در حالی که مسئولان میراث فرهنگی سیرجان موظفند از «باغ سنگی» که سالها قبل توسط «درویش خان» در این شهرستان پدید آمده و به عنوان یک اثر هنری انتزاعی در یونسکو به ثبت جهانی رسیده است حفاظت کنند با گرفتن تعهد کتبی از پسر وی برای حفظ و احیای این باغ، از زیر بار مسئولیت شانه خالی و هزینه‌ها را به او تحمیل کردند.
درویش خان قبل از بدرود با حیات، به باغ سنگی اش (در کرمان) بسیار دلبسته بود؛ سنگ ها و درختانی که مانند او از قدرت کلام محروم بودند همدمش شده بودند و با آنها نجوا می کرد، گاهی سنگ ها و درختان را می بوسید و نوازش می‌کرد و گاهی هم کتکشان می‌زد. درویش خان برای ایجاد این اثر هنری انتزاعی در دل کویر سالها زحمت کشید. او همیشه در کوه و صحرا در پی یافتن سنگ های سوراخ‌دار بود تا با آنها درختانش را بیاراید. می‌گویند هر یک از این درخت‌ها و سنگ‌ها نمادی از روزهای خوش و ناخوشی او هستند. او روزهای بسیاری از زندگی خود را در آن باغ سپری کرد و در نهایت بخش کوچکی از ورودی باغ سنگی خانه ابدی اش شد و در آنجا آرمید.
شهاب سنگ منجر به ایجاد باغ سنگی شد
به گزارش ایرنا، حدود یکماه قبل که با یک تور خبری برای بازدید از باغ سنگی رفتیم با فاطمه ارمغان عروس درویش خان آشنا شدم، او در خصوص نحوه شکل‌گیری باغ سنگی گفت: پس از اصلاحات ارضی در سال ۱۳۴۰ زمین‌های درویش خان را گرفتند و به کشاورزانی که بر روی زمین‌ها مشغول کار بودند واگذار کردند. وقتی او برای جمع آوری محصولاتش بر سر زمین‌ها می‌رفت، کشاورزان می‌گفتند زمین خودمان است و به او اجازه نمی‌دادند دست به محصولات بزند. درویش خان که ناشنوا بود و نمی‌توانست خواسته خود را ابراز کند از شدت ناراحتی و برای دادخواهی فریاد می‌کشید.
پس از گذشت پنج یا ۶ ماه وقتی از خواب بیدار شد متوجه شدیم دیگر عصبانی نیست، گفت «دیشب در خواب دیدم یک مرد از میان چند زن که صورت‌های خود را با نقاب پوشانده و لباس مشکی بر تن داشتند و در حال شیر دادن به نوزادان خود بودند، برخواست و سنگی به یک چوب آویزان کرد و گفت ناراحت نباش سنگ ها را جمع کن و باغی از سنگ در دهستان بلوردو درست کن بعد زن‌ها به صورت نور درآمدند و به آسمان رفتند.»
وی افزود: سحرگاه یک روز که درویش خان برای چرای گوسفندان به بیان رفته بود، یک شهاب سنگ از آسمان به زمین افتاد. او بعد از نزدیک شدن به سنگ با آن راز و نیاز کرد و در حالی که منتظر خنک شدن سنگ بود همانجا خوابش برد. بعد از بیدار شدن از خواب وقتی دید سنگ دارای چند سوراخ است خوابی که شب گذشته دیده بود را به یاد آورد و تصمیم گرفت آن سنگ را با خو د ببرد و به درختی آویزان کند.
ارمغان ادامه داد: اقوام می‌گفتند چرا او این کار را انجام می دهد شاید به سرش زده و حالش خوب نیست حتی درویش خان را به کرمان نزد پزشک بردند و ماجرا را برای او تعریف کردند. دکتر گفت «حال او از من و شما بهتر است با او چکار دارید، بگذارید باغی را که می‌خواهد درست کند» بالاخره درویشان باغ سنگی را درست کرد.
