران را «اقدامی تحریک‌نشده و متجاوزانه» توصیف کرد، در حالی‌که چین خواستار «خویشتنداری» و گفت‌وگو شد. برزیل – که میزبان نشست است – نیز این حملات را محکوم کرد اما سعی کرد رابطه خود با ایالات متحده را، که پس از چین دومین شریک تجاری‌اش است، به خطر نیندازد. رئیس‌جمهور برزیل، لوئیس ایناسیو لولا دا سیلوا، در برابر فشار روسیه و چین برای تبدیل بریکس به یک ائتلاف ضدغربی مقاومت کرده و به‌جای آن، این بلوک را ابزاری برای افزایش صدای کشورهای در حال توسعه معرفی کرده است. هند نیز که روابط نزدیکی با ایالات متحده دارد، در موضوع حمله به ایران موضع متفاوتی اتخاذ کرده است. آفریقای جنوبی و اتیوپی نیز در این زمینه محتاط بوده‌اند تا روابط خود با غرب را خدشه‌دار نکنند.
با این حال حضور «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران در این نشست و در کنار همتایان خود از روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی نشان می‌دهد که تهران علیرغم تحریم‌ها و تهدیدهای حملات بیشتر به‌دلیل برنامه هسته‌ای‌ خود، در جمع بازیگران قدرتمندی حضور دارد.