کد خبر: 9164 | صفحه ۱۱ | ایران و جهان | تاریخ: 27 اردیبهشت 1402
«ابتکار» نتایج انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه را بررسی می کند
دوئل سرنوشتساز
انتخاباتی که نشریه اکونومیست آن را مهمترین انتخابات سال ۲۰۲۳ اعلام کرد، یکشنبه ۱۴ مه/۲۴ اردیبهشت در ترکیه برگزار شد و نتیجهای دور از انتظار و فراتر از پیشبینی نظرسنجیها رقم نخورد. اما چگونه اردوغان برخلاف ۲۱ سال گذشته پیروز قاطع انتخابات نشد؟ شانس پیروزی او و رقیبش در دور دوم چقدر است؟
به گزارش یورونیوز، رجب طیب اردوغان، رییسجمهوری که از سال ۲۰۰۲ حزبش عدالت و توسعه و خودش بر ترکیه حکمرانی کردهاند، در انتخابات سال ۲۰۲۳ در مقابل کمال قلیچداراوغلویی قرار گرفت که حزبش برای آخرین بار در دهه ۱۹۷۰ قدرت را در دست داشته و خاستگاه فکری آن نیز از ۲۱ سال پیش و سقوط دولت چپگرای بولنت اجویت به دلیل بروز بحران اقتصادی در کشور، جایگاهی در قدرت سیاسی حاکم پیدا نکرده است.
به هر روی، انتخابات با صفآرایی دو کاندیدای اصلی یعنی اردوغان و قلیچداراوغلو و حضور دو نامزد فرعی که با مکانیسم جمعآوری صد هزار امضا وارد عرصه رقابتها شدند، آغاز شد. اگر چه یکی از کاندیداهای فرعی یعنی محرم اینجه، رهبر حزب مملکت، از انتخابات کنارهگیری کرد اما کنارهگیریاش آنقدر دیر بود که دیگر عملا امکان حذف نامش از برگههای چاپ شده آراء وجود نداشت.
اما کاندیدای فرعی دیگر سینان اوغان، یک آکادمیسینِ ملیگرایِ محافظهکارِ اهل شهر ایغدیر در مرز ایران و با تبار آذربایجانی، بود. او در سال ۲۰۱۲ از حزب راست افراطیِ حرکت ملیگرا وارد مجلس شد. سینان در سال ۲۰۱۶ با همراهی گروهی در درون حزب، به رهبری مرال آکشنر، خواستار برگزاری انتخابات درون حزبی و کنار رفتن دولت باغچهلی، رهبر کهنسال حزب حرکت ملیگرا شد. اما این حرکت درون حزبی شکست خورد و او به همراه با مرال آکشنر و امید اوزداغ از حزب حرکت ملیگرا اخراج شدند.
رایگیری ساعت ۸ صبح به وقت محلی آغاز شد، با پایان زمان رسمی آن و اتمام ممنوعیت قانونی اطلاعرسانی نتایج، خبرگزاری رسمی آناتولی در پی آغاز شمارش آراء از ساعت ۱۸ به وقت محلی، انتشار نتایج اولیه را شروع کرد. البته همانند انتخابات محلی سال ۲۰۱۹ انتشار نتایج اولیه با اعلام نتایج شمارش آراء در مناطقی که حزب حاکم عدالت و توسعه به لحاظ سنتی پایگاه فراگیرتری دارد، همراه بود. به همین دلیل، نتایج اولیه نسبت آراء اردوغان را ۶۰ درصد نشان میداد که حکایت از پیروزی قاطع او داشت.
در مقابل، تلویزیون خلق، مهمترین رسانه مخالفانِ اردوغان، انتشار نتایج شمارش رایها را بر مبنای مکانیسم ثبت آراء در مرکزیت حزب جمهوری خلق آغاز کرد که برای ساعتها با نتایج اعلامی از سوی خبرگزاری آناتولی اختلافی فاحش داشت. اما کمکم نتایج اعلام شده از سوی این دو منبع به هم نزدیک شد و در نتیجه نسبت مجموع آرای آقای اردوغان از ۶۰ به ۴۹ درصد و نرخ آرای جلب شده از سوی آقای قلیچداراوغلو نیز از ۳۰ به ۴۵ درصد رسید.
در چنین شرایطی، صحبت از ۳ میلیون رایی به میان آمد که در مناطقی که عمده ساکنانش طرفدار حزب جمهوری خلق بودند، به صندوقها ریخته شده بود ولی ناظران حزب عدالت و توسعه مدام نسبت به نتایج شمارش آنها اعتراض میکردند و مانع از امضای صورتجلسه نهایی میشدند؛ به طوری که آرای برخی از این صندوقها تا ۱۱ بار بازشماری شد. رهبران حزب جمهوری خلق امیدوار بودند که با افزوده شدن نتایج شمارش آراء در این صندوقها نسبت رای آقای قلیچداراوغلو از ۵۰ درصد بگذرد و شکست آقای اردوغان قطعی شود.
اما در نهایت، نتایج تغییر فاحشی نکرد تا اردوغان در سخنرانی سنتیاش که از بالکن ساختمان مرکزی حزب عدالت و توسعه در آنکارا ایراد میکند، برای نخستین بار پس از ۲۱ سال، حرفی از پیروزی قاطع خود نزند.