وی خاطرنشان کرد: پس از گذشت هشت سال یک مطلب درباره اینکه یک پیرمرد ناشنوا یک باغ سنگی ساخته است در روزنامه کیهان چاپ می‌شود و پرویز کیمیایی مستندساز پس از خواندن آن مطلب راغب می شود برای ساخت مستند به سیرجان بیاید. او می گفت «با وجود جاده‌های نامناسب به هر سختی بود خود را به خانواده درویش خان رساندم» او بعد از جویا شدن ماجرا از درویش خان خواست درباره او و باغش یک مستند بسازد و با پیشنهاد او موافقت شد.
چند ماه پس از ساخت فیلم آن مستند در جشنواره برلین موفق به کسب خرس نقره ای شد. اعضای جشنواره از کیمیایی می‌خواهند درویش خان را به آلمان بیارد تا از نزدیک با او آشنا شوند. وی موضوع را با همسر درویشان درمیان می گذارد اما او به خاطر اینکه مبادا در سفر برای همسرش اتفاقی رخ دهد با رفتن درویش خان به این سفر مخالفت می‌کند و می‌گوید «او ناشنواست نمی‌توانم اجازه دهم او تنها به کشور دیگری برود ممکن است برایش اتفاقی بیافتد.»
عروس درویش خان تصریح کرد: پس از رسیدن اخبار به گوش مسئولان میراث فرهنگی این باغ به ثبت جهانی می رسد در حالی که توجهی به این باغ نمی‌کنند، باید خودمان به باغ رسیدگی و از آن حفاظت کنیم. اینجا یادگار پدر ماست و برای این باغ زحمت کشیده ایم تا حدی که در توان داریم و تا زمانی که زنده هستیم، نمی گذاریم باغ سنگی خراب شود.
وی گفت: مسئولان میراث فرهنگی سیرجان از همسرم که سواد خواندن و نوشتن ندارد خواسته اند یک نامه را امضا کند و اینگونه از او تعهد گرفته اند که کارهای مربوط به حفظ و نگهداری باغ را انجام دهد.
شانه خالی کردن مسئولان سیرجان از زیر بار مسئولیت
در متن این نامه آمده است: «رئیس محترم اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سیرجان
اینجانب حسن اسفندیار پور فرزند آقای درویش خان مسئول محوطه تاریخی باغ سنگی شهرستان با توجه به مشکلات به وجود آمده در این باغ تعهد می‌نمایم تا اقدامات مطرح شده را انجام داده تا رفع شوند و گزارشات لازم را به اداره میراث فرهنگی ابلاغ نمایم.
۱-مرمت و اصلاح درختان و محوطه باغ
۲- سم زدایی آفات و حشرات درختان، رسیدگی به موضوع ورثه مرتبط به باغ
۳- ارائه گزارش کتبی ماهانه همراه با عکس و مستند به اداره میراث فرهنگی
۴- آمار بازدید ماهانه باغ سنگی.»
عروس درویش خان در پاسخ به این پرسش که آیا فرزندی دارید که بتواند به باغ سنگی رسیدگی کند، گفت: چهار پسر دارم که در رسیدگی به باغ کمک می‌کنند معین پسر آخرم مسئولیت باغ را بر عهده داشت و برای اخذ مجوز برای ایجاد بومگردی در کنار باغ بسیار زحمت کشید که در تصادف جان خود را از دست داد. مقبره او هم کمی بالاتر از مقبره درویش خان در جلو ورودی باغ سنگی قرار دارد. پسرم اگر بود خیلی به باغ رسیدگی می کرد او دوست داشت با ایجاد بومگردی به باغ سنگی رونق بدهد، با فوت او ما دلسرد شدیم اما راضی به رضای خدا هستیم.
ارمغان تاکید کرد: حقوق ما ماهی ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان است، بعد از همسرم تعهد گرفتند که کارهای باغ سنگی را انجام دهد از آقای حسینی توقع نداشتم از همسر بی سوادم اینگونه تعهد بگیرد. مسئولان میراث فرهنگی می‌گویند ما هم ماهانه ۱۵ میلیون حقوق می گیریم، در پاسخ به آنها می گویم شما حقوق خود را صرف زندگی می‌کنید ما باید برای باغ چوب و سم بخریم و کارگر با حقوق روزی یک میلیون تومان بگیریم. تا دو سال گذشته همسرم بسیاری از کارهای باغ را انجام می داد اما اکنون ۷۰ سال سن دارد و به خاطر دیسک کمر و تنگی کانال نخاعی دیگر نمی‌تواند از عهده این کار برآید. میراث فرهنگی زیاد از ما توقع دارد. با دیدن این تعهدنامه بسیار ناراحت شدم امروز می خواستم به آقای حسینی بگویم ما سالها از این باغ مراقب کردیم حالا اینگونه رفتار می‌کنید. من یک گوشی ساده دارم، نمی توانم با گوشی از گردشگران برای میراث فرهنگی عکس و فیلم بگیرم.
