گروه سیاست خارجی- با روی کار آمدن دولت چهاردهم گمانه زنی ها درباره توافق احتمالی باز هم شدت گرفت. اگر تا پیش از این دیگری امیدی به بهبود روابط با غرب نبود اما امروز بیش از هر زمان دیگری سیگنال ها به سمت یکدیگر فرستاده می شود.
«سید عباس عراقچی» اخیرا در اظهاراتی در مورد مذاکرات احیای برجام گفته که «اکنون احیای برجام به آسانی گذشته نیست و این را باید همه بدانیم. شرایط بین‌المللی عوض شده است، در این فاصله جنگ اوکراین پیش آمده که تاثیرات عمیقی بر نگاه امنیتی اروپایی‌ها و به اصطلاح ترتیبات امنیتی بین‌المللی گذاشته است؛ جنگ غزه، حمله رژیم صهیونیستی و کشتاری که در آنجا صورت گرفته نیز شرایط منطقه را کاملا دگرگون کرده است.»
وزیر خارجه ایران گفت: تصویری که الان وجود دارد نسبت به تصویر گذشته، تصویر متفاوتی هست. در خود برجام هم بعضی از تاریخ‌هایی که وجود داشته، گذشته است و لذا برجام به آن شکل فعلی که وجود دارد قابل احیا نیست، به تعبیری حتما باید این سند دوباره باز شود، قسمت‌هایی از آن مورد تغییر واقع شود و این کار آسانی نیست. شما می‌دانید وقتی یک سندی باز می‌شود دیگر دوباره جمع کردن آن کار شاقی است.
به گزارش ایسنا، عراقچی گفته است که مذاکرات ۱۴۰۰، مذاکرات مربوط به نحوه بازگشت به برجام بود و در مورد خود برجام هیچ مذاکره نداشتیم. اکنون مقداری شرایط متفاوت شده است و ما باید با یک نگاه متفاوتی وارد صحنه شویم. آن شکل قبلی مذاکرات و توافق برجام، همه این‌ها می‌تواند یک راهنما و به اصطلاح رفرنس یا مرجعی برای رجوع و استفاده باشند ولی دیگر آن‌ها به آن شکل نمی‌توانند مورد اجرا واقع شوند؛ مذاکرات جدیدی باید شکل بگیرد، البته همان‌طور که گفتم شرایط در اروپا سخت است، در آمریکا آن‌ها گرفتار انتخابات هستند و کار آسانی نخواهد بود ولی ما همه تلاش خودمان را خواهیم کرد.
در همین چارچوب «جوئل روبین» استراتژیست دموکرات و معاون پیشین وزیر امور خارجه دولت باراک اوباما در امور قانونگذاری در مجلس نمایندگان آمریکا در اظهاراتی گفته است که «از این ایده که توافق هسته‌ای قدیمی را می‌توان از سر گرفت، عبور کرده‌ایم»
معاون پیشین وزیر خارجه آمریکا که در امضای برجام نیز نقش داشته است، پیش‌بینی کرد، نامزد دموکرات‌ها در صورت پیروزی در انتخابات، به دنبال توافق جدید با ایران باشد.
«خواست» آمریکایی‌ها از ایران چیست؟
«امیرعلی ابوالفتح» در گفت‌وگو با ایسنا درباره اظهارات وزیر خارجه ایران مبنی بر اینکه برجام باید باز شود و قسمت‌هایی از آن مورد تغییر واقع شود، اما این کار آسانی نیست، گفت: خیلی موضع و دیدگاه آقای عراقچی برای من شفاف و روشن نیست، معتقدم اگر آمریکایی‌ها به خواسته‌ خود درباره ایران نرسند، نه مذاکره می‌کنند، نه توافق ۲۰۱۵ با تغییرات را اجرا می‌کنند و حتی اگر هم یک توافق نیم بند انجام دهند، به آن پایبند نمی‌مانند.
وی با طرح این پرسش که «خواست» آمریکایی‌ها از ایران چیست که با تحقق آن توافقی شکل گیرد؟ اظهار کرد: «مایک پامپئو» وزیر خارجه پیشین آمریکا طرح ۱۲ ماده‌ای ارائه کرد که معتقدم این طرح کف خواست هیات حاکمه آمریکا از هیات حاکمه ایران است. این حداقل خواست‌شان است و اگر دموکرات‌ها دوباره بر سر کار بیایند همان طور که در دولت بایدن این روند دنبال شد باز هم از این خواست‌ها فراتر می‌روند.
«مایک پامپئو» وزیر خارجه وقت آمریکا در خرداد ۱۳۹۷ فهرستی از اقداماتی که ایران باید انجام دهد را ارائه داد که شامل «توقف غنی‌سازی، بازدید بدون محدودیت بازرسان آژانس از تمام مراکز و تاسیسات هسته‌ای، توقف توسعه برنامه موشکی بالستیک و عدم حمایت از گروه‌هایی که آمریکا آن‌ها را تروریستی می‌خواند» می‌شد.
ابوالفتح تصریح کرد: در زمان اجرای توافق برجام، موضوع جنگ اوکراین و ادعای استفاده از پهپادهای ایرانی علیه اوکراین از سوی روسیه و موضوع غزه و یمن و برخی مسائل داخلی ایران مطرح نبود، از این رو همان طور که آقای عراقچی گفتند در شرایط فعلی کار مذاکره برای احیای برجام چه به شیوه گذشته و چه با تغییرات جدی در آن اصلا آسان نیست و باید صبر کرد و دید دستگاه دیپلماسی در دولت چهاردهم چه پیشنهادات و راهکارهایی دارد.
