حالا دیگر بحران آب حتی به سرسبزترین استان های ایران هم رسیده است. گیلان بیشترین میزان بارش را دارد و نباید با بحرانی کم آبی مواجه باشد اما با توجه به افزایش سرانه مصرف چالش کم آبی و خشکسالی بیخ گوش این استان سرسبز قرار گرفته است.
مازندران که همواره از آن به‌ عنوان یکی از مناطق پرآب فلات ایران یاد می‌شود، چندین سال است که گرفتار تنش‌های آبی شده است.
آب یک منبع حیاتی است و ایران در حال هدر دادن آن است. کشور در دو دهه گذشته بیش از 200 کیلومتر مکعب از کل ذخیره آب خود را از دست داده است. مقابله با کمبود آب تنها شامل جنبه های فنی تغییر الگوی مصرف و کاهش ناکارآمدی ها یا تغییر مسیر رودخانه ها و سرمایه گذاری در کارخانه های آب شیرین کن نیست. برای اینکه بحران آب در ایران کاهش یابد اول برای هرگونه همکاری دولتی باید درک تهدیدات امنیتی فراگیر در میان دولتمردان و مردم فراگیر شود.
بحران آب و فقر غذایی و چشم انداز مبهم اقتصاد
به گزارش رکنا ایران با چالش های تشدید تغییرات اقلیمی، از جمله خشکسالی های شدید که تولید محصولات کشاورزی را با چالش مواجه می‌کند، مواجه است. ضربه به کشاورزی و تولید در این عرصه،یعنی افزایش قیمت محصولات غذایی و نایابی آنها که در هر دو بخش، باعث افزایش گرانی مواد غذایی و فقر غذایی می شود که نتیجه آن فقر سلامت و بهداشت است.
فقر غذایی و فقر سلامت و بهداشت هرکدام هزینه‌های گرانی را به خانوارهای ایرانی و بودجه دولتی وارد می‌کنند. این در حالی است که چشم‌انداز اقتصادی کشور همچنان  مبهم و قابل توجه است.
تشدید چالش‌های تغییر اقلیم مانند سیل‌های مکرر، خشکسالی و طوفان‌های گرد و غبار، و همچنین کمبود انرژی می‌تواند به طور قابل‌توجهی بر چشم‌انداز اقتصادی تأثیر بگذارد.
این چالش‌ها همراه با فشارهای تورمی اخیر می‌تواند به فشارها بر آسیب‌پذیرترین قشرها بیفزاید و خطر بالقوه تنش‌های اجتماعی را به همراه داشته باشد، به‌ویژه از آنجایی که انتظار می‌رود فرصت‌های شغلی را محدود کند به تنش‌ها افزوده می‌شود.
در مجموع، ایران به دلیل عوامل مختلفی از جمله تغییر اقلیم، برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی، سیستم های آبیاری ناکارآمد و مدیریت ضعیف منابع آب با بحران شدید آب مواجه است.
تنش‌های اجتماعی ناشی از تنش آبی
بحران آب در هر کشوری به تنش‌های اجتماعی می‌انجامد و ایران هم مستثنی نیست. اگر برنامه‌های دولتی مناسبی برای مقابله با تنش‌آبی و بحران‌آب در ایران انجام نگیرد به نظر تا پایان سال 1403 کشور با افزایش بحران هایی رو به رو خواهد شد که احتمالا نتیجه آن ناآرامی‌اجتماعی است. مشکلاتی که رشد تخریب کننده ای خواهند داشت:
1. افزایش فقر و بیکاری به دلیل کاهش تولیدات کشاورزی و از بین رفتن معیشت.
2. مسائل بهداشتی به دلیل عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم و تأسیسات بهداشتی.
3. ناآرامی اجتماعی و بی ثباتی سیاسی ناشی از درگیری بر سر منابع آب.
4. مهاجرت اجباری و جابجایی مردم از مناطقی که با کمبود شدید آب مواجه هستند.
دولتمردان، کارشناسان را به استیصال رسانده اند!
