به گفته یک دکترای صلاحیت حرفه‌ای پوست و مو، اشعه ماورای بنفش (UV) بخشی از تابش خورشیدی است که گرچه برای زندگی ضروری است اما می‌تواند اثرات مخربی روی پوست و مو داشته باشد. این اشعه نامرئی به سه دسته UVA و UVB و UVC تقسیم می‌شود که UVA و UVB بیشتر، موجب آسیب به پوست می‌شوند.
دکتر سمیرا خاکشور، دکترای صلاحیت حرفه‌ای پوست و مو در گفت‌وگو با خبرآنلاین می‌گوید: اشعه UV اگرچه منبع مهمی از ویتامین D است، اما قرار گرفتن بیش‌ازحد در معرض آن می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی از جمله سرطان پوست شود.
سرطان پوست یکی از شایع‌ترین انواع سرطان‌هاست و ارتباط مستقیم با قرار گرفتن در معرض طولانی و شدید اشعه UV دارد. اشعه UV قادر است به DNA سلول‌های پوستی نفوذ کرده و باعث جهش‌های ژنتیکی شود. این جهش‌ها می‌توانند فرایندهای طبیعی تجدید سلولی را مختل کنند و احتمال بروز سلول‌های سرطانی را افزایش دهند.
آسیب‌های پرتوهای UVA و UVB بر پوست
قرار گرفتن مکرر در معرض UV به‌خصوص پرتوهای UVA و UVB باعث کاهش تولید کلاژن و آسیب به فیبرهای الاستین می‌شوند که مسئول حفظ استحکام و انعطاف‌پذیری پوست هستند. نتیجه آن شل شدن پوست، ایجاد چین و چروک، خشکی، کاهش خاصیت ارتجاعی پوست و افتادگی پوست است. همچنین پرتو UVA با عبور عمیق‌تر از پوست، موجب تشکیل رادیکال‌های آزاد می‌شود. این مولکول‌های ناپایدار به چربی‌ها، پروتئین‌ها و DNA سلول‌ها آسیب می‌رسانند و روند پیری زودرس پوست را تسریع می‌کنند.
نور UV باعث سرکوب سیستم ایمنی موضعی پوست می‌شود و توان دفاعی آن را در برابر عفونت‌ها و سلول‌های غیرطبیعی کاهش می‌دهد. تماس با UV موجب افزایش ملانین و ایجاد لکه‌ها و کک‌ومک‌های تیره روی پوست می‌شود که معمولاً نشانه آسیب پوست است.
راه‌های پیشگیری از آسیب‌زایی این پرتوها بر پوست
استفاده از ضدآفتاب مناسب با SPF بالا که بتواند UVA و UVB را فیلتر کند. پوشیدن لباس‌های محافظ، کلاه و عینک آفتابی در ساعات اوج تابش خورشید (۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر). اجتناب از برنزه کردن مصنوعی و استفاده از دستگاه‌های سولاریوم و بررسی مداوم پوست برای تشخیص زودهنگام تغییرات یا ضایعات غیرعادی و مراجعه به پزشک متخصص است.
اثرات مخرب اشعه UV بر روی موها
اشعه UV می‌تواند بر روی موها هم اثرات سویی بگذارد و باعث تبخیر سریع رطوبت در ساختار مو شود. موهایی که خشکی زیادی داشته باشند شکننده و ضعیف می‌شوند و احتمال گره خوردن، موخوره و شکستن آن‌ها افزایش می‌یابد.
امواج UV به‌ویژه UVB، ساختار کراتین در ساقه مو را تخریب می‌کنند. این تخریب موجب از دست رفتن حالت طبیعی مو، مات شدن و کاهش استحکام آن خواهد شد. اشعه UV موجب اکسید شدن رنگدانه‌های مو می‌شود و این فرآیند به‌طور طبیعی باعث کم‌رنگ شدن مو، تغییر رنگ و کدر شدن آن به‌ویژه در موهای رنگ‌شده یا روشن می‌شود. کوتیکول یا لایه محافظ روی مو، اولین خط دفاعی در برابر آسیب‌های محیطی است. اشعه UV باعث شکنندگی کوتیکول شده و شکستگی این لایه سبب افزایش آسیب‌پذیری مو نسبت به عوامل محیطی دیگر می‌شود. قرار گرفتن طولانی‌مدت و مکرر در معرض اشعه UV می‌تواند سبب آسیب به فولیکول‌های مو در پوست سر شود. این آسیب ممکن است باعث کاهش رشد مو، نازک شدن تارها و حتی ریزش مو شود.
راهکارهای محافظت از مو در برابر اشعه UV
استفاده از کلاه و پوشش‌های مقاوم در برابر UV، به‌کار بردن اسپری‌های محافظ مو حاوی فیلترهای UV، مرطوب نگه‌داشتن مو و استفاده از ماسک‌های تغذیه‌کننده و آبرسان و اجتناب از قرار گرفتن طولانی‌مدت موها در معرض نور مستقیم خورشید از جمله اقدامات پیشگیرانه محسوب می‌شود.