کد خبر: 8582 | صفحه ۱۱ | ایران و جهان | تاریخ: 17 اردیبهشت 1402
«ابتکار» تازهترین تحولات توافق هستهای را بررسی میکند
اروپا و معمایی به نام مکانیسم ماشه
گروه بین الملل - خبرگزاری رویترز به تازگی با اشاره به پیشرفت برنامه هستهای ایران در ماههای گذشته گزارش داد که کشورهای اروپایی عضو برجام پیشتر درباره بازگشت تحریمهای سازمان ملل به ایران هشدار دادهاند. این خبرگزاری در گزارش خود مدعی شده در شرایطی که آمریکا و متحدان اروپایی آن با حمله روسیه به اوکراین و افزایش تنش با چین دست و پنجه نرم میکنند، برنامه هستهای ایران همچنان تهدیدی به شمار میآید که در حال شعلهور شدن مجدد است.
رویترز در ادامه به نقل از سه مقام اروپایی گزارش داد که انگلیس، فرانسه و آلمان در نشانهای از نگرانی اروپا به ایران هشدار دادهاند که اگر تهران اورانیوم را تا سطح مطلوب برای آن چه آنها گریز هستهای عنوان میکنند غنیسازی کند، مکانیزم ماشه تحریمهای سازمان ملل علیه ایران را فعال خواهند کرد.
بنابر گزارش رویترز، این هشدار که سال گذشته در نامهای که قبلاً گزارش نشده بود توسط وزیران امور خارجه این کشورها ارسال شد، نشان دهنده ترس غرب از این است که ایران میتواند اورانیوم را با درجه خلوص ۹۰ درصد غنیسازی کند. این خبرگزاری همچنین آورده است: نگرانی مجدد بر سر فعالیتهای هستهای ایران در زمان بدی برای جو بایدن، رئیسجمهور ایالات متحده رخ خواهد داد که بر حفظ حمایت متحدان از جنگ در اوکراین و متحد کردن کشورهای غربی بر سر عقبنشینی از جاهطلبیهای نظامی و دیپلماتیک چین متمرکز است.
رویترز در ادامه گزارش داد که اختلاف نظرهایی میان مقامهای آمریکایی و مشاوران جو بایدن در کاخ سفید بر سر موضوع ایران وجود دارد. در حالی که برخی از شخصیتهای تاثیرگذار ترجیح میدهند مساله ایران و مذاکرات احیای برجام را در اولویتهای جو بایدن قرار ندهند، برخی از مقامها و تحلیلگران آمریکایی چنین نگاهی ندارند.
یک دیپلمات غربی که خواست نامش فاش نشود در این باره گفت: آنها مشغول اوکراین و روسیه هستند و در حال حاضر نمیخواهند جبهه دیگری باز کنند. بنابراین، آنها میخواهند تمام تلاش خود را برای جلوگیری از غنیسازی ۹۰ درصد انجام دهند.
در همین راستا یک مقام ارشد ایران نیز به رویترز گفت که تهران چنین اقدامی را بر نخواهد تافت و واکنش تندی در مقابل بازگشت احتمالی تحریمهای سازمان ملل اتخاذ میکند.
این مقام ارشد که خواست نامش فاش نشود همچنین خاطر نشان کرد: اگر طرفهای دیگر به هر بهانهای بخواهند دست به چنین کاری بزنند و تحریمهای سازمان ملل را علیه ایران فعال کنند، تمام عواقب و مسئولیتهای آن متوجه خودشان خواهد بود. واکنش ایران میتواند از خروج از NPT یا همان معاده منع گسترش سلاحهای هستهای تا سرعت بخشیدن به فرآیند هستهای و افزایش سطح غنیسازی اورانیوم باشد.
به گزارش رویترز، اظهارات این مقام ایرانی صریحتر از صحبتهای سخنگوی وزارت امورخارجه ایران بود که روز دوشنبه گفته بود تهران به قدرتهای غربی اطلاع داده که در مقابل چنین اقدامی چگونه واکنش نشان خواهد داد.
این خبرگزاری بریتانیایی همچنین نوشت: در حالی که مقامهای غربی میخواهند درهای دیپلماسی را باز بگذارند، تنش با روسیه و چین این کار را سختتر میکند. اختلافات بر سر جنگ اوکراین و همچنین افزایش تنشهای پکن و واشنگتن شرایط را پیچیدهتر و احتمال احیای توافق هستهای را بیشتر کاهش داده است. ضمن اینکه در چنین شرایطی مشخص نیست مسکو و یا پکن تا چه اندازه تمایل داشته باشند که برای احیای برجام تلاش کنند. رویترز در ادامه با اشاره به توقف چندین ماهه مذاکرات احیای برجام مدعی شد: با این حال اگر توافق هستهای با ایران به پایان برسد، غرب سه گزینه دارد: بازدارندگی، اقدام نظامی یا یک برنامهریزی برای مذاکره جدید.
چرا اروپا فعال کردن مکانیسم ماشه را در دستور کار دارد؟
در همین رابطه رضا نصری کارشناس مسایل بین الملل در گفت و گو با ایسنا در مورد اینکه احتمال فعال کردن مکانیسم ماشه به بهانه فروش پهپادها به روسیه چقدر است؟ گفت: اگر از زاویه «منطق سیاست خارجی» به قضیه نگاه کنیم، گمان نمیکنم کشورهای اروپایی تمایلی به تشدید تنش با ایران و ایجاد یک بحران جدید برای خود داشته باشند. اما باید توجه داشت که سیاست خارجی در این کشورها نیز تا حدود زیادی تابع «سیاست داخلی» است و اگر از این منظر به موضوع نگاه کنیم، پیشبینی میشود با نزدیک شدن تاریخ «رفع تحریمهای تسلیحاتی ایران» آنها به صورت فزآیندهای از جانب لابیهای ضد برجام و لابی اوکراینی برای ممانعت از این اتفاق تحت فشار قرار بگیرند.