تفاوت دیدگاه جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها درباره ایران
کارشناس مسائل بین‌الملل خاطرنشان کرد: یک تفاوت مهم بین دیدگاه جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها درباره ایران وجود دارد؛ گروهی از جمهوری‌خواهان معتقدند که ایران و آمریکا باید با هم برای آخرین بار توافق کنند و همه مشکلات‌شان را در یک توافق بزرگ و جامع که همه مسائل از جمله موضوعات هسته‌ای، موشکی، حقوق بشر، تروریسم و تحریم‌های اولیه و ثانویه را در برگیرد، حل کند.
ابوالفتح در ادامه گفت: آن‌ها مدعی هستند که تنها به این شکل است که می‌توان یک ایران نرمال ایجاد شود و در این صورت است که همه چیز خوب و خوش می‌شود، اما دموکرات‌ها می‌گویند، ما تا ابد باید با ایران مذکره‌ کنیم و گام به گام و موضوع به موضوع پیش رویم. اگر ایران خواسته جمهوری‌خواهان را بپذیرد مسائل ۶ ماهه حل می‌شود، اما دیگر سیاست خارجی جمهوری اسلامی را نخواهد داشت. اگر این خواسته محقق نشود، نه مذاکره می‌کنند، نه توافق و نه توافقی (برجام) اجرا می‌شود. بنابراین یک اراده جمعی از سوی هیات حاکمه‌ ۲ کشور برای این مساله نیاز است که من فعلا بعید می‌دانم چنین اراده‌ای چه از سوی این ۲ کشور و چه به لحاظ بین‌المللی بتواند شکل گیرد.
وی تاکید کرد که «آن‌ها ایرانی همسو و هم‌صدا با اهداف و برنامه‌های خود در جهان و منطقه می‌خواهند، همان رویکردی که درباره ونزوئلا دارند. مگر ونزوئلا هسته‌ای و موشکی است؟ اما چرا با ونزوئلا برخورد می‌کنند؟ آمریکا معتقد است سیاست خارجی و داخلی این کشور باید در ارکستری که ما می نوازیم هم‌صدا باشد و ساز ناکوک نزند».
در مذاکرات احیای برجام، مشکل بر سر خواست‌های حداکثری آمریکا از ایران است
این کارشناس مسائل آمریکا با بیان اینکه مذاکره برای احیای برجام کار سختی است، گفت: نمی‌گویم نمی‌شود مذاکره‌ کرد، اما باید واقع بین بود. ما در ایران هیچ وقت منع مذاکره با آمریکا نداشتیم، چهل سال است که داریم مذاکره می‌کنیم؛ مشکل بر سر خواست‌های حداکثری آمریکا از ایران است. همین الان اگر به لحاظ فنی و هسته‌ای به زمستان ۱۳۹۴ برگردیم، آمریکایی‌ها به توافق برنمی‌گردند و آن را اجرا نمی‌کنند؛ چرا که آن‌ها الان دنبال این هستند تا فعالیت‌های موشکی و پهپادی و نفوذ ایران در منطقه را از بین ببرند. حرف ترامپ برای خروج از برجام و مخالفت با ایران این بود که نمی‌شود با ایران به توافق هسته‌ای رسید ولی در این توافق مسائل موشکی لحاظ نشده باشد و تاکید داشت که در برجام «جان کری» سرش کلاه رفته است.
ابوالفتح خاطرنشان کرد: باید این مساله را به روشنی بیان کرد که مشکلات اقتصادی کشور صرفا به خاطر تحریم‌ها نیست و این‌گونه نیست که فکر کنیم تحریم‌ها برداشته شوند دیگر همه چیز حل شده است. مگر هفت میلیارد دلاری که از کره جنوبی آزاد شد و به قطر رفت مشکلی از ما حل کرد؟
این کارشناس مسائل آمریکا گفت: اساسا اوفک (دفتر کنترل دارایی‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا) برای اعمال تحریم‌ علیه کشورها در آمریکا تاسیس شده و تخصصی برای رفع تحریم ندارند. یکی از مشکلات بعد از برجام این بود که اوفک مکانیزمی است برای اعمال تحریم. مشکل برجام هم حل شود، با تحریم‌های حقوق‌بشری و تسلیحاتی چه باید کرد که مستقیم بر مسائل اقتصادی و بنگاه‌های اقتصادی کشور تاثیرگذار است؟ متاسفانه تحریم‌ها مثل تار عنکبوت بر اقتصاد و بانکداری و تجارت ایران تنیده شده است و باز کردن این تار کار راحتی نیست.
بعید است آمریکا به برجام برگردد
وی ادامه داد: معتقدم حتما مذاکره می‌شود. اما تفاهم‌ها خیلی کوچک و جزئی هستند و به قدری نیست که مشکلات اقتصادی کشور را حل کند و حتما در یک بازه زمانی کوتاه مدت خواهد بود. اینکه فکر کنیم آمریکا حاضر است به توافق برجام برگردد به شکلی که تا چند سال سایه تحریم از سر ایران تعلیق یا لغو شود بعید به نظر می‌رسد و اگر هم اجرا شود حتما پایدار و قابل اتکا نیست.