گفتنی است، از بحران آب ایران و مشکلات اقتصادی و آسیب‌های اجتماعی که ایجاد کرده و ایجاد خواهد کرد آنقدر در چند سال اخیر نوشته شده که فعالان رسانه‌ای و کارشناسان این حوزه،در زمان نوشتن گزارش تازه یا مقاله جدید با مشکل جمله‌بندی مواجه می‌شوند. یعنی نمی‌دانند که دیگر چگونه بنویسند تا گفتنی تکراری با محتوای هشدارهای قبلی نباشد. این استیصال کارشناسان در حالی شکل گرفته است که بحران آب در ایران خزنده در حال پیشرفت است و ویرانی های آن توقف پیشرفت کشور و سقوط در سیاهچاله ویرانی و عقب ماندگی است. به واقع باید از دولتمردان ایران سوال کرد، آیا می دانید معنای تغییرات اقلیمی چیست؟ خبر دارید ایران هر روز بیشتر دچار بحران آب و اثرات اجتماعی و اقتصادی ناشی از آن است؟ اگر می دانید در حال انجام چه کارهای موثری برای کاهش بحران هستید؟
به گزراش رکنا، استان های تهران، اصفهان، خوزستان و یزد به دلایل مختلف بیشتر درگیر بحران آب هستند.
تهران، پایتخت ایران، به دلیل رشد سریع جمعیت و زیرساخت‌های ناکافی با کمبود شدید آب مواجه است. اصفهان که در مرکز ایران قرار دارد، به دلیل استخراج بیش از حد و خشکسالی با کاهش منابع آب زیرزمینی خود مواجه است. خوزستان که در جنوب غربی ایران قرار دارد به دلیل سدسازی بر روی رودخانه هایی که به این استان می ریزند با بحران آب مواجه است که این امر باعث کاهش آب قابل استفاده کشاورزی و شرب شده است. یزد که در مرکز ایران قرار دارد به دلیل آب و هوای خشک و کمبود بارندگی با بحران آب مواجه است.
در همین حال اما داریوش مختاری در گفت‌وگو با ایلنا، درباره اوضاع تامین آب در کشور اظهار داشت: سال آبی از اول مهر هر سال تا پایان شهریور سال بعد و به مدت یک سال خورشیدی است. اکنون در میانه سال آبی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ قرار داریم. بر اساس اطلاعات پهنه‌ای بارش سازمان هواشناسی از ابتدای سال آبی جاری تا ۲۳ فروردین ماه بارش‌ها در کشور در مقایسه با دوره بلندمدت ۷.۱۷ درصد کاهش یافته است.
آیا با فاجعه آبی روبه‌رو هستیم؟
وی ادامه داد: همواره این پرسش مطرح است که آیا وضعیت منابع کشور عادی است و یا اینکه با بحران و فاجعه روبه‌رو هستیم. گهگاهی از عبارت غیرعلمی و غیرکارشناسی ورشکستگی آب استفاده شده است. در حالی که با نگاه زمین‌شناختی، هرگونه تحلیل منابع آب می‌باید در چهارچوب منابع و مصارف آب باشد و از دیدگاه اقتصادی، تحلیل منابع آب باید در چهارچوب عرضه و تقاضای منابع آب مورد موشکافی قرار گیرد. از دیدگاه برنامه‌ریزی منابع آب می‌توان از اصول مدیریت راهبردی کمک گرفت. به طوری که بتوان نقاط تهدید، فرصت، قوت و ضعف را بازشناسی کرد و به دنبال آن راهبرد مناسبی را برای مدیریت منابع آب بازشناسی کرد. بنابراین نمی‌توان مفهوم غیرعلمی ورشکستگی آب را جایگزین مفاهیم علمی کرد.
