کد خبر: 49198 | صفحه ۷ | تولید و تجارت | تاریخ: 26 تیر 1404
تغییر نام یک خیابان و نوید فصل تازه در روابط ایران و مصر
سایه خالد اسلامبولی از روابط تهران-قاهره کنار رفت
نام خیابان خالد اسلامبولی که در گفتار مردم همچنان به وزرا شهرت دارد بزرگ ترین مانع تجدید رابطه ایران و مصر در دهه های گذشته بوده حتی بعد از سقوط حسنی مبارک. زیرا ستوان خالد اسلامبولی رییس جمهوری وقت مصر را ترور کرده بود و چندان مرسوم نیست نام قاتل رهبر یک کشور دیگر را بر خیابان مشهوری در پایتخت کشور دیگر بگذارند
کارشناس مسائل خاورمیانه و شمال آفریقا گفت: تغییر نام خیابان خالد اسلامبولی، اتفاق مبارکی در روابط ایران و مصر رخ داده و کار بسیار خوبی انجام شده است. به نظر من، باید چنین اقداماتی ادامه یابد تا بهتدریج موانع را برطرف کنیم و به دوستان خود بیفزاییم.
به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا، در جلسه شماره ۳۳۴ شورای شهر تهران که روز یکشنبه (۲۵ خردادماه) برگزار شد، اعضای شورا با اکثریت آرا به تغییر نام خیابان «خالد اسلامبولی» در منطقه ۶ پایتخت به «شهید سیدحسن نصرالله» رأی مثبت دادند و روز گذشته ( سهشنبه ۲۴ تیرماه) نیز این تابلو، جایگزین نام پیشین خیابانی شد. این تصمیم، که در راستای گرامیداشت یاد و خاطره رهبر فقید حزبالله لبنان اتخاذ شد، نقطه عطفی در سیاستگذاریهای نمادین ایران به شمار میرود و بار دیگر موضوع نامگذاری این خیابان را که به یکی از مسائل محوری در روابط ایران و مصر تبدیل شده بود، در رسانهها مطرح کرد.
«محمدحسن سلطانیفرد» که به تازگی ماموریتش به عنوان رئیس دفتر حفاظت منافع ایران در مصر به پایان رسیده است، پس از تغییر تابلوی خیابان «خالد اسلامبولی» به «شهید سیدحسن نصرالله» در حساب ایکس خود نوشت: «با تغییر تابلوی خیابان خالد اسلامبولی الحمدالله عملا تمام موضوعات و مطالبات دو کشور حل و فصل شد و دیگر هیچ مانعی برای اعلام ارتقای روابط و عادی شدن مناسبات تجاری و گردشگری و سرمایه گذاری وجود ندارد. پیوند دو ملت بزرگ و تاریخ ساز ایران و مصر گامی برای بازگشت ثبات و امنیت منطقه است.»
خالد بن احمد شوقی اسلامبولی (۱۹۵۵-۱۹۸۲)، افسر ارتش مصر و عضو گروه جهاد اسلامی، به دلیل ترور انور سادات، رئیسجمهور وقت مصر، در ۶ اکتبر ۱۹۸۱ شناخته میشود. این اقدام در جریان رژه نظامی به مناسبت جنگ رمضان (یوم کیپور) انجام شد، زمانی که اسلامبولی و همدستانش به جایگاه سادات حمله کرده و او را به قتل رساندند. انگیزه اصلی این ترور، مخالفت اسلامبولی با پیمان صلح کمپ دیوید (۱۹۷۸) میان مصر و اسرائیل بود که از نظر بسیاری از گروههای اسلامگرا، خیانت به آرمان فلسطین تلقی میشد. اسلامبولی پس از محاکمهای سریع در آوریل ۱۹۸۲ به اتهام ترور رئیسجمهور اعدام شد.
جهانسادات بانوی اول مصر و همسر انور سادات، در کتاب خاطرات خود این لحظه را اینچنین روایت میکند: «در زمان رژه ارتش ناگهان یک کامیون از صف رسته خودروهای توپخانه خارج شده خود را به جلوی جایگاه مقامات رسانده و سه مرد مسلسل به دست به سوی جایگاه میدوند، در همان لحظه صدای انفجار یک نارنجک را میشنوم که در صدای غرش جتهای بالای سرمان گم میشود. دود در هوا میپیچد، بلافاصله به انور نگاه میکنم که حالا دیگر ایستاده است و به نظر میرسد خطاب به محافظانش میگوید بروید جلویشان را بگیرید؛ این آخرین تصویری است که از شوهرم در ذهن دارم».
