صدور فرمان‌های متعدد موسوم به ده فرمان اولیه، پنج فرمان، ده فرمان ثانویه، دستور به وزیر اقتصاد و ... هیچ کدام نتوانست در دو سال اخیر بحران بازار سرمایه در ایران را برطرف کند.
نکته مهم اینجاست کسی در خیابان پاستور بر مسند ریاست‌جمهوری تکیه زده است که پیش از انتخابات با حضور در جمع سهامداران وعده داد مشکلات بورس را حل خواهد کرد.
صدور فرامین متعدد در حالی صورت گرفته است که پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری، ابراهیم رییسی به صورت سرزده در جمع سهامداران بورس که البته مالباخته عنوان می‌شدند حضور یافت و وعده حل مشکل را به آن‌ها داد.
رییسی که حالا رکورددار صدور دستورات متعدد است، آن روز‌ها اعلام کرد: بازار بورس و مسائل آن مثل نرخ‌گذاری و دامنه نوسان را نمی‌توان دستوری اداره کرد بلکه باید سازوکار‌هایی برای آن ایجاد شود.
وی پس از شنیدن حرف‌های مالباختگان بورس تصریح کرد: متاسفانه کار اشکالاتی داشت که سهامداران به ویژه سهامداران خُرد را نگران کرده است. نباید مشکلات را پشت گوش انداخت بلکه باید در دل مشکلات رفت، راه‌حل‌ها را پیدا کرد و با کمک همه کسانی که می‌توانند نقش آفرین باشند، وضعیت را به سرعت اصلاح کرد.
حالا، اما از پس گذشت دو سال و اندی از استقرار دولت سیزدهم نه تنها بحران بورس برطرف نشده است بلکه مروری بر اخبار نشان می‌هد اردیبهشت ماه بورس یکی از تاریخی‌ترین سقوط‌های خود را تجربه کرد.
این در حالی است که در هفته گذشته نیز بازار سهام با افت نسبی ارزش معاملات خرد سهام مواجه بود و میانگین ارزش معاملات خرد ۱۳ درصد کاهش یافت. اما در آخرین روز کاری هفته، ارزش معاملات خرد به بیشترین رقم هفته رسید.
در اولین روز معاملات هفته اخیر ارزش معاملات خرد سهام به رقم ۳ هزار و ۵۶۷ میلیارد تومان افزایش یافت و روز یکشنبه ارزش معاملات خرد به ۳ هزار و ۴۴ میلیارد تومان رسید. روز دوشنبه ارزش معاملات خرد ۳ هزار و ۷۹۴ میلیارد تومان شد و روز سه‌شنبه به ۳ هزار و ۷۳۰ میلیارد تومان ریزش کرد.
روز چهارشنبه نیز ارزش معاملات خرد ۱۱ درصد رشد کرد و به ۴ هزار و ۱۴۱ میلیارد تومان رسید. میانگین ارزش معاملات خرد بورس در هفته اخیر ۳ هزار و ۶۵۵ میلیارد تومان بود که نسبت به رقم ۴ هزار و ۱۸۵ میلیاردی هفته پیشین، افت ۱۳ درصدی داشته است.روز سه‌شنبه نیز نماد ونوین، شستا، ثپردیس، وبملت و خگستر بیشترین ارزش و نماد‌های شستا، دی، وبملت، ونوین و وپارس بیشترین حجم معاملات را داشتند.
در آخرین روز معاملاتی هفته، نماد‌های حفارس، ثفارس، ثشاهد، وبملت و فملی بیشترین ارزش معاملات و نماد‌های حفارس، دی، فاذر، وبملت و خودرو بیشترین حجم معاملات را داشتند. کما این که در اولین روز هفته، نماد ملت بیشترین ارزش معاملات و نماد شستا بیشترین حجم معاملات را داشت. روز یکشنبه وبهمن، شستا، ثفارس، وبملت و فولاد بیشترین ارزش معاملات و وبهمن، شستا، دی، وبملت و خودرو بیشترین حجم معاملات را داشتند. روز دوشنبه نیز شستا در صدر جدول ارزش و حجم معاملات بود.
عقب نشینی بورس در برابر فولاد و سیمان
در همین حال اما دعوای ساخت مسکن از کانال بورس کالا نیز وارد مرحله جدیدی شده است.