با وجود ۶۰۰ سد همچنان با کم‌آبی‌های نگران‌کننده روبه‌رو هستیم
وی گفت: با یک بررسی دقیق هواشناسی و اقلیم‌شناسی نیز می‌توان ارزیابی کرد که آیا رژیم سیلاب‌ها و یا رژیم آبدهی رودخانه‌ها، معمولی و برابر انتظارات صد ساله و یا بیشتر است و یا اینکه این پدیده‌های آبشناختی از رفتار معمول خارج شده‌اند. دغدغه اصلی مدیریت منابع آب کشور این است که به طور پیوسته میزان بارش‌های سالیانه نسبت به میانگین سالیانه افت پیدا کرده است. با این حال ساخت سدها به دنبال پاسخ به کمبود منابع آب (عرضه آب) بوده است ولی در عمل و پس از ساخت حدود ۶۰۰ سد همچنان با افت بارش‌ها در حدود یک دهه اخیر و کم‌آبی‌های نگران‌کننده روبرو هستیم.
خشکی آب رودخانه‌ها؛ به دنبال ساخت سدها
وی تاکید کرد: با این حال جغرافیای ایران گسترده و متنوع است؛ در این میان، خشکی بلندمدت استان‌های شمالی کشور در مقایسه با دوره‌های پرآبی دهه‌های پیش، نگران‌کننده‌تر از مناطق کم‌آب کشور است. تاثیر بهره‌برداری بی‌رویه بر منابع آب زیرزمینی نیز همینگونه است. نمونه دیگر مربوط به استان بوشهر است. در صدر بیشترین بارش، استان بوشهر با ۳۸.۲ درصد قرار گرفته است؛ در این استان از ابتدای سال جاری آبی تا ۲۳ فروردین‌ماه ۳۲۳ میلیمتر بارش ثبت شده که ۳.۸۹ میلیمتر بیشتر از دوره بلندمدت بوده است. این استان در انتهای حوزه آبریز خلیج فارس-دریای عمان قرار دارد و عمده بارش‌های آن سیل‌آسا و به دریا سرازیر می‌شود. از اینجا می‌توان نتیجه گرفت که شاید توسعه سدسازی و یا سازه‌های کوچکتر آبگیر برای استان بوشهر لازم ولی در بالادست حوزه‌های آبریز منتهی به دریاچه‌های گاوخونی، طشک و بختگان و ارومیه زیان‌آور بوده است.
به پیامدهای زیست‌محیطی ساخت سدها توجه شود
این کارشناس حوزه آب توضیح داد: به نظر می‌رسد تهدیدها و نقاط ضعف در مدیریت منابع آب بر فرصت‌ها و نقاط قوت برتری پیدا کردند. با این وضعیت لازم است در مدیریت منابع و مصارف و به بیان اقتصادی در مدیریت عرضه و تقاضای منابع آب بازنگری بنیادین داشت. لازم است هرگونه اقدام سازه‌ای در چهارچوب نظام فنی و اجرایی مورد بررسی قرار گیرد. اولویت‌های اجرایی که بتواند تهدیدها را به کمترین برساند و از فرصت‌ها استفاده کند در دستور کار قرار گیرد. به پیامدهای زیست‌محیطی ساخت سدها توجه شود و در محاسبات تحلیل‌های منفعت هزینه منظور شود. تا به مرور شادابی به رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و تالاب‌های کشور بازگردد.
پیامدهای ساخت سدها
به گفته وی؛ دست کم دو درصد آب انباشته‌شده در دریاچه سدهای کشور تبخیر می‌شود. به پیامدهای ناشی از خشک‌شدن رودخانه‌ها در محاسبات ساخت سدها توجه کافی نشده است. به توسعه بی‌رویه شهرنشینی و همچنین پدیدآوری تقاضاهای جدید برای مصارف کشاورزی و صنعتی و حذف حقابه پایین‌دستی به دنبال ساخت سدهای بزرگ توجه کافی نشده است. همچنین به سایر گزینه‌های تولید انرژی که ارزان‌تر از انرژی برقآبی است نیز باید توجه می‌شد. به این ترتیب در ابعاد اجتماعی و اقتصادی و زیست‌محیطی، مدیریت منابع آب کشور نیازمند بازنگری است.