رییس سازمان مدیریت بحران کشور درباره علل فرونشست در تهران توضیحاتی را ارائه کرد.
«محمد حسن نامی» رییس سازمان مدیریت بحران کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره علل فرونشست زمین در تهران در پی فرونشست در خیابان ونک که هفته گذشته اتفاق افتاد، گفت: پدیده فرونشست در واقع یک زمین لرزه خاموش است، دلایل عمده وقوع این پدیده، برداشت بی‌رویه از منابع محدود آب‌های زیرزمینی و عدم طرح الگوی کشت است که می‌تواند از مهمترین دلایل این پدیده باشد.
وی ادامه داد: خسارت به سازه‌های مختلف از جمله خیابان‌ها، پل‌ها، ساختمان‌ها و زیرساخت‌های انتقال برق و آب گاز و… یکی از خطرناک‌ترین پدیده‌های فرونشست است. غیرقابل برگشت‌پذیری پهنه‌ای که دچار فرونشست شده نیز از دیگر مخاطرات این پدیده است، چراکه وقتی آب‌های سفره‌های زیرزمینی را خالی می‌کنیم اگر ظرف دو سال جایگزین نشود، با مرگ آبخوان‌ها مواجه خواهیم شد و این آبخوان‌ها فروخواهد ریخت و در نتیجه اگر بعد آبی را هم داشته باشیم دیگر آب خوانی نداریم که آب را ذخیره کنیم.
در برخی از مناطق در برداشت از آب‌های زیرزمینی از مرحله بسیار پرخطر عبور کرده‌ایم
رییس سازمان مدیریت بحران کشور گفت: در همه دنیا به این صورت است که اگر به محدوده‌ای برسند که ۲۰ درصد از آب‌های زیرزمینی را برداشت کنند، در حقیقت به خط قرمز رسیده‌اند که در برخی از جاها ما ۸۰ تا ۸۵ درصد از آبهای زیرزمینی برداشت کرده‌ایم که در حقیقت از مرحله خطر، خطرناک و بسیار پرخطر عبور کرده‌ایم و ضروری است برای این موضوع فکری کنیم. نرخ فرونشست در دشت‌های کشور از ۱۲ تا ۱۵ سانتی‌متر است که بسیار شدید و خطرناک است و نرخ فرونشست در استان تهران ۱۸ میلیمتر است، چراکه در تهران آب زیادی از سفره‌های زیرزمینی استان تهران خارج می‌شود. البته راهبرد قبلی این بود که ۷۵ درصد از آب‌های سطحی و ۲۵ درصد از آب‌های چاه استفاده کنیم ولی الان این موضوع برعکس شده است در نتیجه هر روز چاه‌های جدیدی را وارد مدار می‌شد و این خطری است برای استان تهران که برای این موضوع باید فکری کرد.
نامی با بیان اینکه براساس استانداردهای جهانی و اتحادیه اروپا ۴ میلی متر فرونشست در سال طبیعی است، تصریح کرد: در برخی از کشورها آبخیزداری و آبخوان داری به معنای کامل انجام شده است، اما ما در کشورمان حدود ۲۰ الی ۳۰ میلیون هکتار فقط انجام داده‌ایم و ۹۳ میلیون هکتار همچنان باقی مانده است. این در حالی است که میزان فرونشست در سال نماد بحران است. ما در ۴۰۶ الی ۴۰۹ دشت کشور از مرز بحران گذر کرده‌ایم از جمله اصفهان، کرمان، یزد و… ما باید فکری برای این موضوع بکنیم به ویژه الان در دولت جدید باید مهمترین مسئله راهبردی خود قرار دهند. درست است که مسئله اقتصاد برای ما مهم است و حضرت آقا هم این موضوع را فرمودند و درست است اما اگر یک جایی بهم بریزد اقتصاد ما را از بین می‌برد.
عدم نفوذ آب به زمین از علل فرونشست در پهنه‌های شهری است
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره علل فرونشست در پهنه‌های شهری و کلان شهری گفت: یکی از این عوامل افزایش سطوح عایق و عدم نفوذ آب به زمین است یعنی اگر ما عایق‌بندی را افزایش دهیم این نفوذ آب به زمین کمتر می‌شود، همچنین مهار کردن آب‌های ورودی به شهر و انباشت آن در پشت سدها است این کار باعث می‌شود آب سفره‌های زیرزمینی را پر نکند. ما تعداد زیادی چاه‌های غیرمجاز داشتیم در یکی از دولت‌ها نیز هر چه چاه غیرمجاز بود را مجاز کردند، درست است که من در آن زمان در این سمت نبودم اما واقعا هر چه گفتیم و خطر را احساس کردیم بی‌فایده بود و توجهی نشد. برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، عدم رعایت استاندارد ساخت و سازها در پهنه‌های مستعد فرونشست و انسداد مسیر قنات‌های قدیمی از عوامل موثر است که باید به آن‌ها توجه شود.