در ایران، خالد اسلامبولی مورد تجلیل قرار گرفت و به ابتکار علی اکبر محتشمی پور، وزیر کشور وقت، خیابان وزرا در منطقه ۶ تهران به نام او نامگذاری شد. این اقدام، که در اوج تنشهای سیاسی منطقهای انجام شد، به سرعت به یکی از موانع اصلی در روابط دیپلماتیک ایران و مصر تبدیل شد. قاهره این نامگذاری را توهینی به حاکمیت ملی و تاریخ خود تلقی کرد و بارها به طور رسمی اعتراض خود را به تهران اعلام داشت. این موضوع به نمادی از اختلافات عمیق میان دو کشور تبدیل شد و حتی در دورههایی که تلاشهایی برای بهبود روابط صورت گرفت، به عنوان چالشی کلیدی باقی ماند.
روابط ایران و مصر پس از انقلاب اسلامی ایران به دلیل تفاوتهای ایدئولوژیک، رقابتهای منطقهای و مسائل نمادینی مانند نامگذاری خیابان خالد اسلامبولی به شدت تیره شد. در طول دهههای گذشته، تلاشهایی برای بهبود روابط میان دو کشور صورت گرفته است. به عنوان مثال، در دوره ریاستجمهوری سیدمحمد خاتمی (۱۳۷۶-۱۳۸۴)، پیشنهادهایی برای تغییر نام خیابان خالد اسلامبولی به «انتفاضه» یا نامی دیگر مطرح شد تا موانع دیپلماتیک کاهش یابد. با این حال، فشار گروههای سیاسی داخلی در ایران مانع از اجرای این پیشنهادات شد. حتی پس از تحولات سیاسی در مصر، مانند انقلاب ۲۰۱۱ و سقوط حسنی مبارک، این موضوع همچنان یکی از نقاط حساس در روابط دوجانبه باقی ماند.
با روی کار آمدن دولت چهاردهم و ابتکارات وزیر امور خارجه در حوزه کشورهای عربی و منطقه نشانههایی از اراده مشترک برای بهبود روابط دیده میشود. سیدعباس عراقچی در سیزدهم خردادماه ۱۴۰۴، برای سومین بار در طول دوره وزارت خود به مصر سفر کرد تا درباره مسائل منطقهای، از جمله موضوع فلسطین، و همچنین روابط دوجانبه گفتوگو کند. وی در نشست خبری مشترک با بدر عبدالعاطی، همتای مصری خود، تأکید کرد که «ایران و مصر دو کشور بزرگ با تمدنهای ریشهدار هستند و نقش مهمی در صلح و امنیت منطقه ایفا میکنند.» او همچنین اظهار داشت که «هیچ مانعی برای توسعه روابط دوجانبه وجود ندارد و موانع باقیمانده نیز بهزودی برطرف خواهند شد.» یکی از ابتکارات قابل توجه در این سفر، دیدار عراقچی با وزرای خارجه پیشین مصر، از جمله عمرو موسی، نبیل فهمی، و محمد العرابی، در فضایی غیررسمی در یکی از رستورانهای قاهره بود. این دیدار نشاندهنده تلاش ایران برای ایجاد گفتوگوهای چندجانبه و کاهش حساسیتهای تاریخی است.
با آغاز حمله نظامی رژیم صهیونیستی علیه جمهوری اسلامی ایران، وزیر امور خارجه مصر به نمایندگی از قاهره، سلسله اقدامات دیپلماتیکی را در جهت حمایت از تهران و ایجاد اجماعی منطقهای علیه این تجاوز آشکار آغاز کرد. صدور بیانیه مشترک ۲۱ کشور اسلامی و عربی، سه روز پس از آغاز جنگ که حملات اسرائیل را نقض آشکار اصول منشور سازمان ملل متحد دانستند، در حالی که برخی کشورهای حاضر در لیست امضاکنندگان، مانند امارات و بحرین که روابط دیپلماتیک با اسرائیل دارند از جمله ابتکاراتی بود که وزیر امور خارجه مصر در شکل گیری آن نقشی قابل توجه ایفا کرد.
سیدعباس عراقچی ۵ تیرماه در جریان حضور در برنامه گفتوگوی ویژه خبری در پاسخ به سوالی در خصوص آخرین وضعیت احیای کامل روابط ایران و مصر گفت: «رابطهای که ما الان با مصر داریم، از رابطه با بسیاری از کشورهایی که با آن ها رابطه دیپلماتیک داریم، بهتر است. با این ها رابطه دیپلماتیک مثلا نداریم اما میزان رفت و آمد ما و میزان همکاری ما حتی در قضایای جنگ، آنقدری که وزیر امور خارجه مصر با من تماس داشته، شاید باقی وزرا نداشتند و برای ما این مهم است که با مصر به عنوان یک کشور بزرگ اسلامی و تاثیرگذار در منطقه کار کنیم، همکاری داشته باشیم و تعامل داشته باشیم. اینکه رابطه کی برقرار شود و رسمی شود، ما عجله نداریم و به عهده خود مصریها گذاشتهایم»