گروه بین الملل- نشست آلاسکا میان دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین، نخستین دیدار مستقیم پس از تهاجم روسیه به اوکراین، بیش از آنکه دستاوردی سیاسی داشته باشد، نمایش نمادین قدرت و تشریفات بود. ترامپ در حالی با تجلیل از پوتین او را بر فرش قرمز پذیرفت که هیچ توافقی درباره آتش‌بس یا کنترل تسلیحات حاصل نشد. پوتین استقلال اوکراین را «علت اصلی جنگ» دانست و لبخندزنان نشست را ترک کرد؛ نشانه‌ای از ضعف دیپلماسی واشنگتن در برابر سرسختی کرملین.
به گزارش فرارو به نقل از نشریه اکونومیست، از همان لحظه‌ای که ولادیمیر پوتین از هواپیمای دولتی‌اش بر فرش قرمز فرودگاه آلاسکا قدم گذاشت، می‌شد این سفر را برای او پیروزی‌ای نمادین دانست. استقبال رسمی در کنار میزبانش، دونالد ترامپ، صحنه‌ای بود که برای کرملین ارزش تبلیغاتی فراوان داشت. هرچند پس از ساعت‌ها گفت‌وگو، هیچ دستاورد مشخصی برای اعلام وجود نداشت، اما اهمیت ماجرا در جای دیگری نهفته بود: این نخستین دیدار چهره‌به‌چهره یک رئیس‌جمهور روس با همتای آمریکایی پس از تهاجم به اوکراین به شمار می‌رفت. همین کافی بود تا نشست در پایگاه نظامی «المندورف-ریچاردسون» در آنکوریج، پوتین را از شخصیتی مطرود در غرب به مهمانی ویژه بر خاک ایالات متحده تبدیل کند.
«تا توافقی حاصل نشود، توافقی در کار نیست»؛ این جمله را ترامپ با چهره‌ای جدی و گرفته بر زبان آورد. او با اصرار بر اینکه «بسیاری و بسیاری از موارد» مورد توافق قرار گرفته، تلاش کرد فضایی مثبت ترسیم کند، اما اعتراف کرد که در مسئله‌ی اصلی یعنی توقف جنگ اوکراین هیچ پیشرفتی حاصل نشده است. این خود تصویری روشن از دوران پرابهامی است که روابط واشنگتن و مسکو را احاطه کرده؛ دورانی که در آن حتی ناکامی نیز می‌تواند برای برخی به‌منزله‌ی دستاورد تلقی شود. چه بسا همین نتیجه‌ی نامعلوم، مایه‌ی آسودگی خاطر رهبران اوکراین و اروپا بود؛ زیرا نگرانی اصلی آنان این بود که ترامپ در برابر خواسته‌های کرملین برای تضعیف کی‌یف کوتاه بیاید.
نمایش نظامی، ضعف دیپلماتیک؛ پارادوکس نشست آلاسکا
هیچ‌یک از دو رهبر در پایان نشست به پرسش خبرنگاران پاسخی ندادند. گویی ترامپ به‌خوبی می‌دانست پرسش‌ها بیشتر حول تهدیدهای پیشین او خواهد بود؛ همان هشدارهایی که پیش از دیدار داده و از «پیامدهای بسیار شدید» در صورت تداوم جنگ سخن گفته بود. او حتی درست پیش از فرود در آلاسکا به فاکس‌نیوز گفته بود: «اگر بدون نوعی آتش‌بس از اینجا بروم خوشحال نخواهم بود.» با این حال، نه خبری از نشست سه‌جانبه با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، به میان آمد و نه اثری از توافق در زمینه‌ی کنترل تسلیحات هسته‌ای که پوتین پیشنهاد داده بود. آنچه باقی ماند، تنها تأکید دو طرف بر «فرصت‌های اقتصادی» بود، بی‌آنکه دستاوردی مشخص ارائه شود. ترامپ وعده داد که جزئیات گفت‌وگوها را به زلنسکی و رهبران اروپایی منتقل خواهد کرد؛ وعده‌ای که شاید بتواند پرده‌ای هرچند نازک از آنچه پشت درهای بسته گذشت را کنار بزند.
