عصبانیت و خشم یک احساس طبیعی و بخشی از واکنش‌های انسانی است. هر فردی حق دارد احساس خشم کند و عصبانی شود، اما مهم است که آن را به درستی مدیریت کرده و از پرخاشگری اجتناب کند. پرخاشگری نه تنها مشکلات را حل نمی‌کند، بلکه می‌تواند روابط را تخریب کند و به خود و دیگران آسیب برساند.
عصبانی شدن احساس طبیعی است که ممکن است در برخی مواقع رخ دهد، اما پرخاشگری واکنش نامناسب و غیرمسئولانه‌ای به عصبانیت است که ممکن است به صدمه زدن به دیگران منجر شود و ردپای خشم کنترل نشده را می‌توان در بسیاری از آسیب‌های اجتماعی و جرایم دید.
به گزارش ایرنا،نکته قابل تامل این است که با تقویت ویژگی‌هایی می‌توان حس عصبانیت را کنترل کرد که این امر با تمرین‌های آرامش بخش مانند تنفس عمیق یا تمرینات یوگا میسر خواهد شد اما در این بین افرادی هستند که تاب‌آور نبوده و افراد تاب‌آور را به مثابه افراد فرازمینی تصور می‌کنند که استعدادهای خاصی دارند و در نتیجه خود را محق به پرخاشگری می‌دانند.
یکی از موارد تعجب‌آور در سال‌های اخیر این است که به رغم اینکه پرخاشگری منجر به نزاع یا موقعیت پرتنش می‌شود اما حس عصبانیتِ کنترل نشده همچنان در رگ‌های جامعه جاری است و کمتر به ویژگی‌های افراد تاب‌آور پرداخته شده و بسیاری از مردم، افراد تاب‌آور را تافته جدا بافته قلمداد می‌کنند اما به راستی این ویژگی‌ها چیست و آیا آنطور که اغلب تصور می‌شود، سخت و دست نیافتنی است؟
ویژگی‌های افراد تاب‌آور چیست؟
ویژگی‌های افراد تاب‌آور آنها را قادر می‌سازد تا با چالش‌های زندگی کنار بیایند و از سختی‌ها نجات پیدا کنند و هنگام گیرافتادن در شرایط بد، دست به پرخاشگری نزنند.
خودآگاهی و پذیرش خود، توانایی حل مساله، احساس کنترل بر زندگی، پشتیبانی اجتماعی، انعطاف پذیری، خوشبینی و نگرش مثبت و مدیریت استرس از جمله ویژگی‌های افراد تاب‌آور است. افراد تاب‌آور دارای خودآگاهی بالایی هستند. آنها به نقاط قوت و ضعف خود آگاه‌اند و به جای انکار یا اجتناب از مشکلات، آنها را می‌پذیرند و با آنها مواجه می‌شوند و از تفکر خلاق و منطقی برای پیدا کردن راه‌حل‌های مناسب استفاده می‌کنند.
افراد تاب‌آور احساس می‌کنند که بر زندگی خود کنترل دارند. آنها معتقدند که می‌توانند با تلاش و تصمیمات خود، زندگی‌شان را بهبود بخشند. داشتن روابط حمایتی و اجتماعی قوی از جمله ویژگی‌های مهم افراد تاب‌آور است. آنها از حمایت دوستان، خانواده و جامعه برخوردارند و در مواقع بحران از این حمایت‌ها بهره می‌برند.
این افراد توانایی انطباق با تغییرات و موقعیت‌های جدید را دارند. آنها قادرند خود را با شرایط مختلف سازگار کنند و از تجربیات خود درس بگیرند. افراد تاب‌آور معمولا دارای نگرش مثبت نسبت به زندگی هستند. آنها به آینده امیدوارند و به جای تمرکز بر جنبه‌های منفی، به جنبه‌های مثبت زندگی توجه می‌کنند. این افراد تکنیک‌های مدیریت استرس را به خوبی می‌شناسند و از آنها استفاده می‌کنند. آنها می‌دانند چگونه با استرس‌های روزمره و موقعیت‌های پرتنش مقابله کنند.
روانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران با بیان اینکه افراد تاب‌آور، ویژگی‌های خاصی دارند، خاطرنشان کرد: یکی از ویژگی‌های افراد تاب‌آور این است که در مقابل تغییر باز عمل کرده و تغییر را تهدید قلمداد نمی‌کنند.
