صفحات روزنامه
اخبار آنلاین
انتخاب هوشمندانه پمپ برای صنایع حساس : مقایسه پمپ دیافراگمی دبم، لوب پمپ و دوزینگ پمپ برای عملکرد بی نقص
تعمیر تخصصی یخچال اسنوا مدل دو قلو در تهران
اقتصاد سفر در ایران؛ چگونه ویلاها جای هتلها را در سبد خانوار گرفتند؟
تاثیر مصرف الکل بر کبد: عوارض خطرناک مصرف الکل بر کبد چیست؟
قرصهای خوابآور سالهاست که بهعنوان راهکاری سریع برای درمان بیخوابی و اضطراب شبانه تجویز میشوند. این داروها اگرچه در کوتاهمدت میتوانند کیفیت خواب را بهبود ببخشند، اما در صورت مصرف مداوم یا بدون نظارت پزشکی، بهتدریج خطر وابستگی و اعتیاد را در پی خواهند داشت.
بسیاری از افراد بدون آنکه متوجه باشند، پس از مدتی برای خوابیدن به دارو وابسته میشوند و در صورت قطع آن با علائمی مثل بیخوابی شدید، تحریکپذیری یا ناآرامی روانی مواجه میشوند.
شناخت بهموقع علائم اعتیاد به قرصهای خوابآور، اولین گام در پیشگیری از وابستگیهای مزمن و آسیبهای روانی-جسمی است. در این مقاله بهطور کامل با این علائم آشنا میشویم.
اعتیاد به قرصهای خوابآور حالتی است که فرد دیگر قادر نیست بدون مصرف دارو به خواب برود یا احساس آرامش کند. این وضعیت معمولاً زمانی اتفاق میافتد که مصرف دارو از حالت درمانی و کوتاهمدت خارج شده و به استفاده مداوم و غیرقابلقطع تبدیل میشود.
وابستگی به این قرصها میتواند جسمی باشد، یعنی بدن برای عملکرد طبیعی خود به دارو نیاز پیدا میکند، یا روانی، بهگونهای که فرد تصور میکند بدون مصرف دارو قادر به خوابیدن یا ادامه زندگی روزمره نیست.
نکته مهم این است که بسیاری از افراد تصور میکنند چون دارو را با نسخه پزشک یا با دوز پایین مصرف میکنند، دچار اعتیاد نخواهند شد. در حالی که وابستگی میتواند بهصورت آهسته و تدریجی شکل بگیرد؛ بدون اینکه فرد متوجه شود مصرف او از حالت کنترلشده خارج شده است.
علائم اعتیاد به قرصهای خوابآور معمولاً در دو دسته کلی جسمی و روانی (رفتاری) ظاهر میشوند. وابستگی به این داروها تنها به احساس نیاز ذهنی محدود نمیشود؛ بلکه بدن نیز پس از مدتی مصرف مداوم، واکنشهایی نسبت به نبود دارو نشان میدهد. در ادامه با این دو دسته از علائم آشنا میشویم:
وقتی بدن به داروهای خوابآور وابسته میشود، قطع یا کاهش ناگهانی مصرف میتواند باعث بروز نشانههای جسمی شود. این علائم معمولاً در افرادی دیده میشود که بهصورت مداوم و بدون فواصل درمانی از دارو استفاده کردهاند. مهمترین علائم جسمی اعتیاد به قرصهای خوابآور عبارتاند از:
فرد بهمرور زمان برای رسیدن به همان اثر اولیه، به مصرف دوز بیشتری از دارو نیاز پیدا میکند.
یکی از اولین و واضحترین نشانهها است. در صورت اعتیاد به قرص خواب، قطع مصرف حتی برای یک شب میتواند باعث بیخوابی مطلق یا کابوسهای مکرر شود.
بدون مصرف دارو بهویژه در ساعات ابتدایی روز یا در مواقع استرس، ممکن است لرزش دست و بدن ظاهر شود.
قطع ناگهانی دارو میتواند سیستم عصبی را دچار اختلال کند و تعادل حرکتی فرد را بههم بزند.