ترامپ، همچون همیشه در نقش نمایشگر، تلاش کرد لحظه‌ی ورود را به صحنه‌ای باشکوه تبدیل کند و پوتین را تحت‌تأثیر قرار دهد. هواپیماهای دو رهبر تقریباً هم‌زمان بر باند نشستند و کنار هم توقف کردند؛ آنان با گرمی دست دادند و به سوی جایگاه رفتند، در حالی که بر فراز آسمان یک بمب‌افکن «بی-۲» به همراه چهار جنگنده‌ی اف-۳۵ عبور می‌کرد. روی زمین نیز چهار جنگنده‌ی اف-۲۲ ردیف شده بودند. این صحنه آشکارا کوششی بود برای به رخ کشیدن قدرت نظامی ایالات متحده، اما آنچه در عمل به نمایش درآمد، ضعف دیپلماسی واشنگتن بود. ترامپ بارها ضرب‌الاجل‌هایی برای توقف حملات روسیه تعیین کرده بود، بی‌آنکه در برابر بی‌اعتنایی‌های کرملین واکنشی جدی نشان دهد.
این نمایش نظامی به‌ویژه چشمگیر بود، چرا که اف-۲۲ همچنان پیشرفته‌ترین جنگنده‌ی ایالات متحده به شمار می‌رود و همواره از دیدگان کنجکاو به‌دقت محافظت می‌شود. خبرنگار ما یادآوری می‌کند که در جریان رزمایشی در جزیره «تینیان» در اقیانوس آرام، زمانی که تعدادی از همین جنگنده‌های اسکادران آلاسکا حضور داشتند، ناچار شد همه‌ی عکس‌های خود را برای سانسور به نیروی هوایی آمریکا تحویل دهد. در چنین شرایطی، بعید نبود که هیئت روسی از فرصت عبور کاروان ریاست‌جمهوری برای وارسی دقیق این جنگنده‌ها نهایت استفاده را برده باشد.
آلاسکا؛ نمادی از مشروعیت‌بخشی به پوتین
روزنامه واشنگتن پست با تمرکز بر انتخاب آلاسکا به‌عنوان محل دیدار، آن را «نمادی خطرناک» توصیف کرد. این روزنامه یادآور شد که آلاسکا تا اواخر قرن نوزدهم بخشی از امپراتوری روسیه بوده و سپس به ایالات متحده فروخته شد. از نگاه تحلیل‌گران، از جمله مایکل مک‌فول، این انتخاب حامل پیامی ضمنی است که می‌تواند به پوتین مشروعیت نمادین بدهد: «ترامپ پوتین را در بخشی از امپراتوری سابق روسیه می‌پذیرد.» این اقدام، به باور نویسندگان واشنگتن پست، ممکن است به‌سادگی تصویر انزوای سیاسی پوتین پس از حمله به اوکراین را کمرنگ کند و برای کرملین یک پیروزی تبلیغاتی قلمداد شود.
حذف اوکراین؛ نقض اصل «بدون اوکراین درباره اوکراین»
خبرگزاری آسوشیتدپرس بر جنبه دیگری از دیدار تمرکز کرد: غیبت اوکراین. در شرایطی که جنگ هنوز ادامه دارد، عدم حضور ولودیمیر زلنسکی در جلسه به‌شدت مورد انتقاد قرار گرفت. تحلیل‌گران غربی معتقدند این اقدام نقض صریح اصل جاافتاده دیپلماتیک «بدون اوکراین، درباره اوکراین تصمیم‌گیری نشود» است. به‌باور این رسانه، حذف اوکراین از میز مذاکرات نه‌تنها نوعی تحقیر برای کی‌یف محسوب می‌شود، بلکه نشان می‌دهد واشنگتن و مسکو تمایل دارند بدون در نظر گرفتن ذی‌نفع اصلی، به سازش یا تقسیم منافع بیندیشند.
سابقه ضعف ترامپ در برابر پوتین
شبکه ان دی تی وی با یادآوری نشست هلسینکی ۲۰۱۸، بار دیگر به سابقه ضعف ترامپ در برابر پوتین پرداخت. در آن نشست، ترامپ آشکارا روایت دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا درباره دخالت روسیه در انتخابات ۲۰۱۶ را زیر سؤال برد و به گفته خودش «هیچ دلیلی برای دخالت روسیه» ندید. این موضع حتی از سوی جمهوری‌خواهان منتقدی مانند جان مک‌کین «یکی از خفت‌بارترین عملکردهای یک رئیس‌جمهور آمریکا» توصیف شد. یادآوری این سابقه در گزارش‌ها به‌عنوان شاهدی بر «قابلیت بالای پوتین برای تحت فشار گذاشتن ترامپ» تکرار شد؛ به‌ویژه اکنون که کاخ سفید به‌دنبال راهی سریع برای مدیریت بحران اوکراین است.
