کارشناسان معتقدند در شرایط فشار اقتصادی و بازگشت تحریم‌ها، صنعت غذایی می‌تواند با چالش‌های جدی روبه‌رو شود.
به گزارش اکوایران، تحریم‌ها، نوسانات اقتصادی و کاهش شدید قدرت خرید مردم، زنگ خطر را برای امنیت غذایی کشور به صدا درآورده است. این بحران نه تنها سبک زندگی و رژیم غذایی خانوارها را تغییر داده، بلکه صنعت غذایی ایران را نیز با چالش‌های جدی تولید و صادرات مواجه کرده است.
چگونه فشار اقتصادی، الگوی مصرف غذایی مردم را تغییر داد؟
در شرایطی که اقتصاد کشور با فشار اقتصادی، تحریم‌ها و نزدیک شدن به رکود دست‌وپنجه نرم می‌کند، زنجیره تأمین و تولید غذا در معرض خطر اختلال قرار می‌گیرد. در این وضعیت، قدرت خرید مردم به‌شدت کاهش می‌یابد و سبک زندگی و عادات غذایی آن‌ها به‌طور محسوسی تغییر می‌کند. این روند در کشورهای درحال‌توسعه، به‌ویژه در منطقه خاورمیانه، با شدت بیشتری مشاهده می‌شود. برای مثال، در بحران لبنان در سال ۲۰۱۹، قیمت مواد غذایی به‌طور شدید افزایش یافت و مردم برای تأمین نیازهای خود مجبور شدند اقلام گران‌قیمت مانند برنج و گوشت را کنار گذاشته و بیشتر به حبوبات روی بیاورند. این الگوی تغییر مصرف در ایران نیز، که با تحریم‌ها و تورم سرسام‌آور مواجه است، کاملاً قابل‌مشاهده است:
کاهش مصرف اقلام لوکس‌تر: سهم هزینه‌های خانوار برای مواد غذایی افزایش یافته است.
افت مصرف گوشت، میوه و سبزیجات: به دلیل گرانی، مصرف این اقلام کاهش یافته و جای خود را به گزینه‌های ارزان‌تر داده است.
این تغییرات در رژیم غذایی پیامدهای دوگانه‌ای دارد: از یک سو، می‌تواند منجر به بروز مشکلات تغذیه‌ای و افزایش بیماری‌ها شود، و از سوی دیگر، صنایع غذایی کشور را با موانع جدی روبه‌رو می‌کند.
ظرفیت بزرگ صادراتی در کمین تهدیدات داخلی
ایران دارای ظرفیت‌های تولیدی بزرگی است که بیش از دو برابر نیاز داخلی کشور بوده و امکان صادرات قابل‌توجهی را فراهم می‌کند. با این حال، صنعت غذایی کشور با کندی در تولید و صادرات مواجه است.
مهم‌ترین موانع تولید و صادرات در صنعت غذا
تأمین ارز برای واردات: مشکلات مربوط به تأمین ارز برای واردات مواد اولیه و ماشین‌آلات، تولیدکنندگان را با چالش مواجه کرده است.
قطعی‌های مکرر برق: قطع برق، یکی از موانع کلیدی در مسیر تولید است.
ناهماهنگی‌های دولتی: ناهماهنگی‌های بین دستگاه‌های مختلف، روند کار را مختل می‌کند.
رشید عزیزپور، رئیس کمیسیون صنایع غذایی اتاق ایران، معتقد است اگر این فرصت‌های بزرگ از دست بروند و مشکلات حل نشوند، نه‌تنها صنعت غذایی ضربه می‌خورد، بلکه رقبای منطقه‌ای مانند ترکیه جای ایران را در بازارهای جهانی پر خواهند کرد و ظرفیت حیاتی کشور به هدر خواهد رفت.
راه‌حل چیست؟ اعتماد به بخش خصوصی و پیش‌بینی علمی بازار
کارشناسان و فعالان اقتصادی بر این باورند که برای حفظ ظرفیت عظیم تولیدی و جلوگیری از عقب‌ماندگی در بازارهای جهانی، باید اقدامات زیر صورت گیرد:
۱. شفاف‌سازی و هماهنگی سیاست‌ها:
اعتماد به بخش خصوصی: برای حفظ این ظرفیت حیاتی، باید به بخش خصوصی اعتماد کرد. سیاست‌های شفاف و هماهنگ: سیاست‌گذاری‌های دولتی باید شفاف و یکپارچه باشند.
حذف محدودیت‌های صادراتی: محدودیت‌های غیرضروری در زمینه صادرات باید برداشته شوند.
۲. تمرکز بر بازارهای صادراتی:
تولید در کشورهای همسایه: کارخانه‌هایی مانند تولید در کشورهای همسایه می‌تواند کمک‌کننده باشد.
صادرات به بازارهای ثالِث: تمرکز بر صادرات به بازارهایی که پتانسیل جذب کالای ایرانی را دارند.
۳. پیش‌بینی و شناخت دقیق بازار:
صمد حسن‌زاده، رئیس اتاق بازرگانی ایران ضمن اشاره به این چالش‌ها تأکید می‌کند که دولت باید اقداماتی را به‌صورت علمی و کارشناسی برای پیش‌بینی و تأمین کالاهای اساسی کشور انجام دهد. وی همچنین افزود که فعالان اقتصادی با تکیه بر «غریزه میهن‌دوستی» و «وفاق ملی» در کنار دولت، تمام تلاش خود را برای بهبود شرایط به کار خواهند بست.