مجید عشقی، رییس سازمان بورس در گفت‌وگو با ایلنا درباره آخرین تصمیمات اتخاذ شده برای تغییر سازو کار عرضه مصالح ساختمانی در بورس کالا اظهار کرد: وزارت راه و شهرسازی اعلام کند که برای پروژه نهضت ملی مسکن به چه میزان مصالح ساختمانی نیاز دارد و این میزان مصالح ساختمانی به چه کسانی با چه ساز و کاری تخصیص یابد که در این باره اقدام کنیم، اما وزارت راه و شهرسازی باید پیشنهادات خود را ارایه دهد.
وی تاکید کرد: عرضه سیمان و فولاد مورد نیاز پروژه نهضت ملی مسکن خارج از قیمت‌گذاری فعلی بورس کالا شدنی است، اما در این باره باید در جلسات کارشناسی بحث کنیم و نحوه اجرایی آن مورد بررسی قرار بگیرد البته این اقدام تنها مشمول مصالح ساختمانی نهضت ملی مسکن می‌شود.
عشقی پیس از این گفته بود دولت برنامه‌ای خروج سیمان و فوولاد در برنامه وجود ندارد و در ماده ۱۳ قانون جهش تولید مسکن چنین چیزی مطرح نشده است و بحث ماده ۱۳ قانون این بوده که وزارت اقتصاد بستر‌های لازم برای پوشش ریسک و امکان پیش‌خرید مصالح ساختمانی را در بورس کالا فراهم کند که در این باره اعلام به صورت مکتوب آمادگی کرد و بورس این آمادگی را دارد که در راستای تحقق ماده ۱۳ قانون جهش تولید مسکن به تهیه مصالح ساختمانی پروژه نهضت ملی مسکن که در بورس معامله می‌شود، اقدام کند.
طبق گفته رییس سازمان بورس می‌توان در عرضه سیمان و فولاد برای این پروژه از طریق صندوق‌های کالایی یا ابزار مشتقه کمک بگیریم و ابزار‌های بکار گرفته شده باید برای بلند مدت باشند و انبوه‌سازان بتوانند در سررسید‌های آینده مصالح ساختمانی را با قیمت مشخص و منصافه تامین کنند.
این سخنان در شرایطی بیان می شود که طبق اعلام وزیر راه و شهرسازی قیمت هر متر مربع نهضت ملی مسکن به حدود ۸ میلیون تومان رسیده در حالیکه این عدد در ابتدا دولت ۴ میلیون و ۷۵۰ هزار تومان بوده است. باید به این موضوع توجه داشت که قیمت مسکن در این پروژه صفر است بنابراین تورم زمین هیچ اثری در این افزایش قیمت بیش از ۳ میلیون تومانی نداشته و در این گرانی، مصالح ساختمانی سهم عمده‌ای داشت.
اما عامل گرانی مصالح ساختمانی در ۲ سال گذشته چه بوده است؟ گفته می‌شود به غیر از تورم عمومی که در قیمت تمام شده که بر هزینه تمام شده همه تولیدات و محصولات اثرگذار بوده، آنچه قیمت مصالح ساختمانی را بالا برده سازو کار قیمت‌گذاری در بورس کالا است چراکه تولیدکننده مصالح ساختمانی خود فروشنده و قیمت‌گذار هستند. از این رو در یک ماه گذشته این موضوع مورد انتقاد وزیر راه و شهرسازی قرار گرفت و در خواست عرضه خروج سیمان و فولاد را از ساز و کار بورس کالا را حداقل برای پروژه نهضت ملی مسکن را داد. اما وزیر اقتصاد بلافاصله به این خواسته واکنش داد و اعلام کرد که خروج سیمان و فولاد از بورس کالا منتفی است.
اما با پیگیری‌ها و برای کاهش قیمت تمام شده ساخت مسکن حمایتی و اجرای ماده ۱۳ قانون جهش تولید مسکن برای پوشش ریسک‌های احتمالی عرضه مصالح ساختمانی در بورس کالا، در نهایت موضع سازمان بورس در این باره تغییر کرد.
همه راهکار داشتند اما...