دکتر علی اصغر اصغرنژاد فرید، نگاه خوشبینانه، امیدواری، حس هیجان مثبت و رابطه قلبی و عاطفی را از دیگر ویژگی‌های افراد تاب‌آور برشمرد و در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: افرادی که اعتقادات و باورهای دینی دارند و احساس می‌کنند خداوند در هر شرایطی آنها را مورد عنایت قرار می‌دهد، دارای ظرفیت تاب‌آوری بیشتری نسبت به دیگران هستند.
ظرفیت تاب‌آوری انسان چگونه است؟
تاب‌آوری یک ظرفیت انسانی است که می‌تواند توسعه یابد و تقویت شود. رویارویی با تغییرات زندگی یک جنبه طبیعی از زندگی است و تاب‌آوری، مهارتی است که افراد را قادر می‌سازد تا از نظر احساسی، مشکلات و شکست‌های خود را مدیریت کنند.
ظرفیت تاب‌آوری انسان متغیر است و می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گیرد. این ظرفیت به توانایی‌های ذاتی و تجربیات فرد بستگی دارد. ژنتیک و ویژگی‌های بیولوژیکی، تجربیات کودکی و آموزش و یادگیری از عوامل مؤثر بر ظرفیت تاب‌آوری به شمار می‌روند. به طورمثال کودکان با تجربه‌های مثبت و حمایت‌گرانه معمولا ظرفیت تاب‌آوری بالاتری دارند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در تعریف تاب‌آوری گفت: تاب‌آوری به ظرفیت انسان‌ها اطلاق می‌شود تا با آن ظرفیت بتوانند با شرایط سخت به گونه‌ای کنار بیایند که نشکنند و آسیب نبینند و بتوانند از عهده کارها بربیایند.
اصغرنژاد فرید افزود: همه ما ممکن است درجاتی از تاب آوری داشته باشیم. به ظرف‌ها دقت کنید: برخی ظرف‌ها بلور، برخی دیگر پلاستیکی و برخی دیگر فلزی است. همه ظرف هستند اما ظرف بلور شکننده است و با یک ضربه می‌شکند و ظرف فلزی شکستن در کارش نیست. ظرفیت تاب‌آوری انسان‌ها نیز به همین شکل است.
چطور تاب‌آور شویم؟
تقویت تاب‌آوری و انعطاف پذیری به ابزارهایی نیاز دارد. به طورمثال باید آنچه را که هست، پذیرفت؛ بر روی راه‌حل ها تمرکز کرد و مشکلات را نادیده گرفت که اینها نیاز به آمادگی ذهنی خاصی دارد. یادگیری تکنیک‌های مدیریت استرس، حل مسئله، پذیرش تغیرات و ارتباط مؤثر می‌تواند به افزایش تاب‌آوری کمک کند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در این‌باره گفت: افراد برای اینکه ظرفیت تاب‌آوری خود را افزایش دهند باید نسبت به نقاط آسیب‌پذیر و نسبت به عواملی که ظرفیت آنها را آسیب پذیر می‌کند، هشیار باشند؛ همه باید نقاط آسیب پذیر خود را شناسایی کنند و یاد بگیرند که چطور آنها را مدیریت و مراقبت کنند.
اصغرنژاد فرید افزود: همانطور که هنگامیکه در خانه ظرف بلوری وجود دارد، مراقبت می‌خواهد که ضربه نخورد و نشکند، ظرفیت تاب‌آوری انسان نیز همینگونه است اگر از نقاط آسیب‌پذیر مراقبت شود، ظرفیت تاب‌آوری افراد می‌تواند مانند یک عتیقه تا چندین هزار سال سالم بماند و اگر مراقبت نشود در نهایت خرد خواهد شد.
حق داری عصبانی شوی اما حق نداری پرخاش کنی!
