بانک جهانی هر ساله در ابتدای ماه جولای اقدام به انتشار فهرست جدید طبقه‌بندی اقتصاد‌های جهان بر اساس سطح درآمدی آن‌ها می‌کند. در این فهرست کشور‌ها به چهار گروه درآمدی؛ درآمد بالا، درآمد متوسط- بالا، درآمد متوسط-پایین و کم‌درآمد طبقه‌بندی می‌شوند.
به گزارش تجارت نیوز، در فهرست جدید این بانک که توسط اتاق بازرگانی تهران منتشر شده است، تعداد ۲۸ کشور در گروه کم‌درآمد، ۵۴ کشور در گروه با سطح درآمدی متوسط- پایین، ۵۴ کشور در گروه درآمدی متوسط- بالا و ۸۱ کشور در گروه با سطح درآمدی بالا قرار دارند.
کشور ایران بعد از ۱۵ سال متوالی که در گروه اقتصاد‌های با درآمد متوسط- بالا قرار داشت، از سال ۲۰۲۰ تنزل موقعیت یافت و در فهرست گروه اقتصاد‌های با سطح درآمدی متوسط-پایین، قرار گرفت.
وضعیت درآمد سرانه ایران در مقایسه با چند کشور
بررسی‏‌ها نشان می‌دهد که روند تغییر درآمد سرانه ایران با نوساناتی طی سال‏های گذشته همراه بوده و طی سال‏های اخیر نه تنها روند بهبودی نداشته بلکه تضعیف نیز شده است. مقایسه وضعیت ایران با اقتصاد‌هایی با موقعیت مشابه در سال ۲۰۰۰ به‌ویژه اقتصاد رومانی، نشان می‌‏دهد که در سال ۲۰۲۱ اقتصاد مزبور در گروه اقتصاد‌های با درآمد بالا قرار گرفته در حالی که ایران در حفظ موقعیت قبلی خود نیز موفق نبوده است.
چهار کشور منطقه خاورمیانه و همسایه ایران شامل قطر، امارات‏ متحده‏ عربی، عربستان‏ سعودی و کویت، وضعیت به مراتب بهتری نسبت به ایران از حیث سرانه درآمد ملی دارند و هر چهار اقتصاد مزبور در زمره اقتصاد‌های با درآمد بالا قرار می‏‌گیرند.
در مقایسه ایران با اقتصاد‌هایی با جمعیت مشابه، کشور ترکیه در گروه اقتصاد‌های با درآمد متوسط-بالا و اقتصاد آلمان در گروه اقتصاد‌های با درآمد بالا قرار دارند. در سال ۲۰۲۱ سرانه درآمد ملی ناخالص مربوط به دو کشور ترکیه و آلمان به ترتیب ۱.۹ و ۴ برابر ایران بوده است.
برخی اقتصاد‌ها شامل عراق، گرجستان، اندونزی و ویتنام نیز در سال ۲۰۰۰ از سطح درآمد سرانه به مراتب کمتری در مقایسه با ایران برخوردار بوده‌اند که در سال ۲۰۲۱ در موقعیت نسبی برتری نسبت به ایران قرار می‌گیرند.
در این گزارش، به روش طبقه‌بندی اقتصاد‌های جهان در سال ۲۰۲۲ از حیث درآمد ملی سرانه، کشور‌های مشمول بهبود یا تضعیف در این سال و وضعیت ایران و مقایسه آن با برخی اقتصاد‌های در حال توسعه پرداخته شده است.
چرا جایگاه ایران تغییر کرد؟
بروز رکود به‌ویژه رکودتورمی از عوامل تاثیرگذار منفی بر روند رشد درآمد ناخالص ملی سرانه اقتصادهاست. در این بین، اقتصاد ایران هم به علت تحقق نیافتن رشد اقتصادی مولد توسعه و پیشرفت، دستاوردی در زمینه بهبود سطح استاندارد‌های زندگی جامعه ایرانی نداشته است.
علائمی از ارتقای سرانه درآمد ملی ناخالص ایران و کاهش شکاف آن با سایر اقتصاد‌های مشابه دیده نمی‌شود. تضعیف ارزش پول ملی به همراه افت رشد اقتصادی از جمله عواملی هستند که موجب افت معادل دلاری تولید ناخالص داخلی و به تبع آن تضعیف درآمد ملی سرانه ایران شده‌اند.
طی ۳۳ سال گذشته، از سال ۱۹۸۷ الی ۲۰۲۱ کشور ایران به مدت ۲۱ سال در طبقه با سطح درآمد متوسط-پایین و در ۱۴ سال گذشته، در طبقه درآمد متوسط–بالا قرار داشته است.طی سال‌های ۱۹۸۷ الی ۱۹۸۹ ایران در طبقه متوسط بالای درآمدی قرار داشته که بعد از ۱۹۹۰ به مدت ۱۹ سال با تنزل موقعیت در گروه درآمدی متوسط-پایین و سپس از سال ۲۰۰۹ تا سال ۲۰۱۹ در طبقه درآمدی متوسط-بالا قرار می‌گیرد.
اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۰ به دلیل رشد کم تولید ناخالص داخلی همراه با کاهش ارزش ریال، به طور مجدد تنزل موقعیت به طبقه گروه اقتصاد‌های با درآمد متوسط-پایین داشته که همچنان نیز در این گروه قرار دارد.
طبق اطلاعات بانک جهانی در سال ۲۰۲۱ کشور ایران با دارا بودن جمعیت ۸۵ میلیون نفری، رتبه ۱۸ جهان را از حیث جمعیت دارا بود. در حالی که از لحاظ سرانه درآمد ناخالص ملی به روش اطلس و با رقم ۳۳۷۰ دلار رتبه ۱۳۳ و از حیث سرانه درآمد ناخالص ملی بر اساس برابری قدرت خرید با رقم ۱۵۷۶۰ دلار رتبه ۸۹ را در میان کشور‌های جهان به خود اختصاص داده است.