گروه جامعه - فشار اقتصادی ناشی از تورم غذایی، اثرات روانی و اجتماعی گسترده‌ای بر جامعه می‌گذارد. غذا یکی از بدیهی‌ترین نیازهای بشر است. وقتی خانواده‌ها برای تامین آن دچار مشکل می‌شوند، احساس اضطراب و ناامنی افزایش می‌یابد.
در سال‌های اخیر، افزایش مداوم هزینه‌های زندگی به‌ویژه در حوزه مواد غذایی، به یکی از جدی‌ترین چالش‌های معیشتی خانواده‌های ایرانی تبدیل شده است. اما جهش تازه و ۴۰ درصدی قیمت مواد غذایی، موج تازه‌ای از نگرانی را در جامعه ایجاد کرده است؛ جهشی که نه‌تنها سفره بسیاری از خانوارهای کم‌درآمد و متوسط را کوچک‌تر کرده، بلکه پیامدهای اجتماعی عمیقی نیز به دنبال دارد.
به گزارش تجارت نیوز، هنگامی که کالاهای اساسی همچون لبنیات، پروتئین، غلات و سبزیجات از دسترس بخش بزرگی از مردم خارج می‌شود، مساله دیگر فقط گرانی نیست؛ امنیت غذایی، سلامت عمومی، کیفیت زندگی و حتی مناسبات اجتماعی تحت تاثیر قرار می‌گیرد. در چنین شرایطی، شکاف طبقاتی بیشتر می‌شود، الگوهای تغذیه‌ای دچار اختلال شده و فشار اقتصادی، سایه خود را بر روابط خانوادگی، روان جامعه و احساس عدالت اجتماعی می‌اندازد.
افزایش قیمت برنج و مرغ، دو کالای پایه‌ای در سفره ایرانیان، مثال واضح این وضعیت است. بسیاری از خانواده‌ها می‌گویند دیگر توان خرید برنج کیلویی 450 تا 500 هزار تومانی را ندارند. مرغ نیز که زمانی «آخرین سنگر» بسیاری از خانواده‌های کم‌درآمد برای تامین پروتئین بود، حالا به قیمتی رسیده که خرید آن به تصمیمی حساب‌شده و گاهی هم غیرممکن تبدیل شده است. قیمت بیش از 150 هزار تومان برای هر کیلو مرغ موجب شده بسیاری از خانواده‌ها مصرف این کالا را کاهش دهند.
طرح‌های حمایتی دولت قربانی ناهماهنگی میان نهادهای مسوول
در چنین شرایطی، طرح‌های حمایتی دولت از جمله «سبد کالا» یا «کالابرگ الکترونیکی» قرار بود نقشی مهم در حفظ قدرت خرید خانواده‌ها ایفا کنند، اما تاخیر در اجرا، ناهماهنگی میان نهادهای مسئول و ابهام در نحوه تخصیص آن‌ها، باعث شده بسیاری از مردم این طرح‌ها را ناکارآمد یا حداقل ناکافی تصور کنند.
در حالی که دولت وعده داده بود مرحله جدید کالابرگ در آبان‌ماه آغاز می‌شود، این وعده تحقق نیافت و حالا از اجرای آن در آذرماه سخن گفته می‌شود. نمایندگان مجلس از جمله «علی جعفری آذر»، عضو کمیسیون اجتماعی، به صراحت از بروز تاخیر و نواقص در اجرای این طرح انتقاد کرده‌اند. او به ایلنا گفت: «قرار بود اقلام اساسی بر اساس قیمت سال ۱۴۰۰ به دست مردم برسد. یعنی هر کس بتواند با همان قیمت خرید کند و مابه‌التفاوت را دولت بپردازد. اما عملا چنین اتفاقی نیفتاده و اجرای طرح با ابهام روبه‌رو است.»
او افزود: «پیش از کالابرگ، طرح سبد کالا به خانواده‌ها ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان اختصاص می‌داد تا برخی اقلام ضروری را خریداری کنند. اما امروز حتی یک سبد ۳۰۰ هزار تومانی نیز کارایی پیشین را ندارد.» به گفته جعفری آذر، با چنین مبلغی «فقط می‌توان دو عدد مرغ خرید». این مقایسه ساده نشان می‌دهد که چه میزان قدرت خرید مردم در یک فاصله کوتاه کاهش یافته است. حتی اگر فرض کنیم کالابرگ با همان طراحی اولیه اجرا شود، تورم موجود عملا بسیاری از اثرات مثبت آن را کم‌رنگ خواهد کرد.
