تقویم ایران یک روز فراموش نشدنی در کنار دیگر روزهای مهم خود دارد و آنهم ۳ خرداد، روز آزادسازی خرمشهر است. ۳ خرداد ۱۳۶۱ روزی است که مردم دلیر و رزمندگان جان برکف ایران خرمشهر را از چنگال دشمن نجات دادند.
اگر چه خرمشهر در چهارم آبان ۵۹ سقوط کرد و دشمن حتی به منازل خرمشهر رحم نکرد اما مقاومت مردم و رزمندگان تا ۲۰ ماه بعد ادامه یافت. پس از بررسی های بسیار و انجام چند عملیات مقدماتی، در ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱عملیات «بیت المقدس» در منطقه غرب رود کارون و جنوب غربی اهواز و شمال خرمشهر با رمز «یا علی بن ابی طالب(ع)» آغاز شد اما حساسیت و اهمیت اهداف موجب شد که عملیات به مدت ۲۵ روز به درازا کشید و در نهایت رزمندگان اسلام، در اوج اقتدار، خرمشهر را آزاد کردند.
فرماندهی عملیات بیت المقدس به عهده چه کسی بود؟
نیروهای ایرانی با توان ۱۳۰ هزار سرباز به فرماندهی علی صیاد شیرازی، با هدف آزادسازی خرمشهر عملیات بیت المقدس را آغاز کردند. در ابتدا نیروهای عراقی از خرمشهر عقب نشینی کردند اما ارتش عراق برای پس زدن نیروهای مسلح ایران ،پاتک بزرگی را آغاز نمود و نیروهای ایرانی در مقابل پاتک گسترده ارتش عراق، مقاومت کردند و در تاریخ ۳ خرداد ۱۳۶۱ نیروهای ایرانی، به طور کامل بر شهر خرمشهر مسلط شدند. انجام عملیات بیت المقدس در ۴ مرحله برنامه ریزی شده بود، که هر مرحله یک عملیات بزرگ به حساب می آید.
مهم ترین اهداف عملیات بیت المقدس، انهدام حداقل دو لشکر از نیروی های ارتش عراق ، بازپس گیری شهرهای خرّمشهر، هویزه و پادگان حمید، خارج نمودن شهرهای اهواز، حمیدیه و سوسنگرد از برد توپخانه عراق ، تأمین مرز، تهدید بصره ، تداوم رزم علیه ارتش عراق و کاهش توان رزمی عراق بود.
شهید محمد جهان آرا در خرمشهر
در آزادسازی خرمشهر جوانان و فرماندهان زیادی شهید شدند که یکی از آنان محمد جان آرا فرمانده سپاه خرمشهر بود که جایگاه ویژه ای در سازماندهی نیروها و انجام عملیات های مختلف داشت. او از همان آغاز جنگ خود را برتر از مردم ندانست و ابتدا نیروها را به میدان نفرستاد بلکه دوشادوش مردم از شهر دفاع کرد. بعد از سقوط خرمشهر و عزل بنی صدر از فرماندهی کل قوا محمد جهان آرا و تعداد دیگری از فرماندهان به دل دشمن یورش بردند و سبب شکستن محاصره آبادان در مهر ۱۳۶۰ شدند.
به دنبال این پیروزی در روز هفتم مهر محمد جهان آرا و تعداد دیگری از فرماندهان راهی تهران شدند تا گزارش عملکرد شجاعانه نیروها را به رهبر انقلاب بدهند اما در میانه راه هواپیمای حامل آنها دچار نقص فنی شد و سقوط کرد و جهان آرا و دیگر مسافران هواپیما به شهادت رسیدند. به مناسبت آزادسازی خرمشهر و به یاد محمد جهان آرا نوحه (ممد نبودی ببینی) توسط جواد عزیزی از رزمندگان خرمشهر سروده و نخستین بار توسط حسین فخری همرزم او بر سر مزارش خوانده شد.
فتح خرمشهر چه پیامد هایی داشت؟
فتح خرمشهر موجب انفعال ارتش عراق شد به گونه ای که نظامیان عراق تا مدت زیادی نتوانستند از لاک دفاعی خود خارج شوند. عملیات بیت المقدس و آزادسازی خرمشهر سبب بازگشت روحیه و اعتماد به نفس نیروهای مسلح ایران شد.این فتح بزرگ، دفاع مقدس را وارد مرحله نوینی کرد و ایران در موضع قدرت قرار گرفت و دشمنان آمریکا و سایر قدرت ها را سخت به وحشت انداخت چرا که در بردارنده یک پیام بزرگ و دارای ارزش بود و آن پیام ایثار و مقاومت آن هم با دست خالی است.
صدام پس از آزادی خرمشهر چه کرد؟
عراقی‌ها با گرفتن خرمشهر روی دیوارها جمله معروف «جئنا لنبقی» یعنی «آمده‌ایم تا بمانیم» را نوشته بودند و صدام در سخنانش خرمشهر را مروارید شط العرب می‌نامید. وقتی خرمشهر آزاد شد بنا به گفته حسین کامل داماد صدام: فشار روحی روی صدام زیاد بود و در ۲۴ ساعت اول یک پزشک همواره بالای سر صدام بود. رئیس سابق ستاد ارتش عراق فاش کرد که صدام حسین بعد از فتح خرمشهر در جنگ با ایران، یکی فرماندهان لشگر سوم را به علت بحث و جدل با او، اعدام کرد.
فتح خرمشهر چند شهید بر جای گذاشت؟
ایران در جریان عملیات آزاد سازی خرمشهر ۶۰۰۰ شهید (۴۴۶۰ شهید سپاه و ۱۰۸۶ شهید ارتش) و ۲۴ هزار مجروح داد اما اثبات کرد که از قدرتی بزرگ تر از معادلات نظامی و پشتوانه ای به مراتب عظیم تر از مولفه‌های قدرت استراتژیک در حوزه دفاعی برخوردار است.
در این عملیات ۱۹ هزار نفر از نیروهای عراق اسیر و ۱۶ هزار نفر دیگر کشته یا زخمی شدند. همچنین ۵۵ دستگاه تانک و نفربر، ۵۰ دستگاه خودرو، ده ها قبضه توپ، ۵۳ فروند هواپیما و سه فروند هلی کوپتر دشمن منهدم شد.