تحقیقات نشان داده است که پرخاشگری و تاب‌آوری با یکدیگر ارتباط معکوس دارند یعنی نبود تاب‌آوری منجر به پرخاشگری می‌شود و وجود عوامل محافظتی مانند تاب‌آوری می‌تواند افراد را از افتادن به ورطه پرخاشگری محافظت کند چراکه هر انسانی بالاخره عصبانی می‌شود اما باید بتواند هنگام عصبانیت خود را کنترل کند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران گفت: کسی که نتواند خشم خود را مدیریت کند، پرخاشگری خواهد کرد البته همه ما حق داریم که عصبانی شویم اما حق نداریم هنگامیکه عصبانی شدیم، پرخاشگری کنیم. اصغرنژاد فرید با تاکید براینکه مدیریت هیجانی و مدیریت و کنترل خشم مهارتی است که همه باید یاد بگیرند، افزود: هنگامیکه افراد در موقعیت‌هایی قرار می‌گیرند که عصبانی می‌شوند، باید موقعیت را ترک کنند، عضلات را شل کنند، نفس عمیق بکشند و فکر کنند اگر کار نسنجیده کننند چه عواقبی برای آنها در پی خواهد داشت. وی تاکید کرد: فرد قرارگرفته در موقعیت پرتنش باید تلاش کند از فرد آگاه کمک بگیرد. مثلا کودکی که در مدرسه گرفتار قلدری دیگران می‌شود و زورش به آنها نمی‌رسد باید از ناظم، معاون یا مدیر مدرسه و همچنین از والدین خود کمک بگیرد. اینها مهارت‌هایی است که همه افراد باید یاد بگیرند تا با بالا بردن آستانه تاب‌آوری از عهده مشکلات زندگی برآیند. این مهارت‌ها قدرت مقابله افراد با شرایط سخت را بیشتر می‌کند. اصغرنژاد فرید اضافه کرد: شواهد پژوهشی زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد برخی آموزش‌ها و مهارت‌ها مانند مهارت حل مساله، مهارت مدیریت هیجانی، مهارت‌های ارتباطی، تفکر خلاق و تفکر نقاد می‌تواند ظرفیت تاب‌آوری و روانی و عاطفی را بالا ببرد و توانایی انسان را برای مقابله با مسائل جاری و روزمره بیشتر کند.
مهارت کنترل خشم نداشته باشی با دست خود زندگی‌ات را از بین می‌بری
مدرس کارگاه آموزشی کنترل خشم و رئیس مرکز خدمات بهزیستی شهید ذوالفقاری نیز درباره عصبانیت می‌گوید: طبیعتا همه انسان ها در طول زندگی هیجانات متعددی را تجربه می‌کنند که یکی از آنها خشم است. افراد به مرور زمان با هر اتفاق و تلنگری عصبانی شده و ابراز خشم غیر قابل کنترلی خواهند داشت بنابراین روانشناسی کنترل خشم تاکید می کند که ابتدا راهها و مهارت کنترل خشم را آموخته و آموخته ها را عملی سازیم تا به مراتب میزان خشم نیز کاهش یابد.
زهرا باقرپور افزود: در واقع حس عصبانیت یک رفتار طبیعی هست و جای هیچ نگرانی نیست چون خشم یکی از رفتارهای وجودی انسان است و کسی که هیچ وقت عصبانی نشود بیمار است اما نگرانی زمانی به‌وجود می آید که عملکردمان در زمان خشم تند و کوبنده باشد این خیلی مهم بوده و باید بررسی شود و اگر مهارت کنترل خشم خودمان را نداشته باشیم می توانیم با دست های خودمان زندگیمان را از بین ببریم و در نزد دیگران نتوانیم جذاب باشیم.
مدیریت خشم و اهمیت تاب‌آوری
سخن گفتن از حس عصبانیت، اشاره به حسی است که همه مردم آن را تجربه کرده‌اند و حتی روزانه ممکن است این حس را بارها تجربه کنند اما عدم مهار این حس را می‌توان در پرخاشگری و نزاع مشاهده کرد و متاسفانه مردم اهمیت کنترل عصبانیت و خشم و ضرورت تاب‌آوری را آنچنان که باید درک نکرده‌اند.
تاب‌آوری یک ویژگی حیاتی است که می‌تواند به افراد کمک کند تا با چالش‌ها و فشارهای زندگی مواجه شوند و از آنها عبور کنند. این ویژگی می‌تواند توسعه یابد و تقویت شود. با تمرین خودآگاهی، تقویت روابط اجتماعی، یادگیری مهارت‌های حل مساله و مدیریت استرس، می‌توان تاب‌آوری را افزایش داد.
عصبانیت و خشم یک احساس طبیعی است که باید پذیرفته شود، اما پرخاشگری نباید جایگزین آن شود. با مدیریت صحیح خشم، می‌توان به حل مسائل و بهبود روابط کمک کرد. تقویت تاب‌آوری نه تنها به فرد کمک می‌کند تا زندگی بهتری داشته باشد، بلکه به ایجاد جامعه‌ای شادتر، پایدارتر و مقاوم‌تر نیز کمک می‌کند.