منظور از طیف نسلی چیست. نسل زِد چند طیف دارد؛ و وضعیت نسل زِد در ایران چگونه است. از طیف، همانا، بیانگر گستردگی و تنوع و گوناگونی یک چیز یا یک گروه جمعیتی است. همانند، طیف نور از حیث تجزیه و تابش، یا طیف مغناطیس از نظر جذب و دفع. بطور کلی در معنای طیف چرخیدن و گردیدن به دور یک وجه یا ویژگی یا وجوه مشترک و یک هسته واحد، مد نظر می باشد. مِثلِ طواف کردن دور چیزی و مرکزی. بنابراین، مقصود و غایت از طیف جمعیتی و نسلی، گروهی از مردم هم عصر و هم زمان را گوییم که دارای اشتراکات و ویژگی های مشابه و مشترک باشند و آن اشتراکات در مرکز فکر و عمل آنان واقع شود.
نسل زِد « z » در ایران همانند جوامع دیگر دارای طیف گسترده و فراخ مندی از گروه های جمعیتی و جوانان را شامل می‌شود که در یک نگاه کلی و تقسیم اولیه و با ابتنا به ویژگی های مشابه، می توان به چهار دسته، منقسم نمود: ۱- نسل زِد دوران مدرسه « ابتدایی و راهنمایی ». ۲- نسل زِد دوران دبیرستانی ها. ۳- نسل زِد دوران دانشگاه و جوانان بیست تا بیست و پنج سالگی. و ۴- نسل زِد دوران مواجهه با واقعیت زندگی و مناسبات اجتماعی و سیاسی.
اینک سؤال اصلی این است که این طیف های نسل نوجوان و جوان ایرانی به چه چیزی می اندیشند؟ دغدغه اصلی نسل زِد در ایران چیست؟ دقت داشته باشیم وقتی از چیستی و چه چیزی پرسش می کنیم از واقعیت ملموس و مشهود و اثرمند می پرسیم. از چیزی می پرسیم که با حیات و بقا و زندگی و آینده ارتباط دارد. نسل زِد در طیف های مختلف به امور و چیزهای گوناگون می اندیشد. به سخن دیگر، نسل زِد در ایران خواسته ها، نیاز ها و نگرانی های مشترک با هم نسلان و هم عصران خود در جهان دارد، و نیز دغدغه‌های ویژه و متفاوت در ایران و جامعه کنونی ایران دارد. من در پژوهش ها و تحقیقات و مصاحبه های خود با بیش از صد نفر از نسل زِد « z » هم صحبتی و گفت و گو داشته ام. و بطور بی واسطه با نوجوانان و جوانان این مرز و بوم در تهران و سایر شهرها هم نشینی و گفتگو کرده ام. درد دل و دغدغه و اندیشه و دل نگرانی و ذهن مشغولی طیف های مختلف این نسل، متفاوت می باشد.
در دوران مدرسه و نوجوانی، مسئله‌ی اصلی نسل زِد، بیشتر تخیلی و آرمانی و اسطوره‌ای است. مثلاً، سینا سیزده ساله می گوید، می خواهم « آرزو دارم » یک فوتبالیست مشهور مثل رونالدو شوم. متین دوست سینا نیز آرزو دارد، در آینده پولدار شود و دست در جیب خود داشته باشد. او می خواهد با پول خود دوچرخه بخرد. در دوران دبیرستان، این نسل کمی متفاوت و متمایز می اندیشند، مثلاً، جنس مخالف برای این نسل دبیرستانی یک دغدغه و پرسش اصلی است. آینده کاری نیز برای این نسل بسیار حائز اهمیت است. در دوران دانشگاه و عنفوان جوانی، وجوه و چهره‌های دیگر زندگی برای نسل زِد آشکار می‌شود، مثلاً، امکان ازدواج، مسکن، کار و شغل و آینده و رفاه و زندگی برای این دوران و جوانان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. و دوران پس از دانشگاه و بطور مشخص از بیست و پنج سالگی تا سی و پنج سالگی، مسکن، درآمد و پول، شغل، ازدواج، مهاجرت، آزادی و زندگی مناسب و نیل به حقوق انسانی از دغدغه‌های اصلی نسل جوان می باشد.
خلاصه مطلب است که نسل زِد « z » در ایران احساس خوب و خوشی ندارند. دلایل این حس ناخوشایند کاملاً مبرهن و مبَیَّن است. نسل زِد تحمیل را تحمیق می شمارند. نسل جوان و نوجوان نیاز به محیط آرام و آزاد و امن و امان می خواهند. نسل زِد، خواستار تغییر در سیاست ها، برنامه ها و اقدامات حکمرانی و محیط پیرامونی هستند، تا در فضای نوین و متفاوت نسبت به دوران های قبل، زندگی کنند؛ نسل زِد بیزار از خشم و خشونت است. به نظر من، هر نسلی نسبت به نسل قبلی و بعدی تعهدات و مسوولیت هایی دارد، درک و فهم تغییرات نسلی مهمترین عامل تفاهم و تعامل بین نسلی است. این قصه سر درازی دارد.....