تورم غذایی اثرات روانی و اجتماعی گسترده‌ای بر جامعه می‌گذارد
مصطفی اقلیما، پدر علم مددکاری اجتماعی ایران در مورد تبعات اجتماعی تورم غذایی به تجارت‌نیوز می‌گوید: فشار اقتصادی ناشی از تورم غذایی، اثرات روانی و اجتماعی گسترده‌ای بر جامعه می‌گذارد. غذا یکی از بدیهی‌ترین نیازهای بشر است. وقتی خانواده‌ها برای تامین آن دچار مشکل می‌شوند، احساس اضطراب و ناامنی افزایش می‌یابد.
او می‌افزاید: مادر یا پدری که نمی‌تواند غذای کافی برای فرزندش فراهم کند، تحت استرس دائمی قرار می‌گیرد. این احساس ناکارآمدی و فشار مزمن می‌تواند رفتارهای پرخطر، پرخاشگری و حتی خشونت خانگی را افزایش دهد.
این مددکار اجتماعی اظهار می‌دارد: ادامه چنین وضعیتی ممکن است به «تغییر الگوی تغذیه‌ای جامعه» منجر شود؛ تغییری که نه‌تنها کالری مورد نیاز را تامین نمی‌کند، بلکه سرشار از مضرات جانبی است. بسیاری از خانواده‌ها به غذاهای ارزان و فرآوری‌شده روی آورده‌اند؛ غذاهایی که در ظاهر سیرکننده هستند اما ارزش غذایی پایینی دارند و می‌توانند در بلندمدت موجب چاقی، دیابت و بیماری‌های قلبی شوند.
اقلیما به پیامدهای دیگر تورم غذایی اشاره کرده و اظهار می‌دارد: افزایش نابرابری اجتماعی، افزایش حس بی‌عدالتی و کاهش اعتماد عمومی از جمله تبعات جدی این وضعیت است. وقتی مردم می‌بینند که تامین حتی ابتدایی‌ترین نیازها دشوار شده، احساس می‌کنند سیستم اقتصادی به نفع آن‌ها عمل نمی‌کند. این موضوع بر روحیه جمعی تاثیر منفی دارد و می‌تواند زمینه‌ساز تنش‌های اجتماعی شود.
چرخه فقر در نسل بعد نیز تکرار خواهد شد
مصطفی اقلیما در ادامه می‌گوید: تورم غذایی ممکن است پدیده‌هایی مانند کودکان کار را افزایش دهد. خانواده‌هایی که از تامین هزینه‌ها عاجزند، ممکن است ناچار شوند فرزندانشان را برای کسب درآمد از مدرسه بیرون بکشند. در نتیجه، چرخه فقر در نسل بعد نیز تکرار خواهد شد.
او می‌افزاید: دولت باید در کنار سیاست‌های اقتصادی، «برنامه‌های حمایتی اجتماعی» نیز تعریف کند. وقتی فشار روانی بر جامعه زیاد می‌شود، باید سازوکارهایی برای کاهش آن ایجاد شود. این شامل حمایت روانی از خانواده‌ها، ایجاد برنامه‌های تغذیه‌ای برای کودکان مدرسه‌ای، و تقویت شبکه‌های حمایتی محلی است.
خانواده‌ها در مرز آسیب پذیری شدید قرار دارند
این مددکار اجتماعی ادامه می‌دهد: با این حال، آنچه اکنون بیش از همه اهمیت دارد، سرعت عمل است. مردم در برابر تورم لحظه‌به‌لحظه، نمی‌توانند منتظر جلسات طولانی و مطالعات جدید بمانند. سفره خانوار در حال کوچک شدن است و بسیاری از اقشار ضعیف به‌مرز آسیب‌پذیری شدید رسیده‌اند.
اقلیما در پایان تاکید می‌کند: تورم ۴۰ درصدی مواد غذایی، تنها گرانی چند قلم کالا نیست؛ داستان سفره‌هایی است که روزبه‌روز کوچک‌تر می‌شوند، کودکانی که با مواد غذایی کم‌کیفیت‌تر رشد می‌کنند، والدینی که تحت فشار مداوم قرار دارند، و جامعه‌ای که نابرابری در آن پررنگ‌تر می‌شود. هر روز تاخیر در تصمیم‌گیری، سفره‌ای را کوچکتر می‌کند و خانواده‌ای را بیشتر در معرض آسیب قرار می‌دهد.