طی نزدیک به صد و هفتاد سال گذشته، دو حزب جمهوریخواه و دموکرات با نمادهای فیل و الاغ بازیگران اصلی صحنه سیاست و حکومت در آمریکا بوده‌اند. پس از بروز اختلافات جدی میان رئیس‌جمهور کنونی و بزرگ‌ترین حامی مالی و تکنولوژیک وی، تلاش‌های ناکام پیشین برای به چالش کشیدن سیستم دوحزبی وارد مرحله جدیدی شده است.
آمریکایی‌ها سال‌ها است با نظام دو حزبی خود فرایند سیاست و حکومت را در کشورشان پیش می‌برند؛ سیستمی که از میانه سده نوزدهم و تاسیس حزب «جمهوریخواه» که منجر به کنار زدن حزب «ویگ» و ایجاد دوقطبی با حزب «دموکرات» شد، تاکنون دست‌نخورده باقی مانده است.
طی حدود صد و هفتاد سالی که از کارکرد این دوقطبی حزبی می‌گذرد، برخی تشکل‌های سیاسی کوشیده‌اند شکل و شمایل زمین بازی سیاسی را در ایالات متحده عوض کنند؛ نمود این تلاش‌ها هم ایجاد احزابی مانند لیبرترین، حزب قانون اساسی و حزب سبز بوده که نتوانسته‌اند اثرگذاری چندانی در تغییر قواعد سیاسی آمریکا داشته باشند.
در سال‌های اخیر، رویدادهایی چون بروز اختلافات جدی بین «دونالد ترامپ» با سایر چهره‌های شاخص حزب جمهوریخواه باعث شد تا زمزمه‌هایی درباره دوپارگی این حزب و اقداماتی مانند ایجاد حزب جدید از سوی ترامپ به گوش برسد.
این در حالی است که رئیس‌جمهور کنونی آمریکا بعد از باخت مقابل نامزد دموکرات‌ها در انتخابات ۲۰۲۰ که بسیاری از جمهوریخواهان از جمله «مایک پنس» معاون وی به خاطر ناآرامی‌های ششم ژانویه و حمله ترامپیست‌ها به ساختمان کنگره دست به تخطئه ترامپ زدند و از او تبری جستند، به جای واگرایی از جمهوریخواهان و ایجاد حزب جدید تصمیمی دیگر گرفت و باز هم حزب متبوعش را به انقیاد خود درآورد.
حالا یار انتخاباتی ترامپ در رقابت‌های ۲۰۲۴ یعنی «ایلان ماسک» سودای ایجاد حزب جدایی را در سر می‌پروراند؛ ایده‌ای که ترامپ آن را مضحک خوانده و نظرسنجی «راسموسن ریپورتس» نشان داده حدود نیمی از رأی‌دهندگان احتمالی آمریکایی، تلاش ثروتمندترین مرد جهان برای راه‌اندازی «حزب آمریکا» را ایده بدی می‌دانند. این نظرسنجی که در میانه ماه ژوئیه انجام شده می‌گوید که تنها ۲۷ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی از ایده ماسک حمایت می‌کنند، در حالی که ۴۸ درصد آن را بد می‌دانند.
به گزارش «ایرنا» در نظرسنجی که ماسک در شبکه اجتماعی خود منتشر کرد اما ۶۵ درصد کاربران با تشکیل حزب جدید موافق و ۳۴ درصد مخالف بوده‌اند.
مرد ثروتمند به دنبال حزب‌سازی
روابط ماسک و ترامپ مثل قبل صمیمی نیست و حالا بیشتر شبیه رقیب شده‌اند تا رفیق. بر اساس ادعای ماسک در شبکه اجتماعی «ایکس»، او قصد دارد حزب آمریکا را تأسیس کند اما هنوز اقدامات رسمی مانند ثبت در کمیسیون انتخابات فدرال یا جمع‌آوری امضا در ایالت‌ها را انجام نداده است. او پس از اختلاف با دونالد ترامپ بر سر لایحه‌ای که بدهی ملی را افزایش می‌دهد، این ایده را مطرح کرد.
به گزارش مجله «وایرد» (WIRED) ماسک می‌خواهد با تمرکز بر ۸ تا ۱۰ کرسی مجلس نمایندگان و چند کرسی سنا، حزب میانه‌رویی برای رأی‌دهندگان ناراضی ایجاد کند. با این حال، موانع دسترسی به برگه‌های رأی و قوانین سختگیرانه ایالتی، موفقیت این حزب را دشوار می‌کند.
