کد خبر: 50424 | صفحه ۷ | ایران زمین | تاریخ: 18 مرداد 1404
جهش ۸۵ درصدی اعتبار قنات؛ رستاخیز آب در سیستان و بلوچستان
با جهش چشمگیر اعتبارات دولتی و تخصیص ۸۵۰ میلیارد ریال به احیای قنوات سیستان و بلوچستان بار دیگر امید به دل روستاهای این خطه بازگشته چرا که در زمانی که بحران آب، آینده کشاورزی و معیشت را به چالش کشیده قنوات نهتنها بهعنوان میراثی از گذشته بلکه بهمثابه راهحلی برای آیندهای پایدار در کانون توجه قرار گرفته است.
در دل سرزمین گرم و خشک سیستان و بلوچستان جایی که آفتاب بیوقفه بر پهنههای بیآب و علف میتابد و زمین سالهاست ترک برداشته از تشنگی مفرط هنوز نشانههایی از حیات دیرینه در ژرفای خاک دیده میشود. قناتها این میراث کهن تمدن ایرانی همچون رگهایی در بستر خاک حامل آبیاند که قرنهاست بیادعا زندگی را به دل کویر آورده است. سازههایی که نهتنها هنر مهندسی بینظیر نیاکان ما را به رخ میکشند بلکه اکنون نیز در عصر بحران آب و خشکسالیهای پیاپی نقش حیاتی خود را در توسعه پایدار مناطق خشک بازیابی میکنند. افزایش قابلتوجه اعتبارات دولتی برای احیای قنوات در سیستان و بلوچستان بارقهای از امید را در دل کشاورزان و روستاییانی روشن کرده که زندگیشان با آب گره خورده است. امسال با اختصاص ۸۵۰ میلیارد ریال اعتبار به طرحهای مرمت و احیای قنات در سیستان و بلوچستان شاهد رشدی ۸۵.۷ درصدی نسبت به سال گذشته هستیم؛ رقمی که در نگاه اول ممکن است تنها یک آمار مالی به نظر برسد اما در حقیقت بازتابدهنده تغییری جدی در نگاه سیاستگذاران به اهمیت قنوات بهعنوان زیرساختهای راهبردی امنیت آب است. سال گذشته اعتبار اختصاصیافته به این بخش ۴۵۷ میلیارد و ۹۰۰ میلیون ریال بود و جهش فعلی نه تنها نتیجه افزایش بودجه بلکه نشانهای از درک عمیقتری از جایگاه قنوات در ساختار معیشت و پایداری محیطی این منطقه است.
استان سیستان و بلوچستان با دارا بودن یکهزار و ۹۲۵ رشته قنات فعال در جایگاه ششم کشور از نظر تعداد این سازهها قرار دارد، اما قنوات در این سرزمین نه فقط آمار و ارقاماند بلکه روایتهایی زنده از مقاومت، دانش بومی و همزیستی با طبیعت است.
در استانی که اقلیم خشک و نیمهخشک آن همواره یکی از موانع جدی توسعه کشاورزی بوده قنوات بهعنوان تنها منبع پایدار و مطمئن تامین آب نقش بیبدیلی در تامین امنیت غذایی، اشتغال و ثبات جمعیتی دارند.
بیش از ۷۰ درصد کشاورزی سیستان و بلوچستان به آب قنات وابسته است و در چنین بستری احیای هر رشته قنات نه فقط آب به زمین تشنه میرساند بلکه امید را به زندگی مردمانی بازمیگرداند که سالهاست زیر بار خشکسالی خم شدهاند.
اهمیت قنات تنها به بعد اقتصادی آن محدود نمیشود، مرمت و فعالسازی این سازهها دارای اثراتی عمیق بر ابعاد اجتماعی، زیستمحیطی و امنیتی منطقه نیز هست و هر رشته قنات احیاشده بهطور میانگین برای ۲۷ خانوار اشتغال پایدار ایجاد میکند.
این مساله نهتنها موجب تثبیت جمعیت در روستاها و جلوگیری از مهاجرتهای بیرویه به حاشیه شهرها میشود بلکه نقش مهمی در تقویت پدافند غیرعامل در مناطق مرزی ایفا میکند، در مناطقی که مهاجرت، فقر و ناامنی اجتماعی در پی خشکسالی به بحرانهایی جدی تبدیل شده است؛ احیای قنوات بهنوعی یک اقدام راهبردی تلقی میشود که در کنار حفظ منابع آبی، بنیانهای اجتماعی را نیز مستحکمتر میکند.
قناتها برخلاف سایر منابع تامین آب به صورت تدریجی و بر پایه اصول پایدار آبرسانی عمل میکنند برخلاف چاههای عمیق که سفرههای زیرزمینی را با تهدید جدی روبرو میسازند قنوات آب را بهصورت طبیعی و بدون نیاز به انرژی با کمترین مداخله در اکوسیستم از دل زمین بیرون میکشند. این ویژگی باعث میشود که در شرایط حساس زیستمحیطی بهویژه در استانی مانند سیستان و بلوچستان که هر ساله با افت شدید سطح آبهای زیرزمینی مواجه است، قناتها بهعنوان ابزاری موثر برای حفظ تعادل زیستبومهای آبی شناخته شوند. همچنین احیای قنات موجب تقویت روحیه جمعی بازسازی سرمایههای اجتماعی و احیای اعتماد بین مردم و دولت نیز میشود، مردمی که سالها فراموششدگی را تجربه کردهاند، حالا با مشاهده توجه ویژه دولت به سازههای آبی که نسل به نسل برایشان اهمیت حیاتی داشته احساس مشارکت و تعلق دوباره به سرزمینشان پیدا میکنند چرا که قنات تنها یک کانال آب نیست نمادی است از پیوند تاریخی میان انسان و طبیعت، میان دولت و ملت، میان گذشته و آیند.