در مقابل، قلیچداراوغلو نیز در کنار رهبران ۵ حزب متحد با حزب جمهوری خلق ترکیه و نیز دو شهردار آنکارا و استانبول جلوی دوربینها حاضر شد و گفت که برای ادامه جدال انتخاباتی در دو هفته آینده آماده است. او تاکید کرد که بیش از ۵۰ درصد رایدهندگان خواستار تغییرهستند. ظاهرا او با احتساب آرای ۵.۱۷ درصدی سینان اوغان در کنار آراء خود و نیز گروهی که با انتخابات قهر کردهاند، شمار ناراضیان از دولت اردوغان را بالای ۵۰ درصد برآورد کرده است.
اما نتیجه انتخابات پارلمانی حاکی از این است که با وجود کاهش سهم آراء حزب عدالت و توسعه از ۴۲.۵ درصد در سال ۲۰۱۸ به ۳۵.۷ درصد در انتخابات ۲۰۲۳، ائتلاف جمهوری به رهبری این حزب، با کسب حداقل ۳۲۲ کرسی، همچنان اکثریت پارلمان را در اختیار خواهد داشت. این موفقیت بیش از همه مرهون کسب ۱۰ درصدی آراء از سوی حزب حرکت ملیگرا بود که پیشتر نظرسنجیها سهم آراء آن را تنها ۵ درصد برآورد میکردند. بدین ترتیب، با وجود رشد ۳ درصدی آراء حزب جمهوری خلق، ائتلاف ملت به رهبری آن، ۲۱۳ کرسی را تصاحب کرد.
تاثیر نتایج انتخابات مجلس بر رایدهندگان
نوشین منگو، روزنامهنگار مخالفِ اردوغان که مدعی است در سال ۲۰۱۷ با فشار شخص او از شبکه خبری سیانان تُرک اخراج شده و در حال حاضر برنامه روزانه او در کانال یوتیوبش گاه چند صد هزار بازدیدکننده دارد، درباره تاثیر نتایج مجلس بر تصمیم رای دهندگان در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری میگوید: «بنظر من این امر مشروط به توافق اردوغان با سینان اوغان است. البته که توافق او با اوغان را راحتتر خواهد کرد.»
اما آدم متان، روزنامهنگار نزدیک به حزب عدالت و توسعه، میگوید:«قطعا نتیجه انتخابات مجلس روی تصمیم رای دهندگان در دور دوم تاثیرگذار خواهد بود. هم شهروندان عادی و هم فعلان اقتصادی و کارآفرینان خواستار بروز شرایط بلاتکلیفی و نااطمینانی نیستند.»
او افزود: «رییس جمهوری هم در این خصوص مردم را قانع خواهد کرد اما به نظر من بدون آنکه نیازی به قانع کردن مردم توسط آقای اردوغان باشد، شهروندان خود به خود رایشان را در همین راستا خواهند داد.»
سینان اوغان در دور دوم تعیین کننده خواهد بود؟
برخی کارشناسان می گویند در این انتخابات، سینان اوغان در موقعیت تاجبخش قرار گرفته و نقش و تعیین کنندهای پیدا کرده است. آن موج ناپیدا که در این انتخابات از آن سخن گفته میشد در میان ملیگرایان سکولار شکل گرفته است. اما به نظر می رسد او در موقعیتی قرار دارد که حتی اگر با هر یک نامزدها به توافق برسد، نمیتواند جامعه رای خود را به سمت آن نامزد هدایت کند. بخشی از رای دهندگان به اوغان به سوی اپوزیسیون و بخش دیگر به سوی اقتدارگرایان تمایل دارند لذا تصمیم اوغان لزوما تصمیم رای دهندگان او نخواهد بود.»
اما در مقابل برخی دیگر از کارشناسان معتقدند: بعید است که سینان اوغان نقش تاج بخش را ایفا کند؛ زیرا با اختلاف رای فعلی بین اردوغان و قلیچداراوغلو به نظر می رسد که بعید است که او بتواند فاصله بین خود و اردوغان را در دور دوم پر کند.
البته برخی منابع میگویند سینان اوغان آرزوی بازگشت به حزبی را دارد که سال ۲۰۱۶ از آن اخراج شد و این که بتواند بر صندلی رهبری حزب حرکت ملیگرا تکیه بزند و دولت باغچهلی را کنار بگذارد. بنابراین، این میتواند یکی از خواستههای او از اردوغانی باشد که متحد نزدیک دولت باغچهلی است و گفته میشود که در سال ۲۰۱۶ نیز مانع از موفقیت تلاش اوغان برای برکناری باغچهلی شد.
اهمیت رای کُردها
کردها در انتخابات روز یکشنبه به شکلی قاطع علیه اردوغان رای دادند. رای اردوغان در دیاربکر، دژ حزب دموکراتیک خلقها به زیر ۳۰ درصد سقوط کرد که این به این معناست که رای اردوغان در دیاربکر حتی از رای او در ازمیر که پایگاه رای اصلی حزب جمهوری خلق محسوب میشود نیز کمتر است.
حال پرسش این است که آیا کردها با توجه به ایفای نقش فعالانه صلاح الدین دمیرتاش، رهبر زندانی کردها در انتخابات با کمک همسرش باشاک دمیرتاش، در دور دوم نیز به حمایت از قلیچداراغلو ادامه خواهند داد؟ اهمیت رای کردها در مرحله دوم انتخابات ریاست جمهوری چقدر خواهد بود؟