کارشناسان معتقدند این حزب ممکن است آرای جمهوری‌خواهان را تقسیم کند و به دموکرات‌ها کمک کند. چهره‌هایی مانند «توماس مسی»، «جان فترمن» و «اندرو یانگ» به‌عنوان حامیان بالقوه این طرح مطرح شده‌اند اما موفقیت حزب به توانایی ماسک در جلب حمایت و غلبه بر موانع بستگی دارد.
«پولیتیکو» در گزارشی نوشته این طرح که هنوز رسمی نشده، نیازمند یادگیری از اختلال‌گران سیاسی مانند دونالد ترامپ و «برنی سندرز» سناتور دموکرات است. ماسک باید موضوعاتی را هدف قرار دهد که دو حزب اصلی نادیده گرفته‌اند مانند تجارت آزاد، تعادل مالی رادیکال و برتری تکنولوژیک آمریکا. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که اکثریت مستقل‌ها از تجارت آزاد حمایت می‌کنند و از بدهی ملی نگران‌اند.
با این حال، موانع ساختاری مانند قوانین انتخاباتی و سابقه متزلزل ماسک در سیاست، موفقیت این حزب را نامطمئن می‌کند. او می‌تواند با استفاده از منابع مالی خود شکاف‌های ایدئولوژیک را هدف قرار دهد اما اجرای استراتژی منسجم چالش‌برانگیز است. از طرفی ترامپ با سیاست‌های حمایت‌گرایانه، اجماع پیشین درباره تجارت آزاد را شکست. نظرسنجی گالوپ از سال ۲۰۱۵ نشان می‌دهد که ۶۰ تا ۸۱ درصد رأی‌دهندگان مستقل و دموکرات، تجارت خارجی را فرصتی برای رشد می‌دانند. با این حال، هیچ‌ یک از دو حزب اصلی به‌طور مداوم از تجارت آزاد دفاع نمی‌کنند. حزب آمریکا می‌تواند این خلأ را پر کند.
حزب سوم ایده تازه‌ای نیست
سیستم سیاسی ایالات متحده آمریکا از بدو تأسیس بر پایه نظام دو حزبی دموکرات و جمهوری‌خواه بنا شده است. این دو حزب از دهه ۱۸۵۰ تاکنون تمامی انتخابات ریاست‌جمهوری و اکثریت کرسی‌های کنگره را در اختیار داشته‌اند. با این حال، در سال‌های اخیر، نارضایتی فزاینده از قطبی‌سازی سیاسی، ناکارآمدی‌های سیستمی و انحصار این دو حزب، بحث درباره ایجاد احزاب سوم را به موضوعی داغ تبدیل کرده است.
«واشنگتن پست» با اشاره به موانع و چشم اندازهای حزب سوم نوشته است: در ایالات متحده، اصطلاح حزب سوم به هر حزب سیاسی غیر از دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان اشاره دارد. این احزاب معمولا به دلیل نفوذ محدودشان در سطح ملی، به عنوان احزاب اقلیت شناخته می‌شوند. احزابی مانند حزب لیبرترین، حزب سبز و حزب قانون اساسی نمونه‌هایی از این احزاب هستند که بر موضوعات خاصی مانند آزادی‌های فردی، محیط زیست یا محافظه‌کاری اجتماعی تمرکز دارند.
نظام انتخاباتی آمریکا، مبتنی بر سیستم «برنده همه را می‌برد» و کالج انتخاباتی، به طور ساختاری به نفع دو حزب اصلی عمل می‌کند. «قانون دوورژه» (منتسب به موریس دوورژه سیاست‌شناس فرانسوی) که رابطه بین سیستم‌های انتخاباتی و تعداد احزاب را توضیح می‌دهد، نشان می‌دهد که سیستم انتخاباتی آمریکا به طور طبیعی به ایجاد نظام دوحزبی منجر می‌شود. رأی‌دهندگان اغلب به احزابی رأی می‌دهند که شانس پیروزی بیشتری دارند و این موضوع موفقیت احزاب سوم را محدود کرده است.
همچنان که اشاره شد، ایده ایجاد احزاب سوم در تاریخ آمریکا سابقه‌ای طولانی دارد. در قرن بیستم، تلاش‌های متعددی برای به چالش کشیدن سلطه دو حزب اصلی صورت گرفت.
یکی از برجسته‌ترین نمونه‌ها، حزب «پیشرو» (Bull Moose) به رهبری «تئودور روزولت» در سال ۱۹۱۲ بود. روزولت بیست‌وششمین رئیس‌جمهور آمریکا (۱۹۰۹-۱۹۰۱ میلادی) با انتقاد از سیاست‌های محافظه‌کارانه حزب جمهوری‌خواه، حزب جدیدی تأسیس کرد و در انتخابات آن سال ۲۷ درصد آرا را کسب کرد اما به دلیل تقسیم آرای جمهوری‌خواهان، «ویلیام هوارد تافت» را تضعیف کرد و به پیروزی دموکرات‌ها کمک کرد.