رییس سازمان مدیریت بحران کشور درباره راهکارهای جلوگیری از فرونشست گفت: هدایت آب‌های سطحی در قالب آبخوان‌داری و آبخیزداری از مهمترین این اقدامات است. آقای وحیدی روی آبخیزداری و آبخوان داری حساس بود و تلاش بسیاری کرد و قرارگاه در این زمینه تشکیل داد همچنین به سازمان برنامه و بودجه هم نامه زدیم و آقای رییسی هم دستور دادند که یک هزار میلیارد تومان لازم است برای آبخیز داری و آبخوان داری در همه استان‌ها اما ۹۳ میلیون هکتار باقی مانده است. وقتی آبخیز داری کامل شود آب را داریم و از فرسایش خاک نیز جلوگیری می‌شود و خاک بسیار مهم است.
نامی تاکید کرد: ما باید به این موارد دقت کنیم به ویژه موضوع آبخیز داری و آبخوان داری. همچنین انتقال پساب فاضلاب به دشت‌های فرونشستی از دیگر اقداماتی است که می‌توان انجام داد. قرار بود تا پایان برنامه ششم همه شرکت‌های صنعتی از پساب‌های به دشت‌ها منتقل کنند تا الان حدود یک پنجم این کار را کرده‌اند و مابقی آن مانده است و ما باید این کار را انجام دهیم. برخی جاها مناطقی هستند که پساب اضافه می‌آورند پساب پس از تصفیه باید به این آبخوان‌ها هدایت شود. انتقال پساب فاضلاب به دشت‌های فرونشستی اجرای طرح تغییر الگوی کشت نیز یکی دیگر از این راهکارها است.
آب داریم اما مدیریتی روی آن نداریم
وی ادامه داد: البته ما آب داریم اما مدیریتی روی آن نداریم در واقع ما بحران مدیریت آب داریم باید آب را هدایت کنیم که اولا حوزه‌های آبخوان را فرابگیرد و هم آب شرب را برای مردم فراهم کنیم و سدها برق تولید کنند هم اینکه ما بتوانیم کشاورزی را داشته باشیم البته در کشاورزی باید به سمت الگوی‌های کشت نوین برویم. کشت دانه در خاک و کشت در آب که محصولات بهتر و سالمتری دارد اجرای طرح الگوی کشت را باید در نظر بگیریم که چه کشتی داشته باشیم که از آب کمتری استفاده شود و یا در جایی که آب به میزان کافی دارد از این کشت‌ها استفاده کنیم.
رییس سازمان مدیریت بحران کشور خاطرنشان کرد: انسداد چاه‌های غیرمجاز و تعدیل پروانه‌های چاه‌های مجاز که البته در وزارت نیرو اقداماتی در این زمینه انجام شده است. کشور یک موجود زنده است ناوگان هوایی ناوگان راه آهن بیمارستان‌ها کارخانجات شبکه‌های انتقال برق و گاز باید این موارد بازدید شوند، اما الان گفته می‌شود که به طور مثال در تهران میزان مشخصی آب پرت می‌شود و این نشان دهنده این است که شبکه به سمت تخریب می‌رود و چه بسا زمانی از دست برود و دیگر نتوانیم آن را درست کنیم.
نامی تاکید کرد: البته وزارت نیرو در این چند سال خوب کار کرده است حساسیت دکتر وحیدی به عنوان وزیر کشور بسیار زیاد بود. ما در قانون مدیریت بحران بند ۱۹ را داریم که در برخی از شهرها در این زمینه اقدامات خوبی صورت گرفته است.
وی درباره علل فرونشست زمین در خیابان ونک گفت: ترکیدگی لوله آب از علل فرونشست در این خیابان بود. البته آب غیرشرب بود. سایر علل فرونشست در شهر تهران ناشی از رشته‌های قنات قدیمی رها شده است ساختمان ساخته شده اما توجه نکرده است که این قنات باید مسیر قبلی خود را ادامه دهد، چراکه آب وجود دارد این آب وقتی با بتون جلوی آن بسته شده است در زمین نفوذ کرده و هر لحظه امکان دارد در جاهای دیگر نیز احتمال فرونشست وجود داشته باشد. تا ۶ دهه قبل مردم تهران از این قنوات برای آب شرب و مصرفی استفاده می‌کردند و این قنوات همچنان وجود دارد حدود ۸۰ درصد آن آب دارد اما این آب مسیرش قطع شده است وقتی مسیر قطع می‌شود آب در جای دیگری وارد می‌شود و این یک موضوع بسیار مهم است گودبرداری و احداث زیرزمین‌هایی که منجر به انسداد مسیر آب می‌شود. ما باید به این موضوع دقت کنیم فرسودگی زیرساخت‌های حیاتی زیرسطحی از جمله آب و فاضلاب برق و گاز بسیار اهمیت دارد و باید به این زیرساخت‌ها رسیدگی کرد.