حتی با مصرف دارو، بدن دچار خمودگی و بیحالی مداوم میشود که میتواند به کاهش عملکرد روزانه منجر شود.
تغییرات شیمیایی مغز در اثر اعتیاد، ممکن است باعث بروز سردردهای بیدلیل و طولانی شود.
این واکنش معمولاً هنگام تلاش برای ترک یا فاصلهگذاری در مصرف ظاهر میشود.
وابستگی به داروهای خوابآور معمولاً با تغییراتی در رفتار، افکار و احساسات همراه است. این دسته از علائم ممکن است حتی قبل از بروز مشکلات جسمی ظاهر شوند و نشانه واضحی از وابستگی روانی و تغییر الگوی مصرف فرد باشند. مهمترین نشانههای روانی و رفتاری عبارتاند از:
فرد بدون مصرف قرص احساس میکند توانایی به خواب رفتن را ندارد، حتی در شرایطی که بدنش خسته است.
نگرانی شدید بابت تمام شدن دارو یا فراموش کردن مصرف آن، از نشانههای واضح وابستگی است.
مخفی کردن مصرف دارو از خانواده یا دوستان، یا دروغ گفتن درباره دفعات مصرف، یک زنگ خطر جدی است.
جستجو برای تهیه دارو بدون نسخه، مراجعه به پزشکان متعدد یا حتی خرید از بازار سیاه نشاندهنده اوج وابستگی رفتاری است.
فرد ممکن است در انجام کارهای روزمره دچار مشکل شود، تمرکز نداشته باشد یا ارتباطش با اطرافیان تضعیف شود.
مثل مصرف در طول روز برای فرار از اضطراب یا برای تجربه احساس آرامش کاذب.
اگر این نشانهها در شما یا یکی از نزدیکانتان دیده میشود، مراجعه به کلینیک ترک قرص خواب میتواند بهترین و ایمنترین راه برای درمان باشد. در این مراکز، روند ترک دارو تحت نظر پزشک و با برنامهای تدریجی انجام میشود تا علائم جسمی و روانی به حداقل برسد و بدن دوباره به ریتم طبیعی خواب بازگردد.
قرصهای خوابآور بر اساس ترکیب و نحوه تأثیر بر مغز به چند گروه تقسیم میشوند و شدت وابستگی در هرکدام متفاوت است:
۱. بنزودیازپینها:
مثل دیازپام و آلپرازولام. وابستگی جسمی شدیدی ایجاد میکنند و قطع ناگهانی آنها میتواند باعث بیخوابی شدید، لرزش و حتی تشنج شود.
۲. داروهای زِد (Z-drugs):
مثل زولپیدم و زوپیکلون. معمولاً وابستگی روانی ایجاد میکنند و علائمی مانند خوابگردی، فراموشی و افزایش خودسرانه دوز دارند.
۳. آنتیهیستامینها و داروهای بدون نسخه:
مثل دیفنهیدرامین. وابستگی روانی خفیفتر دارند اما مصرف مداوم آنها باعث خوابآلودگی روزانه و کاهش تمرکز میشود.
هرچه اثر دارو سریعتر و قویتر باشد، خطر اعتیاد و علائم ترک شدیدتر است.
جمعبندی
وابستگی به قرصهای خوابآور معمولاً بهصورت تدریجی شکل میگیرد و بسیاری از افراد در ابتدا متوجه آن نمیشوند. مصرف مداوم این داروها برای خواب، میتواند بدن و ذهن را به دارو عادت دهد تا جایی که قطع آن باعث بیخوابی، اضطراب، تحریکپذیری یا حتی علائم جسمی شدید شود.
اگر مصرف قرص خواب به بخشی از برنامه شبانه تبدیل شده و بدون آن احساس ناتوانی در خوابیدن وجود دارد، این نشانهای از وابستگی است. تشخیص زودهنگام و مراجعه به پزشک یا مراکز درمانی تخصصی میتواند از بروز مشکلات جدیتر جلوگیری کند.