در سال ۱۹۹۲، «راس پرو» تاجر و کاندیدای مستقل، با تمرکز بر کاهش کسری بودجه، ۱۹ درصد آرا را به دست آورد. این تلاش نیز به تقسیم آرای جمهوری‌خواهان منجر شد و به پیروزی «بیل کلینتون» کمک کرد.
در دهه‌های اخیر، احزابی مانند حزب «فوروارد» (تأسیس‌شده در ۲۰۲۲) تلاش کرده‌اند با جذب رأی‌دهندگان میانه‌رو، جایگزینی برای نظام دوحزبی ارائه دهند، اما موفقیت آن‌ها در سطح ملی محدود بوده است.
این تلاش‌ها نشان‌دهنده نارضایتی دوره‌ای از نظام دوحزبی است، اما موانع ساختاری مانند قوانین انتخاباتی ایالتی، کمبود منابع مالی و ترس از هدر رفتن رأی مانع موفقیت این احزاب شده‌اند. با این حال، پیشنهادات اخیر، به‌ویژه پیشنهاد ایلان ماسک، بار دیگر این بحث را به کانون توجه آورده است.
برنامه پیشنهادی ماسک چیست؟
«سی ان ان» با اشاره به پست‌های مجازی ایلان ماسک نوشته است: ماسک پس از انجام نظرسنجی در شبکه اجتماعی ایکس که نشان‌دهنده حمایت ۶۵ درصدی کاربران از ایجاد حزب سوم بود، اعلام کرد که حزب آمریکا را تأسیس کرده است. او نظام دوحزبی را شکست‌خورده توصیف و استدلال کرد که این سیستم به بن‌بست سیاسی و افزایش بدهی ملی منجر شده است.
ماسک معتقد است در سال‌های اخیر، شکاف بین دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان عمیق‌تر شده است. این قطبی‌سازی به بن‌بست‌های سیاسی، مانند ناتوانی در تصویب بودجه‌های متوازن منجر شده است. بسیاری از آمریکایی‌ها معتقدند که دو حزب اصلی در حل مسائل کلیدی مانند تغییرات اقلیمی، بدهی ملی و نابرابری اقتصادی ناکام مانده‌اند.
نظرسنجی‌ها، از جمله نظرسنجی ایکس در ژوئیه ۲۰۲۵، نشان‌دهنده حمایت قابل‌توجهی از ایده حزب سوم، به‌ویژه در میان جوانان و مستقل‌ها است. افرادی مانند ماسک معتقدند که نظام دوحزبی مانع نوآوری در سیاست‌گذاری است و حزب سوم می‌تواند ایده‌های جدیدی را به صحنه بیاورد.
نویسنده گزارش «رویترز» اما به موانع قانونی حزب سوم اشاره می کند و می‌گوید: تشکیل حزب سوم اما در قوانین آمریکا مشکل ساختاری دارد سیستم انتخاباتی آمریکا، به‌ویژه کالج انتخاباتی و قوانین سختگیرانه دسترسی به برگه‌های رأی، موفقیت احزاب سوم را دشوار می‌کند.
احزاب سوم ممکن است آرای یکی از دو حزب اصلی را تقسیم کنند و به پیروزی حزب مخالف کمک کنند مانند تأثیر «رالف نیدر» در انتخابات ۲۰۰۰. احزاب سوم معمولاً نمی‌توانند با منابع مالی هنگفت دو حزب اصلی رقابت کنند و ترس از هدر رفتن رأی باعث می‌شود بسیاری از رأی‌دهندگان به دو حزب اصلی وفادار بمانند.
برتری تکنولوژیک ماسک اما برگ برنده او در ایجاد حزب سوم است. هر دو حزب ادعای حمایت از برتری تکنولوژیک آمریکا در برابر چین را دارند اما سیاست‌هایشان اغلب تحت تأثیر مسائل فرهنگی قرار می‌گیرد. اقدامات دولت ترامپ، مانند کاهش بودجه دانشگاه‌ها و محدودیت برای دانشجویان خارجی به ضرر رقابت جهانی آمریکا بود. ماسک، با سابقه‌اش در فناوری می‌تواند با تأکید بر سیاست‌های مالیاتی، تجاری و مهاجرتی که نوآوری را تقویت می‌کنند، پایگاه رأی ایجاد کند.