وی ادامه داد: یعنی اگر خودتان را به جای یک سیاستمدار ارشد غربیِ طرفدارِ احیای برجام بگذارید، خواهید دید که در آن زمان رقبای سیاسی و افکار عمومی شما را در موقعیتی قرار خواهند داد که مجبور شوید توضیح دهید «چرا میخواهید دست کشوری که متهم به مشارکت در جنگ اوکراین است را از نظر حقوقی باز بگذارید تا راحتتر به اقدامات خود ادامه دهد؟» به طور طبیعی، برای هر سیاستمداری که ملاحظات انتخاباتی نیز دارد پاسخ دادن به این پرسش و قرار گرفتن در برابر احساسات عمومی (هر چند محصول اتهامات واهی باشد) بسیار دشوار خواهد بود؛ دستکم در محاسبات و فرایند تصمیمگیری او تا حدود زیادی تأثیر خواهد داشت.
نصری گفت: اصولا جریانهایی که از ابتدا اتهام مشارکت ایران در جنگ اوکراین را مطرح میکردند برای بهرهبرداری از آن در چنین روزهایی به این کار مبادرت کردند! از همان زمان نیز مدام به دولت ایران هشدار داده میشد که به صورت جدی و فعالانه مانع از این شود که این اتهام در افکار عمومی جهان به کُرسی بنشیند. اما متاسفانه امروز اتهام مشارکت ایران در اوکراین برای کشور به یک مانع هزینهساز سیاسی تبدیل شده است. از سوی دیگر، در خود «پرونده برجام» نیز دینامیک غالب میان طرفین از دو سال پیش تا کنون به یک دینامیک مبتنی بر «اهرمسازی» تبدیل شده است. یعنی غرب از یک سو تحریمها را تشدید میکند و ایران در ازای آن درصد غنیسازی را بالا میبرد! در دینامیک اهرمسازی، طبیعی بود در نهایت عاقبت کار به جایی برسد که غرب ایران را به احیای قطعنامههای شورای امنیت تهدید کند و ایران نیز در مقابل بحث خروج از انپیتی را مطرح کند! برای رفع این مشکل ابتدا لازم است طرفین تصمیم بگیرند این دینامیک منفی فعلی را به یک دینامیک مثبت تبدیل کنند و با تعریف «اهداف مشترک» به حل و فصل موضوع بپردازند.
این کارشناس مسایل بینالملل در پاسخ به اینکه اروپا به خاطر موضوع اوکراین، روسیه را متهم به اخلال در مذاکرات میکند و روسیه بهانهجوییهای بیدلیل اروپا و امریکا را دلیل تاخیر در مذاکرات، به نظر با طولانی شدن موضوع اوکراین دورنمایی از اینکه دیپلماتهای غربی و روسی بر سر موضوعی بینالمللی مثل برجام رو به روی هم بنشینند وجود نخواهد داشت؟ اظهار کرد: در هر حال، تعلل در احیای برجام موجب شده هم لابیهای ضد برجام در آمریکا به مانعتراشیهای جدید - و تحکیم موانع قبل - مبادرت کنند و هم موضوعات و نزاعهای خارج از موضوع به پرونده هستهای ورود پیدا کند. این وضعیت ایران را در موقعیتی قرار داده که باید علاوه بر چالشهای منحصر به پرونده هستهای، چالشهای جدید را نیز برای احیای مذاکرات مدیریت کند. در این راستا، به نظرم لازم است ایران تا حد ممکن خود را از دعوای تاریخی میان روسیه و ناتو دور نگه دارد و با اقداماتی مثل حمایت علنیتر و مشهودتر از طرح صلح چین، فضای مساعدتری برای عادیسازی روابط خود با غرب و برگزاری نشستهای هستهای ایجاد کند.
وی در پاسخ به اینکه فرض کنیم ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی بر سر مسایل پادمانی به تفاهم برسند، در این صورت چقدر موضوع موشکی و پهپادها ظرفیت فعال کردن مکانیسم ماشه را در شورای امنیت دارد، اساسا در اروپاییها چقدر ظرفیت و تمایل سیاسی برای فعال کردن مکانیسم ماشه طی شش ماه اینده میبینید؟ گفت: مذاکرات بینالمللی همیشه در یک «فضای سیاسی» صورت میگیرد و طبیعی است هر اقدامی که به تلطیف و تعدیل این فضا منجر شود، احتمال موفقیت مذاکرات را افزایش میدهد. یعنی اگر رابطه ایران و آژانس به رابطه مثبتتری تبدیل شود - و به تبع آن، گزارشها و اسناد مصوب این نهاد نیز سویه مثبتتری به خود بگیرد، ابزارهای تأثیرگذاری و بهانههای جریانهای ضد ایران نیز کمتر خواهد شد.
نصری در درباره توییت اخیر میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در وین و نیز در مذاکرات برجام مبنی بر اینکه غرب به استفاده از مکانیسم ماشه تمایل پیدا کرده است، گفت: روسیه و غرب در سال اخیر در پروندههای مختلف و متعدد بینالمللی یکدیگر را به «بیثباتسازی» و اقدام علیه ثبات و امنیت متهم کردهاند، این رجزخوانیها هم در همین راستاست.