اما بورس و بازار سرمایه ایران در روزهای انتخابات در سال 1400 یکی از اصلی ترین محل های دعوا محسوب می شود و این تنها رییسی نبود که برای حل بحران بورس راهکار داشت. سایر کاندیدا‌ها نیز راهکار‌های متعددی را مطرح کردند، از حل سه روزه بحران بورس تا راه‌اندازی صندوق بیمه سهام و ...، اما در این شرایط همچنان شاهدیم که بورس ایران با کمترین بادی به لرز می‌نشیند و بنا بر اعلام کارشناسان حتی با رشد تورم نیز به واسطه‌ بی‌اعتمادی و ... منطبق نشده است.
حمید میرمعینی، کارشناس بازار سرمایه در گفتگو با خبرآنلاین درباره‌ی دلایلی که فرمان‌های متعدد بورس نتوانست مشکلات بورس را برطرف کند، گفت: بورس نیاز به فرمان ندارد. مشکل بورس سه روزه که هیچ سه ساعته نیز قابل حل است به شرط آن‌که اقتصاد ایران به ریل برگردد ودولت دست از قیمت‌گذاری دستوری و دخالت در همه‌ی امور بردارد.
او گفت: چطور ممکن است وقتی در یکی از بحران‌ترین مقاطع اقتصادی ایران هستیم توقع بهبود وضعیت بورس را داشته باشیم؟ بورس چیزی جدای از اقتصاد نیست، در حقیقت پیشانی اقتصاد ایران است و وقتی اقتصاد بحران‌زده است، بورس نیز درگیر بحران است.
او در پاسخ به این سئوال که چرا بورس ایران حتی با آهنگ تورم هماهنگ نیست؟ گفت: دلیل این اتفاق مهم بی‌اعتمادی، مداخله‌ی گسترده، اتخاذ تصمیمات ضد و نقیض و ... است.
چقدر سرمایه از بورس خارج شد؟
بررسی وضعیت ورود و خروج سرمایه نیز نشان از قرمز بودن شرایط در تالار شیشه‌ای دارد. در روز‌های معاملاتی مهرماه بیش از ۶ هزار و ۸۵۰ میلیارد تومان سرمایه‌ حقیقی از بورس خارج شده است.
اگر مقطع زمانی بررسی را تنها یک هفته در نظر بگیریم، می‌بینیم در هفته اخیر روند خروج سرمایه از بورس تهران تداوم داشت و شاهد خروج پول حقیقی در تمام روز‌های معاملاتی به جز روز دوشنبه بودیم. در اولین روز هفته ۶۳۵ میلیارد تومان پول حقیقی از بورس خارج شد. رقم خروج پول حقیقی در روز یکشنبه ۴۹۶ میلیارد تومان و روز دوشنبه ۸۲ میلیارد تومان وارد شد. روز سه‌شنبه نیز رقم پول خروجی ۱۴۰ میلیون تومان بود.
در آخرین روز معاملاتی هفته شاهد خروج پول بودیم و ارزش تغییر مالکیت حقیقی به حقوقی بازار ۷۱۱ میلیارد تومان بود. در مجموع کل هفته هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان پول حقیقی از بورس خارج شد و میانگین روزانه خروج پول حقیقی ۳۸۰ میلیارد تومان بود.
از سوی دیگر میانگین ارزش معاملات خرد بورس در هفته اخیر ۳ هزار و ۶۵۵ میلیارد تومان بود که نسبت به رقم ۴ هزار و ۱۸۵ میلیاردی هفته پیشین، افت ۱۳ درصدی داشته است.
حالا امیرمهدی صبائی سخنگوی سازمان بورس و اوراق بهادار در توییتی نوشت: با هدف حمایت از بازار سرمایه، تزریق ١٠٠٠٠ میلیارد ریال منابع جدید به صندوق تثبیت توسط صندوق توسعه ملی و تزریق ۵٠٠٠ میلیارد ریال به صندوق توسعه بازار توسط بانک‌ها انجام می‌گردد. همچنین فرآیند ورود منابع پذیره‌نویسی شده سایر صندوق‌ها به بازار تا مبلغ ٢٨ هزار میلیارد ریال نیز تسریع گردید.
باید در نظر داشت که بورس ایران با قرارگیری در کف کانال دو میلیون واحدی موقعیت شکننده‌ای دارد. باید دید آیا بازار سرمایه با نقدینگی در حال تزریق می‌تواند بر زانو‌های خود بایستد یا همچنان خط بحران را دنبال خواهد کرد.