وی درباره اینکه چه میزان گردشگر داخلی و وخارجی از این باغ دیدن می کنند و درآمد شما از بومگردی چه میزان است گفت: گردشگران خارجی تا قبل از شیوع ویروس کرونا زیاد به اینجا می آمدند اما بعد از آن دیگر گردشگر خارجی به اینجا نمی آید. از بس مردم می‌گفتند گردشگران خارجی زیاد به باغ سنگی می آیند و به شما دلار می‌دهند پسرم خیری از باغ ندید و بر اثر تصادف فوت کرد؛ در صورتی که فقط میراث فرهنگی ماهانه ۱۰ ، ۱۵ میلیون تومان به ما پول می داد. مردم روزهای جمعه به اینجا می‌آیند و ورودی هر خودرو ۱۵۰ هزار تومان است.
انکار نامه از سوی رئیس میراث فرهنگی شهرستان سیرجان
سرپرست معاونت میراث فرهنگی استان کرمان در خصوص این نامه به خبرنگار ایرنا گفت: یک گروه از سوی میراث فرهنگی استان کرمان در حال بررسی این موضوع هستند و رئیس میراث فرهنگی شهرستان سیرجان موضوع را انکار کرده است.
فرهناز فرحی‌مقدم در پاسخ به این پرسش که باغ سنگی به ثبت جهانی رسیده است و میراث فرهنگی باید به آن رسیدگی و این اثر را حفظ کند، چرا مسئولان سیرجان مسئولیت را از خود سلب و از نوه درویش خان تعهد کتبی گرفته اند، توضیح داد: همکاران میراث فرهنگی سیرجان به ما اعلام کردند این نامه از سوی پسر درویش خان خطاب به رئیس میراث فرهنگی شهرستان نوشته شده است این ادعا در حالی بیان شده که از متن نامه به راحتی می‌توان فهمید که با گرفتن تعهد از اسفندیار برای رسیدگی و حفظ باغ سنگی از او خواسته شده گزارشات در این خصوص را به میراث فرهنگی ارائه دهد.
وی با بیان اینکه بناها و آثار شاخص به ثبت رسیده در استان کرمان زیاد و اعتبار استانی و ملی که برای حفظ و نگهداری از آنها اختصاص می یابد در مقایسه با آثار کم است، افزود: هر سال نمایندگان و رئیس ادارات شهرستان‌ها اسامی آثاری که به ثبت جهانی رسیده و در حال تخریب است یا نیاز به بازسازی دارد را برای ما می فرستند و با نظر نماینده مجلس شورای اسلامی در استان و فرماندار اعتبارات براساس اولویت ها مشخص و توسط میراث فرهنگی تایید می‌شود اما مشخص نیست چه میزان از اعتبارات تخصیص یابد. در سالهای قبل برای حفظ و نگهداری از باغ سنگی اعتبارات در نظر گرفته می‌شد اما سال گذشته بودجه ای اختصاص نیافت.
فرخی‌مقدم ادامه داد: برای جلوگیری از تخریب باغ سنگی باید طرح داشته باشیم امسال برای این باغ یک میلیارد تومان اعتبار پیشنهاد داده شد ولی مشخص نیست چه میزان از اعتبار پیشنهاد شده تخصیص یابد. تاکنون بررسی آسیب شناسی از باغ صورت نگرفته و در خطر بودن درختان تایید نشده است اگر باغ سنگی در مرحله اضطرار باشد با مسئولان شهرستانی برای جذب اعتبار صحبت می کنیم اما اگر خطر کمتر باشد منتظر اعتبارات ملی می‌مانیم.