تناقض‌گویی‌های ترامپ
روزنامه گاردین به لحن متناقض ترامپ در آستانه نشست پرداخت. او یک بار گفت این دیدار صرفاً یک «جلسه‌ی گوش دادن» خواهد بود، اما چند روز بعد تهدید به «پیامدهای بسیار شدید» علیه روسیه کرد. این تغییر مداوم لحن، از نگاه گاردین، نشانه‌ای از «بازاریابی سیاسی» ترامپ است تا دیپلماسی راهبردی. به همین دلیل، بخشی از تحلیل‌ها معتقدند کرملین این تناقض را فرصتی برای پیشبرد دستورکار خود دانست و با دست پر وارد نشست شد.
خطر امتیازدهی بدون تضمین
فایننشنال تایمز در یادداشتی تحلیلی نوشت که تیم ترامپ به‌ویژه در مرکز مطالعات بین‌المللی و امنیت (CSIS) نگران است رئیس‌جمهور آمریکا برای کسب دستاورد فوری و حتی جایزه نوبل صلح، حاضر به امتیازدهی‌های یک‌طرفه شود. در حالی که پوتین با «صبر استراتژیک» در موقعیتی قدرتمند باقی مانده و پیشروی‌های نظامی روسیه ادامه دارد، احتمال آن وجود دارد که توافقی ناپایدار و غیرمتوازن شکل گیرد که در بلندمدت به سود کرملین تمام شود.
نشانه‌های شکست در فضای نشست
همزمان، خبرنگاران حاضر در آلاسکا از فضای نامطلوب جلسه گزارش دادند. جاکی هاینریش از فاکس نیوز نوشت: «احساسی که در اتاق حاکم بود، خوب نبود. به نظر می‌رسید که پوتین وارد شد، کار خودش را پیش برد، عکسش را کنار رئیس‌جمهور گرفت و سپس خارج شد.» این روایت با تحلیل لارا روزن خبرنگار آمریکایی همسو است؛ او گفت: «به نظر می‌رسد ویتکوف (نماینده ترامپ در امور خاورمیانه) درست درک نکرده بود که کرملین چه هدفی دارد و عملاً به دنبال یک توافق نمایشی بودند.» لغو ناهار مشترک ترامپ و پوتین و بازگشت سریع رئیس‌جمهور آمریکا به واشنگتن نیز به‌عنوان نشانه‌ای از شکست احتمالی نشست تعبیر شد.
تردید درباره دستاورد واقعی
به‌رغم اعلام ترامپ مبنی بر اینکه «برخی مسائل هنوز حل نشده‌اند، اما پیشرفت‌هایی داشتیم»، منابع نزدیک به دولت اوکراین روایت دیگری دارند. یک مقام اوکراینی به فایننشنال تایمز گفت: «زلنسکی هنوز هیچ تماسی از ترامپ دریافت نکرده و این وضعیت خیلی عجیب است.» تحلیلگر دیگری نیز نشست را «ничегобургер» (هیچ‌چیز مهمی) خوانده است؛ اصطلاحی که به معنای خروجی ناچیز و بی‌اهمیت نشست است.
مجموع واکنش‌های رسانه‌های غربی نشان می‌دهد که نشست آلاسکا بیش از آنکه به‌عنوان نقطه عطفی در روابط آمریکا و روسیه دیده شود، در فضای عمومی غرب به‌عنوان صحنه‌ای از تناقض، تحقیر و احتمالاً امتیازدهی یک‌طرفه درک شد. انتخاب محل، حذف اوکراین، سابقه ضعف ترامپ در برابر پوتین، تناقض‌گویی‌ها و نشانه‌های آشکار شکست در فضای جلسه، همه دست به دست هم داد تا رسانه‌ها این دیدار را با بدبینی ارزیابی کنند. با این حال، هنوز به دلیل محرمانه بودن بخش عمده مذاکرات، قضاوت نهایی دشوار است. آنچه مسلم است این است که دیدار آلاسکا به‌جای آرام کردن تنش‌ها، پرسش‌های تازه‌ای درباره راهبرد آمریکا در قبال روسیه و اوکراین برانگیخته است.